جمع بندی تزلزل اعتقادی!

جمع بندی پرسش: سلام.من از سال پیش تا حالا بار ها تغییر عقیده دادم. بارهاا!! بار ها از اسلام به بی‌دینی و حتی بی خدایی رفتم و باز برگشتم. دیگه نمیفهمم چی درسته چی غلطه. نمی‌تونم چیزی رو باور کنم. نمیتونم خودمو به "یقین داشتن" برسونم و یقین داشتن به نظرم بی معنی و احمقانه میرسه! اوایل که تغییر عقیده میدادم، به دنبال یه چیز منطقی بودم، یه چیزی که مطمئن باشم درسته، اما بعد از اینکه چندبار با مطالعات مختلف و عقاید مختلف رو به رو شدم، هی عقایدم تغییر کرد. کم کم خسته شدم. دیدم اصلا به یه عقیده ثابت نمیرسم و هرچقدرم تحقیق میکنم باز یه چیزی می لنگه. یه جوری شد که گفتم بابا داری خیلی خودتو اذیت میکنی. هیچ وقت به جواب ثابتی نمیرسی. شک و تردید همیشه هست مگر اینکه بخوای تعصب داشته باشی! به چیزی اعتقاد داشته باش که باهاش تو زندگی حس بهتری داشته باشی.  من دو سه ماه ندانم گرا بودم و اوایل همه چیز خیلی خوب بود. حتی بهتر از وقتی که مسلمون بودم! اما کم کم نمیدونم چی شد حس کردم خوشم نمیاد از این وضعیت. حس کردم دلم میخواد مثل قدیما مسلمون باشم.  مشکل بعدیم اینه که حس میکنم ذهنم و عقلم دچار اشتباهات فجیعی هستن. حس میکنم نابود شدم، نمیتونم درست و غلط رو از هم تشخیص بدم. حس میکنم تمام مدت فقط سعی داشتم به زور یه سری چیز رو به خورد ذهنم بدم و الان کاملا از تشخیص درست از غلط فلج شدم. زندگیم پر از افکار بی سر و ته شده. پر از حس بد. پر از ترس. حتی از اینکه اسلام درست باشه هم میترسم. اگه درست باشه چی کار کنم؟ توبه؟ استغفار؟ چند بار؟؟ چندبار تا حالا توبه کردم و مسلمون شدم؟؟ حتی اگه هم خدایی باشه به نام الله، دیگه قطعا حالش ازم به هم میخوره. اونقدرررر قول های تکراری دادم که دیگه مسخرست بهم اعتماد کنه. الان دیگه خودمم به خودم اعتماد ندارم و نمیتونم قولی بدم. یه ذهنیت خیلی ترسناک نسبت به خدای اسلام دارم. اینکه اگه درست باشه همچنان من رو خواهد پذیرفت؟ همش حس میکنم اگه درست باشه، تو همین دنیا قراره با چیزهای ترسناکی عذابم بده. پاسخ:  شما فردی دقیق و جزئی نگر و کاملگرا هستید و می خواهید هر چیز را با تمام جزئیات و کامل و بدون هیچ شبهه و ابهامی مسلط شوید. البته شما در سن نوجوانی هستید و تا حدود زیادی این مسائل طبیعی است؛ همانطور که گفته اند:

• تغيير گرایشات دینی و مذهبی؛ نوجوانان در اين مرحله از زندگانى گرايش خاصى به مسائل دينى و معنوى پيدا مى‏كنند. درباره مفاهيم و عقايد دينى دوران كودكى پرسش‏هايى مى‏كنند و به همين سبب، دوره نوجوانى را مرحله ترديد دينى مى ‏نامند. تغييرات دينى و مذهبى در دوره نوجوانى به سه شكل ظاهر مى‏شود.

