مراحل رسیدن به شناخت و عرفان

چگونه مى توان روحيه عرفان و معنويت را در وجود خود رشد داد؟

«عرفان» در اصطلاح عبارت از معرفت قلبى كه از طريق كشف و شهود (نه بحث و استدلال) حاصل مى شود كه آن را علم وجدانى هم مى خوانند.
رسيدن به شناخت قلبى و عرفان با عمل به واجبات و مستحبات مانند: نماز، روزه، دعا، شب زنده دارى و... و دستورهاى خداوند متعال و راهنمايى هاى پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) و اهل بيت(عليهم السلام)حاصل مى شود.
بسيارى از علماى سير و سلوك معتقدند كه رهروان راه كمال و فضيلت، تقوا و اخلاق و نزديك شدن به خداوند متعال بايد تحت نظارت راهنما باشد و راهنما نيز بايد شرايط لازم را داشته باشد و بهترين راهنمايان در اين راستا پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) و پيشوايان معصوم(عليهم السلام) هستند. حضرت امام سجاد(عليه السلام) مى فرمايد: «كسى كه دانشمند و حكيمى او را ارشاد نكند هلاك مى شود.•
يكى ديگر از مراحل رسيدن به شناخت و عرفان و اصلاح نفس، خودشناسى است، حضرت على(عليه السلام) مى فرمايد: «العارف من عرف نفسه فاعتقـها ونزّهها عن كل مايبعدها; عارف حقيقى كسى است كه خود را بشناسد و ]از قيد و بند اسارت[ آزاد سازد، و آن را از هر چيز كه او را از سعادت دور مى سازد پاك و پاكيزه كند.»•
پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) مى فرمايد: «من عرفه نفسه فقد عرفه ربّه; هر كس خود را بشناسد پروردگارش را خواهد شناخت.• و همچنين عوامل ديگرى در شناخت و رسيدن به كمال مؤثر هستند: از جمله; اخلاص در اعمال (گفتار و كردار)، امام صادق(عليه السلام)مى فرمايد: «خداوند به اندازه نيّت هاى بندگان به آن ها كمك مى كند.»•
2. توكل; خداوند متعال مى فرمايد: «...ومَن يَتَوَكَّل عَلَى اللّهِ فَهُوَ حَسبُهُ; (طلاق،3)...و هر كس بر خدا توكل كند كفايت امرش را مى كند...».
3. پيروى نكردن از هواهاى نفسانى; قرآن كريم مى فرمايد: «...آيا گمراه تر از آن كس كه پيروى از هواى نفس خويش كرده و هيچ هدايت الهى را نپذيرفته كسى پيدا مى شود؟! مسلماً خداوند قوم ستمگر را هدايت نمى كند!» (قصص،50)
4. پيروى نكردن از شيطان; «...او ]شيطان[ براى شما دشمن آشكارى است.» (يس،60)
5. پاك بودن محيط; (اعراف،58)
6. كمك، توسل، استمداد و دوستى با پيامبر اكرم و اهل بيت(عليهم السلام); (احزاب،21; توبه،71) و...•

1_ 1. بحارالانوار، علامه مجلسى رحمة الله عليه، ج 75، ص 159، مؤسسه الوفاء، بيروت.
2_ 1. غررالحكم ودرر الكلم، محمد تميمى آمدى، ص 240، دفتر تبليغات اسلامى، قم.
3_ 1. بحارالانوار، همان، ج 2، ص 32.
4_ 1. مستدرك الوسائل، شيخ حرّ عاملى، ج 1، ص 93، مؤسسه آل البيت(عليهم السلام) قم.
5_ 1. براى آگاهى بيشتر ر.ك: اخلاق در قرآن، آية الله مكارم شيرازى و ديگران، ج 1-3، د