جمع بندی گام اول "تهذیب نفس"؛ گام اول را محکم برداریم...

کارشناس بحث: استاد سمیع

باسمه تعالی
باسلام خدمت مش احمد گل:Gol:

بله اولین گام در تهذیب نفس ترک محرمات و انجام واجبات است که تا انسان در این مرحله موفق نشود، انجام دادن مستحبات و نمازشب خواندن‌ها و قرآن خواندن‌ها، ... مثمر ثمر نخواهد بود .

در واقع ترک محرمات و انجام واجبات به منزله بذری می‌باشد که کشاورز در دل زمین پنهان نموده است و سایر ریاضت‌ها و امور مستحبی به منزله آبیاری و مراقبت‌های بعد از کشت بذر می باشد. آن مراقبت‌هایی که شبانه روز کشاورز می‌کشد زمانی نتیجه می دهد که او اولا بذر را در دل خاک قرار داده باشد و بعد با آب و سم و ...از آن بذر مراقبت کند و الا اگر بذری در کار نباشد بهترین آب، نور و سم مناسب، هیچ فایده‌ای در بر نخواهد داشت و فقط علف هرز سبز می شود.

چنانچه عارف کامل و مکمل مرحوم ملا حسینقلی همدانی(ره) در بیانی فرمودند:

«آنچه اين ضعيف از عقل و نقل استفاده نموده‌ام اينست كه اهمّ اشياء از براي طالب قرب جدّ و سعي تمام در ترك معصيت است. تا اين خدمت را انجام ندهي، نه ذكرت و نه فكرت به حال قلبت فائده‌اي نخواهد بخشيد»[1]
موفق باشید.

پی‌نوشت:
1-تذکرة المتقین ص190

با سلام
شاید یک نکته مهم که باید هم زمان با ترک معاصی انجام بشه و شاید مقدم هم باشه توبه واقعی و جبران گذشته هست:ok:
عزم ترک معاصی هم نیاز به تفکر داره در مورد خود فرد -آخرت -عذاب-حسرت در مورد چیزی که تا به حال از دست داده-خجالت در برابر خداوندی که در محضرش به راحتی گناه کرده و ...(به احادیث و قرآن رجوع کنید)
شاید ترک معاصی هم توفیق الهی بخواهد و برای کسب این توفیق شاید لازم باشه انسان به محضر خدا توبه کنه -التماس کنه- گریه کنه و از خدا کمک بخواد و بگه جز لطف خدا راهی برای نجاتش نمی بیند و...
بیشتر از این عقلم نمی رسید شرمنده

با عرض سلام خدمت کارشناسان محترم

می خواستم بدونم که چه طور می شه فهمید که تو روز گناه می کنیم یا نه ؟!!

راستش رو بخواهیید من شب می یام ببینم که چه گناهی کردم می بینم تقریبا هیچی :Moteajeb!: !!!!!!

این رو می دونم که دارم چرت می گم :ok: چون که اگر این طور بود من الآن اینجا نبودم :khandeh!: .

یک روش و توضیح مفصل می خواستم درباره این که چه طور می تونیم آخر شب به حساب و کتاب نفس بپردازیم تا یک به واقعیت در باره اعمالمون برسیم؟

​

این جواب ما رو کارشناسان نمی خوان بدن؟ :Ealam:

خیلی ممنون
:Kaf:

سلام من با شما موافقم من خودم دختمو دانشگاه میرم وشرایط شما رو درک میکنم واقعاشرایط سختیه.نمیشه یکاری کنید با دوستاتون زود بیاید سرکلاس یسمت پسرا بشینن یسمت دخترا؟ما بعضی وقتا کلاسامون اینجوریه.بعدم شما سعی خودتو میکنی باقی گناهش تقصیر دخترایی هست که رعایت نمیکنن.چقد دلم میخواد از این دخترا بپرسم انگیزشون چیه موشون میذارن بیرون؟:Moteajeb!:البته شاید فقط اونا مو دارن وبقیه ندارن:khaneh:میخوان با این کارشون بگن مافقط مو داریم دلتن بسوزه:Khandidan!::ghash::shad:امیدوارم موفق باشید