1ـ «دوره بيدارى دينى: در اين مرحله، نوجوان علاقمند است همانند والدين خود، آداب و رسوم دينى را انجام دهد. 2ـ دوره پرسشگرى: در اين دوره به انتقاد از مفاهيم پذيرفته دينى مى ‏پردازد و پرسش‏هاى متعدد و متنوعى، مطرح مى‏كند. مى‏ كوشد به حقايق دست يابد و نيازهاى خود را پاسخ دهد. 3ـ دوره بازسازى دينى: نوجوان احساس مى‏كند كه به حقايق دينى تازه‏اى نياز دارد».(1) بنابراين، با توجه به رشد شناختى در دوره نوجوانى (مرحله تفكر انتزاعى) قضاوت‏هاى نوجوان با گذشته تفاوت داشته و به دنبال چرايى و چگونگى امور و رخدادها مى‏باشد و در زمينه دينى از طريق استدلال مسائل را بايد برايش تشريح كرد و تا حد ممكن بايد از امر و نهى كردن پرهيز كرد و با او به عنوان يك مشاور رفتار نمود و ارزش براى تفكر و اظهار نظر وى قائل شد. اما باید گفت با توجه به  آزار و اذیتی که از این موضوع می شوید، نمی توانید به یک تصمیم درست برسید و تردید آشفته تان کرده و حال روحی تان دچار نوسان شده است. می توان گفت از مرحله طبیعی بودن خارج شده اید و نیاز است قبل از اینکه این مسأله را با یک متخصص دینی مطرح نمایید با یک روانشناس بالینی صحبت کنید؛ چرا که به نظر می رسد شما بیشتر دچار وسواس فکری درباره این موضوع شده اید و برای همین هست که نمی توانید به یک قطعیت و انتخاب برسید؛ چرا که در وسواس فکری؛ کوچکترین شبهه و تردید و ابهام را نمی توانند بپذیرند و حالشان دگرگون می شود و مداوم به رفتارهایی دست می زنند تا خود را آرام کنند.  وسواس فکری معمولا درباره مسائل مهم زندگی بروز می کند و تردیدهایی را به وجود می آورد که بخاطر اهمیت آن؛ آشفتگی برای فرد ایجاد می کند. شما به دلیل اینکه در خانواده ای مذهبی رشد کردید و از ابتدا به دنبال کشف حقایق بودید؛ درگیر جزئیات شدید و به ابهام های ذهن خود؛ زیادی توجه کردید همانجا که دین می فرماید ابهام درباره مسائلی از دین را نباید پی گیر شد چرا که در توانایی ذهن بشر برای درک آن نیست. وسواس فکری یکی از 20 اختلال شایع در دنیاست و در افراد مذهبی هم وسواس فکری؛ در مسائل مذهبی بروز می کند.  وسواس فکری افکار، تصاویر و تکانه هایی هستند که مرتبا در ذهن فرد تکرار می شوند و به نظر می رسد خارج از کنترل فرد هستند و علی رغم میل او به ذهنش می آیند. مثل اینکه فرد مدام فکر می کند مبادا دستش آلوده باشد. یا اینکه فکر می کند نکنه به ایدز مبتلا شوم. همه افراد افکار عجیب، غیرمعمول و یا حتی مزاحم دارند که هر از گاهی به ذهن شان می آید و اکثر آنها بدون اینکه به این فکرها اهمیت بدهند، به کارهای روزمره خود ادامه می دهند اما اگر به اختلال وسواس (OCD) مبتلا باشید، این فکرها می تواند هم ناراحت کننده و هم ناتوان کننده باشد. نشانه های وسواس فکری غیر از تعریف بالا شامل موارد زیر است: عجول بودن؛ کمال گرایی، تردید؛ مشکل در تصمیم گیری، حساس بودن بیش از حد به وقت و زمان، اطمینان طلبی (پرسیدن نظر تعداد زیادی از اطرافیان در مورد یک تصمیم هر چند کوچک، مثلا رنگ یک لباس)، سرزنش بیش از حد خود و دیگران، احساس گناه بیش از حد بسیار خوب است اگر حالا که در سن پایینی قرار دارید به یک روانشناس بالینی ای که رویکرد مذهبی هم دارد مراجعه نمایید.    پی نوشت: 1. شعاری­ نژاد، علی اکبر، روان­شناسی رشد 2، نوجوانی و بلوغ، ص 91، ، تهران، انتشارات پیام نور، 1388.