غضب مذموم

تعریف غضب :
غضب در لغت به معنای تندخویی و خشم است و در اصطلاح اخلاقی هیجان و حرکت خاصی هست از روح انسان به منظور غلبه و شکست دادن و خرد کردن .
منشأ غضب :
قوّه غضبیه ، همان محرّک و قوّه ای که مربوط به دفع ضرر می باشد مانند : دفاع از جان و مال و ناموس و آبرو و آن چه متعلق به اوست .

مراتب غضب :
1 – مرتبه افراط : که غضب نابجا و مذموم نامیده میشود و آن عبارتند از غلبه این صفت و حاکم گشتن آن بر انسان به نحوی که از حدود عقل و شرع بگذرد و از موازین آنها تجاوز نماید و به هنگام برخورد با مسائل و مواجهه با بعضی برخوردها این صفت یا این حالت همانند یک حالت خارج از اختیار به شخص هجوم بیاورد و در ابطن وی شعله ور شود و تمام وجود او را بگیرد و او را تحت سیطره قرار دهد . این مرتبه از افراط به دوگونه رخ می نماید :
الف – به مقتضای برخی جهات و علل در باطن می ماند و در عمل به ظهور نمیرسد .
ب – علاوه بر غلبه سخت بر باطن در عمل و گفتار نیز ظاهر گشته موجبات جنایات و گناهان بزرگ و تبعات ناشی آنها می شود . بعضاَ شقاوت ابدی انسان را رقم میزند در این حالت عقل و فکر و تمام قوای روحی و جسمی شخص تحت تأثیر غضب مغلوب گشته نوعی دیوانگی دفعی بر شخص غضب کننده عارض می شود و در این حالت فرامین عقل و حدود شرع تعطیل می گردد .
امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود :
الحدّة ضرب من الجنون لانّ صاحبها یندم فان لم یندم مجنونة مستحکم . ( جامع السعادات ج1 ص289)
تندی و زود به خشم آمدن نوعی از جنون است زیرا صاحب آن از کار خود پشیمان میشود و اگر پشیمان نشود جنون او بسیار ریشه دار و محکم است .

2 – مرتبه تفریط :
در این مرتبه شخص نه تنها فاقد غضب نابجا و مذموم است بلکه فاقد غضب ممدوح و بجاست ، در جایی که عقل و شرع حکم به غضب می کنند شخص غضب نمی کند و بی تفاوت می ماند مانند غضب در برابر کفّار ، معاندین ، مشرکین ، ستمگران ، مفسدین ، اهل طغیان و کسانی که حرمات الهی را هتک می کنند . برای چنین شخصی جنگ بین ایمان و کفر ، مؤمن و کافر ، صالح و طالح و نظایر این ، معنی و مفهومی ندارد . این مرتبه را نوعی جبن و مهانت دانست که از رذائل اخلاقی است .

3 – مرتبه اعتدال غضب :
این مرتبه عبارتست از غضب داشتن درجای غضب و اجتناب نمودن و پاک بودن از غضب نابجا . به عبارتی دیگر در جایی که شرعاَ و عقلاَ با ید غضب داشت > این نوع غضب نه تنها رذیله نیست بلکه از فضائل صفات و کرایم خصال و از علائم ایمان و توحید و نشانه صدق و اخلاص در عبودیت و از لوازم حبّ خداوند متعال است مانند غضب حضرات معصومین علیهم السلام در جنگها و در مقابل ظالمین و مفسدین .

قال الله تعالی :
« مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُمْ تَراهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً سيماهُمْ في‏ وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ..» ( فتح آیه 29)
محمّد (صلی الله علیه و آله) فرستاده خداست و كسانى كه با او هستند در برابر كفّار سرسخت و شديد، و در ميان خود مهربانند پيوسته آنها را در حال ركوع و سجود مى‏بينى در حالى كه همواره فضل خدا و رضاى او را مى‏طلبند نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمايان است‏ .


این مبحث همچنان ادامه دارد...
و من الله التوفیق

فرو بردن خشم در چه مواقعي جايز نيست؟