جمع بندی علت تفاوت بین کنیزان و زنان آزاد در برخی احکام چیست؟

با نام و یاد دوست

کارشناس بحث: استاد صادق

با سلام

اهم يقسمون رحمت ربك نحن قسمنا بينهم معيشتهم فى الحيوه الدنيا و رفعنا بعضهم فوق بعض درجات ليتخذ بعضهم بعضا سخريا و رحمت ربك خير مما يجمعون (32- زخرف)

مـگـر اينان مقسم رحمت پروردگار تواند؟ اين ماييم كه معيشت انسانها در زندگى دنيا را تقسيم مى كنيم ، و بعضى را به درجاتى بالاتر از بعض ديگر قرار مى دهيم ، تا بعضى بعض ديگر را رام و مسخر خود كنند، و رحمت پروردگار تو از آنچه جمع مى كنند بهتر است.

مثل این است که بگوییم چرا زندانیان قوانین مخصوص بخود دارند ولباس متفاوتی میپوشند و.... مگر ا از روز اول برابر آفریده نشده بودند !!!!

پس بردگان تازمانیکه آزاد نشده بودند بحسب شرایط و اوضاع زمانه بایستی تفاوت داشته باشند تا اینکه آزاد شوند و توصیه اسلام به آزادی بردگان برای همین احقاق حقوق انسانی آنها بود.

سؤال:
چرا قوانین کنیزها (در رابطه با حجابشان، محرمیت و ..) متفاوت از زنان آزاد است، در حالی که ما از ابتدا همه یکسان آفریده شده‌ایم؟

پاسخ:
رفع این تکلیف از کنیزان در واقع ارفاق به آن‌ها است از این رو به طور کلی کنیزان و بردگان با توجه به روایات به طور کلی در احکام و وظایف و حقوق و کیفر با افراد آزاد فرق داشتند. فرق‌ها هم حکمت‌هایی داشته که شاید به خیلی از آن‌ها آگاهی نیابیم. باید تابع دستورات قرآن، پیامبر و امامان باشیم.
تبرج و خودنمایی و فتنه‌گری بر کنیزان نیز ممنوع بود؛ اما در مورد حجاب، رخصت‌ها و اجازه‌هایی داشتند. وجوب و لزوم پوشش در حد آنان به دلایلی کم‌تر و خفیف‌تر بود؛ ولی در عین حال، آنان نیز مجاز به تبرج و خودآرایی در معرض عموم و فتنه‌گری نبودند.
شهید مطهری می‌نویسد:
به طور کلی بردگان اعم از جنس زن یا مرد از نظر اسلام در بسیاری از احکام استثناهایی دارند، مثلا از نظر خود پوشش و حرمت نظر، کنیزان با زنان آزاد فرق دارند. بر کنیزان واجب نیست که سرهای خود را بپوشانند و حال آن که بر زنان آزاد لازم است سر خود را بپوشانند. ظاهرا سر این مطلب خدمتکاری آن‌ها است. (1)
در هر حال بردگان در احکام و وظایف نسبت به افراد آزاد فرق داشتند. وظایف آن‌ها سبک‌تر بود. همچنان که کیفر آن‌ها سبک‌تر بود. حقوق آنان کم‌تر بود .دلیل خیلی از تخفیف‌ها و تفاوت‌ها را نمی‌دانیم. در احکام تابع دستور خدا و پیامبر هستیم حتی اگر وجه آن را ندانیم؛ زیرا یقین داریم خدا و پیامبر حکم بی دلیل نمی‌کنند.
اگر امروز هم کنیز و برده وجود داشت، همان احکام در حق آنان جاری بود .همان طور که حقوق آنان کم‌تر از افراد آزاد بود، وظایف آنان نیز باید کم تر بوده و رخصت‌هایی داشته باشند و این عین عدالت و رعایت تناسب حقوق با وظایف است.

منبع:
1. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 19، ص 489.

در پناه خداوند کریم باشید.