باسمه تعالی
بحث محاسبه نفس یک امر ضروری و لازم برای هر انسانی در بحث خودسازي و تهذيب نفس است که در بیانات دینی مورد سفارش قرار گرفته است:

1- پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در بیانی می‌فرمایند:

«الا اُنبئكم بأكيس الكيسينَ و أحمق الحمقاء قالوا بلي يارسول الله، قال: أكيس الكيسين مَن حاسب نفسه و عمل لما بعد الموت و احمق الحمقاء من اتبع نفسه هواه و تمني علي الله الامانى».[1]

«آيا شما را خبر ندهم به زيركترين مردم و احمق‌ترين ايشان. گفتند: چرا اي رسول خدا. فرمود: زيركترين مردم كسي است كه از نفس خويش حساب كشد و براي بعد از مرگ عمل نمايد و احمق‌ترين مردم كسي است كه تابع هواي نفس خويش بوده، و آرزوها و خواسته‌هاي (خيالي) را در دل بپروراند»

2-امام كاظم (علیه السلام) در این زمینه می فرمایند: «ليس منّا مَن لم يحاسب نفسه فى كل يوم فإن عمل حسناً ازداد الله شكراً و ان عمل سيّئاً استغفر الله و تاب إليه».[2] از ما نيست كسي كه خود را هر روز محاسبه نكند اگر كار نيكي انجام داد بر شكر خود بيفزايد و اگر گناهي مرتكب شد استغفار و توبه كند.

3- همچنین پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در این رابطه می فرمایند: «[=Traditional Arabic][=Traditional Arabic]لَا يَكُونُ الْعَبْدُ مُؤْمِناً حَتَّى‏ يُحَاسِبَ‏ نَفْسَهُ‏ أَشَدَّ مِنْ مُحَاسَبَةِ الشَّرِيكِ شَرِيكَهُ وَ السَّيِّدِ عَبْدَه‏»[=Traditional Arabic][=Traditional Arabic][3]؛ « مومن نیست مگر کسی‌که محاسبه نفس داشته باشد آن‌هم شدیدتر و سخت‌گیرانه تر از محاسبه شریک شریکش را و مولا عبدش را»

اما این‌که چگونه محاسبه نفس داشته باشیم، خیلی کار پیچیده‌ای نیست. زیرا واجبات و گناهان امور مشخص و تعریف شده‌ای هستند و هرکس قبل از خواب چند دقیقه‌ای با خود خلوت کند و ببیند روزی که بر او گذشت اهتمام او نسبت به انجام دادن واجبات و ترک محرمات چگونه بوده است و اتفاقا در روایات هم نسبت به نحوه محاسبه نفس اشاره شده است:

امام علی علیه السلام در جواب شخصی که از کیفیت محاسبه نفس پرسیده بود؟ فرمودند:
«آدمی چون صبح را به شب رساند، به سراغ نفْس خود برود و به او بگويد :
اى نفْس !
امروز گذشت و هرگز دیگر برنمى گردد .
خداوند از تو خواهد پرسيد كه این روز را چگونه سپرى كردى ؟
در این روز چه كردى ؟
آيا خدا را ياد كردى، سپاس و ستايشش را گفتى؟
آيا حقّ برادر مؤمنى را گزاردى؟
آيا بار غمى از دل او برداشتى ؟
آيا در نبودِ او هواى زن و فرزندان او را داشتى ؟
آيا وقتى مُرد، به بازماندگان او رسيدگى كردى ؟
آيا با استفاده از مقام و موقعيّتت خود، از غيبت برادر مؤمنى جلوگيرى كردى ؟
آيا مسلمانى را يارى رساندى ؟
چه كارى براى او كردى ؟

آن گاه كارهايى كه كرده است بشمارد ؛
اگر كار خيرى از وى سر زده باشد، خدا را سپاس گويد
و به شكرانه توفيقى كه به وى عنايت كرده، خدا را به بزرگى ياد كند،

