در نهضت كربلا، چند دسته از مردم، از كاروان سعادت جا ماندند.
بيشتر كسانى كه از پيوستن به امام و يارى اش خوددارى مى كردند، عبارت بودند از:
آنگاه كه هلال بن نافع و عمر بن خالد از كوفه خدمت امام رسيدند. امام تمايل مردم نسبت به خود را از آنان جويا شد، پاسخ دادند:«أَمَّا اْلأَغْنِياءُ فَقُلُوبُهُمْ اِلَى ابْن زِياد وَ أَمَّا باقي النّاس فَقُلُوبُهُمْ اِلَيكَ».«دل پول داران با ابن زياد است و دل ديگران با شما»و البته كسانى كه دلشان با امام بود، يك دست نبودند.
يكى از كوفيان در گزارش خود در باره وضعيت مردم كوفه به امام گفته بود : «وَإِنَّ قُلُوبُهُمْ مَعَكَ وَسُيُوفُهُمْ عَلَيْكَ». و امام فرمود: «إِنَّ النّاسَ عَبِيدُ الدُّنْيا وَ الدِّينُ لَعِقٌ عَلى أَلْسِنَتِهِمْ، يَحُوطُونَهُ ما دَرَّتْ مَعائِشُهُمْ فَإِذا مُحِّصُوا بِالْبَلاءِ قَلَّ الدَّيّانُون».(1) «مردم بنده دنيايند و دين به عنوان مكيدنى در سرِ زبان آنان است و در هنگام گرفتارى ها و امتحان ها (معلوم مى شود كه) دينداران اندكند.»
حرام خوارى يكى از علل دل مردگى است و باعث مى شود كه آدمى در برابر نداى حق بايستد و آن را نپذيرد. امام حسين (عليه السلام) در روز عاشورا، پس از نصيحت و رهنمود دادن ها، فرمود: «مُلِئَت بُطُونُكُم مِنَ الْحرامِ، فَطُبِعَ عَلى قُلُوبِكُمْ...».
كسانى كه حق الناس بر ذمّه دارند، توفيق شركت در جهاد و شهادت را نمى يابند.
امام در روز عاشورا رسماً اعلام كرد:«لا يُقْتَلُ مَعِي رَجُلٌ عَلَيهِ دَيْنٌ»;(2)«كسى كه حق ديگران بر ذمّه دارد سعادت كشته شدن در جبهه من (و در راه حق) را ندارد.
1 . موسوعه، ص399
2 .
هفتاد و دو تن شهيد بى چون *** هفتاد و دو بى قرار مجنون
هفتاد و دو واژه سمايى *** هفتاد و دو مهر ماورايى
هفتاد و دو عشق دار بردوش *** هفتاد و دو كوكب كفن پوش
هفتاد و دو نوبهار دوران *** هفتاد و دو شعله فروزان
هفتاد و دو آفتاب تابان *** هفتاد و دو اسوه مسلمان