کتابهای تاریخی

منابع تاریخی شیعی(تاریخ نگاران شیعه ) : شیعیان به موازات سایر مسلمانان در دانش تاریخ نگاری سهم بسزایی داشته و حرکت خوبی از خود نمایش دادند .در اینجا به معرفی آثار تاریخی شیعیان می پردازیم گر چه سعی ما براین است که از آثار غیر امامیان (شیعیان دوازده امامی چشم پوشی کنیم ) ولی اگر بنا بود از آن تالیف و تصنیفات هم نام ببریم،رقم خیلی بیشتر می شد .مثلا از کتاب هدایه الکبری خصیبی یا کتاب الشافی ابن حمزه زید ی و ... نام نیاوردیم .
تک نگاری ها (کتابهایی که به یک واقع یا حادثه پرداخته اند ) : آنچه اکنون در دست ما هست ،وقعة الصفین از نصر بن مزاحم و کتاب الغارات از ثقفی است . اما در باب مغازی همانطور که می دانید ائمه می فرمودند ما به مغازی یعنی جنگهای رسول خدا از همه آگاهتریم و البته هم حق این است ،چرا که پیامبر جد اینها بود و اینان اخبار جدشان را بهتر از همه می دانستند . امام سجاد می فرمود : کنا نعلم مغازی رسول الله کما نعلم السورة من القرآن .[1] بخش هایی از کتاب ابن اسحاق از امام باقر علیه السلام است . در تتفسیر قمی از کتاب المبعث و المغازی ابان بن عثمان استفاده شده است .کتاب مبعث النبی و اخباره از عبدالله بن میمون القداح که راوی اخبار امام باقر و امام صادق است [2]. اصبغ ابن نباته کتابی در مقتل الحسین داشته است [3]. احمد بن عبیدالله ثقفی با کتاب « المبیضه فی اخبار مقاتل آل ابی طالب » و « کتاب فی تفضیل بنی هاشم و ذم بنی امیه و اتباعم »[4] . محمد بن زکریا بن دینار با کتابهای « الجمل الکبیر ،الجمل المختصر ، صفین الکبیر ، مقتل الحسین[5] ، کتاب النهر[ وان ] ، مقتل امیرالمومنین ، اخبار زید ، اخبار فاطمه »[6] . ابراهیم بن محمد ثقفی با کتابهای : کتاب المبتدا و المغازی و الردة، اخبار عمر ،اخبار عثمان ، کتاب الدار ، الغارات ، اخبار زید ، اخبار محمد [نفس زکیه و برادرش ]ابراهیم [7]. جابر بن یزید جعفی با کتابهای : کتاب الجمل ، کتال صفین ، کتاب النهروان ،کتاب مقتل امیرالمومنین ، کتاب مقتل الحسین [8]. علی بن حسن بن علی بن فضال با کتابهای : کتاب الدلائل ، کتاب الانبیاء ، کتاب البشارات ، کتاب الکوفه [9]. عبدالعزیز جلودی ازدی ، نفر بعدی است که کتابهایش عبارتند از : کتاب الجمل ، کتاب ا لصفین ، کتاب الحکمین ، کتاب الغارات ، کتاب الخوارج ، کتاب ذکر علی و فی حروب النبی ، کتاب مآل الشیعه بعد علی ، اخبار التوابین و عین الورده ، اخبار المختار ، اخبار علی بن الحسین ، اخبار ابی جعفر محمد بن علی ، اخبار محمد بن عبدالعزیز ، اخبار من عشق من الشعراء ، اخبار القریش و الاصنام ، کتاب طبقات العرب و الشعراء ، کتاب خطب النبی ، کتاب خطب عثمان ، کتاب رسائل عمر ، کتاب رایات الازد ، کتاب مناظرات علی بن موسی الرضا [10]. احمد بن اسماعیل بجلی با کتاب : کتاب العباسی [11]. علی بن احمد جوانی با کتابهای : اخبار صاحب فخ ، اخبار یحیی بن عبدالله بن حسن .[12] احمد بن محمد بن خالد برقی با کتاب : کتاب المغازی ،کتاب الشعر و الشعراء، کتاب البلدان و المساحة، کتاب التاریخ ، ،کتاب الانساب [13]. ابان بن عثمان احمر بجلی با کتابهای در موضوع اخبار الانبیاء ،سیره رسول الله [14] .

[1] -البدایه و النهیة،ج 3 ،ص 242 . سبل الهدی والرشاد ،ج 4 ، ص 20 .

[2] - رجال نجاشی ،ص 213

[3] - تنقیح المقال ،ج1 ،ص 150

[4] - الفهرست ابن ندیم ،ص 166

[5] - مقدمه مناقب الامام امیرالمونین ،ج1 ،ص 12

[6] - رجال نجاشی ،ص 347

[7] - رجال نجاشی ،ص 18

[8] - رجال نجاشی ، ص 129

[9] - رجال نجاشی ، ص 258 ،ش 676 .

[10] - رجال نجاشی ، ص 244- 241 .

[11] - رجال نجاشی ، ص 97 ،ش 242 .

[12] - رجال نجاشی ، ص 263 .

[13] - رجال نجاسی ، ص 76 ، ش 182 .

[14] - الفهرست ، ص 18 و 19 .