و اگر ديد گناهى يا تقصيرى از او سر زده است، از خداوند عزّ و جلّ آمرزش بخواهد
و تصميم بگيرد كه ديگر آن را تكرار نكند .»[4]

البته بعضی از واجبات و مواجه شدن با برخی از محرمات به فراخور حال و شغل و موقعیت انسان تقاوت می‌کند مثلا برخی افراد در بازار کار می‌کنند، طلا فروش هستند، کسبه اند، راننده تاکسی، معلم ، خانه دار،حوزوی و دانشگاهی، وزیر و وکیل اند... لذا برای هر صنفی مواجه شدن با برخی گناهان زودتر رخ می‌دهد مثلا کسی که راننده تاکسی، و یا طلا فروش است، مواجه شدن با نامحرم و گناهان مربوط به چشم برای او بیشتر جلوه گری دارد. کسی که در اداره است گناهان مربوط به رشوه، حق و ناحق کردن... بیشتر خود را نشان می دهد.
بنابراین هر کسی به مقتضای شغل و حرفه خود می‌تواند لیستی از گناهان و واجبات را تهیه کند و هر شب چند دقیقه، روز خود را مرور کند و ببیند چه کاره است و حساب رسی از نفس داشته باشد تا اگر تخطی‌ای داشت او را مجازات کند. این محاسبه نفس باعث می‌شود نفس یله و رها و آزاد نباشد و همیشه تحت کنترل باشد.

پی‌نوشت:
[1]. بحارالانوار،ج67،ص69
[2] . اصول كافي، كتاب الايمان و الكفر.
[3]محاسبة النفس،ص14
[4]. وسائل الشیعه،ج16،ص98

نحوه محاسبه نفس از کتاب اخلاق عبدالله شبرص427

«معنی محاسبه این است‌که انسان قبل از هر چیزی از نفس خویش بخواهد واجبات را که به منزله سرمایه او هستند انجام دهد پس اگر آنها را به وجهی شایسته انجام داد خدا را شکر گزارد و خویش را به ادامه کار تشویق کند و اگر واجبی را به طور کلی ترک کرد خود را مکلف به قضای آن نماید و اگر واجبات را به صورت ناقص انجام دادخود را وادار به وسیله نوافل نقص آن را جبران نماید. و اگر معصیتی از او سر زد بی درنگ او را سرزنش و عذاب کند و به اندازه جبران معصیت از نفس بگیرد.

پس باید اول درباره هر چه در طول روز سخن گفته از او جواب صحیح بخواهد و خودش حسابرسی نفس خویش را بر عهده گیرد وظیفه ای که در صحرای قیامت دیگری به عهده خواهد گرفت و به همین منوال از نگاهش بپرسد ، بلکه از خطورات ذهنی و افکارش ، از نشست و برخاست، و خورد و خوراب و نوشیدنش حتی از سکوتش که چرا سکوت کرده و از سکونش که چرا حرکتی نکرده. پس از آن اگر دید وظیفه واجب خویش را به حدی که حق آن ادا شود انجام داده همان مقدار را از او قبول کند تا معلوم نشود که چقدر انجام نداده پس آن را به عنوان « بدهکاری نفس » ثبت کرده.

با تشکر از پاسخگوی محترم سمیع

واقعیت این است که یک سری از گناهان اخلاقی محسوب می گردد و یک سری فقی .

مثلا این که انسان حرف لغو (گناه نباشد ها ) ولی نیاز هم نیست می زند و یک سری دیگر گناهان فقی هستند مثل مثلا نماز نخواندن .

به نظر می رسد و به گفته بسیاری که دیده ام تا می آییم که صحبت از گناهان و سخت گیری در باره گناهان اخلاقی و معرفتی کنیم می گویند حالا لازم نیست در حد ما اینقدر به خود سخت بگیریم هیمن واجبات را توجه کنیم ... .

