جمع بندی کمک نکردن به دیگران هنگام نیاز آنها

پرسش: آیا این درست است که با کسانی که با من بد رفتاری کرده و من را فقط برای منافع خودشان می خواهند، مقابله به مثل کرده و در زمانی که به کمک احتیاج دارند، به آنها کمک نکنم؟

پاسخ: در اسلام کمک کردن به دیگران، بسیار سفارش شده. قرآن می فرماید: ««وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنین؛ و نیکى کنید! که خداوند، نیکوکاران را دوست مى‏ دارد.» (۱)

پيامبر گرامی اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمودند: «الخَلقُ عِيالُ اللّهِ، فَأَحَبُّ الخَلقِ إلَى اللّهِ مَن نَفَعَ عِيالَ اللّهِ، وأدخَلَ عَلى أهلِ بَيتٍ سُرورا؛ خلق نانخور خدايند؛ از اين رو محبوب ترينِ مردم در نزد خدا كسى است كه به نانخوران خدا سودى برساند و خانواده اى را شادمان كند.» (۲) و نیز فرموده اند: «مَن نَفَّسَ عَن أخيهِ المؤمِنِ كُربَةً مِن كُرَبِ الدنيا، نَفَّسَ اللّهُ عَنهُ سَبعينَ كُربَةً مِن كُرَبِ الآخِرَةِ؛ هر كه اندوهى از اندوههاى دنيا را از برادر مؤمن خود بزدايد، خداوند هفتاد اندوه از اندوه هاى آخرت را از او بزدايد.» (۳) و امام موسی کاظم (علیه السلام) فرموده اند: «إنّ للّهِ عِبادا في الأرضِ يَسْعَونَ في حوائجِ النّاس، هُمُ الآمِنونَ يَومَ القِيامَةِ؛ خدا را در زمين بندگانى است كه براى رفع نيازهاى مردم مى كوشند؛ اينان در روز قيامت در امان هستند.» (۴)

و از این فراتر، حتی قبولی اعمال را در گرو بی تفاوت نبودن نسبت به گرفتاری های مردم دانسته و فرموده اند: «إنّ خَواتِيمَ أعْمالِكُم قَضاءُ حَوائجِ إخْوانِكُم و الإحْسانُ إلَيهِم ما قَدَرْتُم، و إلاّ لَم يُقْبَلْ مِنكُم عَمَلٌ. حِنُّوا على إخْوانِكُم، و ارْحَموهُم تَلْحَقوا بِنا؛ پايان اعمال شما به اين است كه در حدّ توان خود، نيازهاى برادرانتان را بر آوريد و به آنان نيكى كنيد. در غير اين صورت، اعمال شما پذيرفته نشود. با برادران خود مهربان و دلسوز باشيد تا به ما بپيونديد.» (۵)

اما این روایات و روایات مشابه، ناظر به کمک هایی ست که با نیت قربه الی الله و قصد انجام امر الهی انجام شده باشد. اگر شما به خاطر خدا و با این نیت به دیگران کمک کنید، قطع و یقین بدانید که پاداش کمکتان را دریافت خواهید کرد. شک نکنید. و اگر چنین نیتی داشتید، رفتار و برخورد طرف مقابل به هیچ عنوان برایتان تعیین کننده نخواهد بود، چون در حقیقت شما این احسان را به او نکرده اید که از او انتظار تشکر، قدردانی و یا احسان متقابل داشته باشید. شما نیکی را برای خودتان پس انداز کرده و در جای مناسب، به مقدر بیشتری دریافت خواهید کرد. به همین دلیل است که قرآن می فرماید: «إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِکُمْ؛ اگر نیکى کنید، به خودتان نیکى مى‏ کنید.» (۶)

بنابراین اگر می توانید با نیت قربه الی الله، به دیگران کمک کنید و پاداشش را از خداوند دریافت کنید؛ در غیر اینصورت احتمالا با دیدن رفتارهای نامناسب دیگران، سرخورده خواهید شد و ثوابی هم برای شما نخواهد بود.

پی نوشت ها:
۱. سوره بقره، ۱۹۵
۲. محمدی ری شهری، محمد؛ حکمت نامه پیامبر اعظم؛ موسسه علمی دارالحدیث؛ قم ۱۳۸۶؛ ج ۳؛ ص ۳۶۸
۳. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مترجم شیخی، حمیدرضا، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، قم ۱۳۸۹، ج ۵؛ ص ۲۷۹
۴. همان؛ ج ۳؛ ص ۲۴۷
۵. همان؛ ج ۳؛ ص ۲۹۶
۶. سوره اسراء، ۷