سوال بنده در این جاست که :
بسیاری از افراد وجود دارند که واجبات خود را انجام داده و تقریبا کار حرامی را هم انجام نمی دهند ولی پیشرفت آن چنانی در آنان مشاهده نمی شود. اشکال کار در کجاست ؟ و این که باید به جملاتی هم که بی مورد مثلا در طول روز می گوییم هم در هنگام محاسبه گیر بدهیم یا لازم نبوده و باعث زدگی و سرکش شدن بد تر نفس می گردد ؟ چه کسانی می توانند این کار را انجام دهند؟

و این که یک [=arial black]کتاب[=arial black] می خواستم لطف کنید معرفی کنید که لیستی تقریبا جامع ازگناهان صغیره و کبیره معرفی کرده باشه . چون من خیلی از گناهان رو نمی دونم مثلا من نمی دونستم که گوش ندادن به صحبت های یک نفرکه حرف می زنه گناه صغیره است !

باسمه تعالی
1-اشکال کار در همن کلمه « تقریبا» است که فرمودید . گاهی اوقات یک غیبت ، یک دل شکستن، تهمت ،نگاه به نامحرم... انسان را از مسیر ترقی باز می دارد و حتی به فرموده مرحوم حاج شیخ حسنعلی اصفهانی در کتاب نشان از بی نشانها که اگر انسان 40 روز ریاضت بکشد ولی یک نماز صبح او قضا شود اثر آن اربعین از بین خواهد رفت. پس باید کاملا مراقب اعمال و رفتارمان باشیم و مسئله آن قدر ظریف است که حتی گاهی اوقات انسان ذکر می گوید ولی در عین حال همان ذکر او غیبت حساب می شود. مثلا اگر شما به مهمانی شخص پولداری بروید و فردا برای رفیقتان جریان دیشب را تعریف کنید. رفیقتان به شما می گوید: دیشب که خانه فلانی رفتی ، شام چی خوردی؟ در جواب می گویید، نان و ماست ، دوست شما به محض شنیدن چنین جوابی می گوید «لا اله الا الله». در دل این ذکر غیبت خوابیده ، چون این لا اله الله الله یعنی فلانی عجب آدم خسیسی است ، عجب انسان بخیلی است...

2-در درجه اول انجام واجبات و تر ک حرمات، ولی اگر بتوانیم نسبت به حرفهای لغو و بی مورد هم حساسیت داشته باشیم نور علی نور است .
3- کتاب گناهان کبیره مرحوم دستغیب(ره) و کتاب اخلاق الهی مرحوم آیه الله مجتبی تهرانی (ره) بسیار مفید می باشد.
موفق باشید.

ممنون از پاسخگوییتان

باسمه تعالی
انشاء الله موفق و همیشه رو به رشد باشید.

باسمه تعالی

انجام هر كاري در ابتدا ممكن است كمي سخت باشد، ولي با تمرين و ممارست و استقامت و پايداري آن عمل آسان خواهد شد.

راهکارهای عملی به منظور بیدار شدن برای نماز صبح و قضا نشدن آن، مطرح می شود :

1- ياري از خداوند:

انجام عبادت، به ویژه نماز خواندن توفیق می خواهد. شاید بر همین اساس معصومان (علیهم السلام) و بزرگان دین از خدا مى خواستند که به آنان توفیق عبادت دهد. در دعاى حضرت مهدى (عج) آمده است : "اللّهم ارزقنا توفیق الطاعهْْ ...که یکی از مصادیق بارز طاعت، عبادت است. پس در دعاهایمان به طور جد و نه فقط لقلقه زبان، از خدا بخواهیم که ما را برای نماز صبح بیدار کند و این امر واقعا برایمان یک دغدغه جدی باشد.

2-. بزرگ ترین عاملی که از انسان سلب توفیق می کند و انسان موفق به اقامه فرایض نمی شود, گناه است .گناه موجب می شود انسان دچار غفلت شود . انسان غافل از بسیاری توفیق ها محروم می شود. در قرآن کریم شیطان به عنوان منع کننده از نماز و ذکر خداوند معرفی شده است .( مائده ، آیه 91)

اعمال انسان اگر شیطانی بود, دل دچار غفلت می شود . انسان توفیق اقامه نماز شب و اقامه نماز صبح را ندارد. از این رو باید سعی گردد گوهر جان را به گناه و ستم و مال حرام آلوده نکرد تا امکان عبادت به راحتی میسور گردد . ظرف و بستر مناسب مهیا شود . توفیق اقامه نماز صبح از انسان سلب نشود.

3- زود خوابیدن: شب ها را نیز زودتر بخوابید تا صبح با نشاط بیش تر برخیزید .

4-سبک خوابیدن: معده انسان اگر وقت خواب خالی باشد و زیاد سنگین نباشد وقت صبح راحت تر می توانید از خواب برخیزید.

حضرت عیسی -علیه السلام- می فرماید : ای بنی اسرائیل! پرخوری نكنید؛ زیرا هر كه زیاد بخورد، زیاد می خوابد وهر كه زیاد بخوابد، كمتر نماز می خواند وهر كه كمتر نماز بخواند، در زمره غافلان قلمداد می شود(1

5- منظم کردن برنامه خواب: برنامه خواب تان را منظم کنید. ساعت خاصی را برای خوابیدن در شب در نظر بگیريد. آن وقت خواهید دید بعد از مدتی کوتاه به راحتی در همان ساعت خاص بیدار می شوید و این امر برای شما عادی می شود چون بدنتان دیگر به بیدار شدن در این وقت خاص عادت کرده است.

6- با وضو بخوابید و در وقت خواب آیه آخر سوره کهف را بخوانید واز حق تعالی بخواهید که شما را در آن ساعت مورد نظر بیدار نماید که از این آیه، به ساعت زنگی یاد می کنند.(2

7- هر وقت نماز صبحتان قضا شد، علاوه بر اینکه همان روز قضای آن را بجا می آورید، برای خودتان یک جریمه مانند روزه گرفتن، مقرر بدارید، تا به واسطه سختی آن جریمه، عزم جدی تری داشته باشید برای خواندن نماز صبح در وقت خاصش.
موفق باشید.

پی نوشت:
1-میزان الحكمه/ ج 1/ ص 186
2-هزار و یک نکته، علامه حسن زاده آملی،ص140

پرسش:
اولین گام در تهذیب نفس چیست؟
پاسخ:
اولین گام در تهذیب نفس ترک محرمات و انجام واجبات است که تا انسان در این مرحله موفق نشود، انجام دادن مستحبات و نمازشب خواندن‌ها و قرآن خواندن‌ها، ... مثمر ثمر نخواهد بود .
در واقع ترک محرمات و انجام واجبات به منزله بذری می‌باشد که کشاورز در دل زمین پنهان نموده است و سایر ریاضت‌ها و امور مستحبی به منزله آبیاری و مراقبت‌های بعد از کشت بذر می باشد. آن مراقبت‌هایی که شبانه روز کشاورز می‌کشد زمانی نتیجه می دهد که او اولا بذر را در دل خاک قرار داده باشد و بعد با آب و سم و ...از آن بذر مراقبت کند و الا اگر بذری در کار نباشد بهترین آب، نور و سم مناسب، هیچ فایده‌ای در بر نخواهد داشت و فقط علف هرز سبز می شود.
چنانچه عارف کامل و مکمل مرحوم ملا حسینقلی همدانی (ره) در بیانی فرمودند:
«آنچه اين ضعيف از عقل و نقل استفاده نموده‌ام اينست كه اهمّ اشياء از براي طالب قرب جدّ و سعي تمام در ترك معصيت است. تا اين خدمت را انجام ندهي، نه ذكرت و نه فكرت به حال قلبت فائده‌اي نخواهد بخشيد» (1)
پی نوشت:
1.بهاری همدانی،محمد بن محمد، تذکرة المتقین، ص 190،ناشر:فاطمه،تهران،ایران،1361ش.