جمع بندی آیا پیامبر اسلام قبول کرد که شهری به صورت مشروط مسلمان شوند؟

کارشناس بحث: استاد عماد

سلام علیکم :
آنچه درباره شروط اسلام آوردن بعد از جنگ حنین آمده مربوط به اسلام قبیله ثقیف می باشد
آنان ابتدا از پیامبرصلی الله علیه واله وسلم خواستند که بت آنان«لات» تا سه سال شکسته نشود، پیامبر صلی الله علیه واله وسلم نپذیرفتند، آنان دوسال، یک سال و حتی یک ماه را خواستار شدند و باز با مخالفت پیامبر صلی الله علیه واله وسلم روبرو شدند، لذا از پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم خواستند خودشان به دست خودشان این کار را نکنند، پیامبر صلی الله علیه واله وسلم نیز ابوسفیان و مغیره را برای شکستن بتها اعزام نمودند.
شرط دوم آنان معاف از نماز خواندن بود، پیامبر صلی الله علیه واله وسلم فرمودند دینی که در آن نماز نباشد خیری ندارد.
گفتند، اى محمد، نماز مى‏گزاريم و روزه هم مى‏گيريم، و احكام و شرايع اسلام را آموختند. پيامبر (ص) دستور داد تا بقيه رمضان را روزه بگيرند. (1)
1. المغازى/ترجمه،متن،ص:737

سلام علیکم
وسط ماه مبارک اسلام آوردند تا آنوقت مسلمانان نبودند به محض مسلمان شدن پیامبرصلی الله علیه واله وسلم فرمودند از فردا روزه بگیرید

بیهقی در دلایل النبوه این گزارش را آورده و بعد از وی ابن کثیر در بدایه والنهایه(1) و ذهبی در تاریخ اسلام (2) آورده اند

أخبرنا أبو علي الروذباري [قال‏] : أخبرنا أبو بكر بن داسة، [قال‏]:
حدثنا أبو داود، [قال‏]: حدثنا الحسن بن الصباح، قال: حدثنا إسماعيل بن عبد الكريم، [قال‏]: حدثنا إبراهيم، عن أبيه، عن وهب، قال: سألت جابرا عن شأن ثقيف إذ بايعت، قال: اشترطت على النبي صلّى الله عليه و سلم أن لا صدقة عليها، و لا جهاد، و أنه سمع النبي صلّى الله عليه و سلم بعد ذلك يقول: «سيتصدقون و يجاهدون إذا أسلموا» (3)

ترجمه: خبرداد ما را ابو علی رودباری که گفت خبر داد ما را ابوبکر بن داسه که گفت حدیث کرد ما را ابوداود که گفت حدثنا الحسن بن الصباح که گفت حدیث کرد ما را اسماعیل بن عبدالکریم که گفت حدیث کردم ما را ابراهیم از پدرش از وهب که گفت:
سوال کردم از جابر از چگونگی بیعت ثقیف
گفت: بر پیامبر شرط کردند که صدقه و جهاد بر آنان نباشد و همانا از پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم بعد از آن شنیده شد که فرمودند: به زودی هنگامی که اسلام آوردند صدقه می دهند و جهاد می کنند.

این عبارت نیاز به تشریح چند نکته دارد.
نکته اول: بغیر از بیهقی در کتابهای دیگر که بحث اسلام ثقیف را ذکر کرده اند این جمله نیست.
نکته دوم : شرط در صدقه است نه زکات و صدقه اعم از زکات است.
نکته سوم: خبری از موافقت پیامبر صلی الله علیه واله وسلم در این گزارش با شرط آنان دیده نمیشود
نکته چهارم: برفرض موافقت پیامبر صلی الله با علم غیب چون مطلع بودند که ثقیف این پیشنهاد را اول کار داده اند ولی پس از مسلمان شدن خودشان اقدام به نقض این شرط می کنند با آن موافقت نمودند.

منابع:
1. ابن کثیر، البدایه و النهایه ، ج2ص668
2. ذهبی ، تاریخ اسلام، ج5ص30
3.دلائل‏النبوة،ج‏5،ص:306

پرسش:
آیا پیامبر اسلام قبول کرد که شهری مشروط آنکه نه زکات بدهند و نه روزه بگیرند و نه در جهاد شرکت کنند مسلمان شوند؟

پاسخ:
درباره شروط مطرح در این جنگ آمده که: قبیله ثقیف در جنگ جنین از پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) خواستند تا بت آنان«لات» تا سه سال شکسته نشود، پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) نپذیرفتند، آنان دوسال، یک سال و حتی یک ماه را خواستار شدند و باز با مخالفت پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم)روبرو شدند، لذا از پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم)خواستند خودشان به دست خودشان این کار را نکنند، پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) نیز ابوسفیان و مغیره را برای شکستن بتها اعزام نمودند.
شرط دوم آنان معاف از نماز خواندن بود، پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم)فرمودند دینی که در آن نماز نباشد خیری ندارد لذا احكام و شرايع اسلام را آموختند. پيامبر(صلی الله علیه واله وسلم) دستور داد تا بقيه رمضان را روزه بگيرند. (1)
این گزارش در منابع دیگری نیز آمده است.(2) در گزارش بیهقی آمده که آنان بر پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) شرط کردند که صدقه و جهاد بر آنان نباشد و همانا از پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) بعد از آن شنیده شد که فرمودند: به زودی هنگامی که اسلام آوردند صدقه می دهند و جهاد می کنند.(3) البته بغیر از بیهقی کسی دیگر این گزارش را نقل نکرده واز طرفی شرط در صدقه است نه زکات زیرا صدقه اعم از زکات است و شامل مستحبی و واجب می شود. علاوه بر آن و برفرض موافقت پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم)با علم غیب چون مطلع بودند که ثقیف این پیشنهاد را اول کار داده اند ولی پس از مسلمان شدن خودشان اقدام به نقض این شرط می کنند با آن موافقت نمودند.

کلیدواژه: شرط در اسلام، زکات، جهاد، قبیله ثقیف
منابع:
1. مغازى تاريخ جنگهاى پيامبر(ص)، محمد بن عمر واقدى (م 207)، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران، مركز نشر دانشگاهى، چ دوم، 1369ش،ص736
2. تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، شمس الدين محمد بن احمد الذهبى (م 748)، تحقيق عمر عبد السلام تدمرى، بيروت، دار الكتاب العربى، ط الثانية، 1413، ج5ص30؛ دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشريعة، ابو بكر احمد بن الحسين البيهقى (م 458)، تحقيق عبد المعطى قلعجى، بيروت، دار الكتب العلمية، ط الأولى، 1405،ج‏5،ص:305، البداية و النهاية، أبو الفداء اسماعيل بن عمر بن كثير الدمشقى (م 774)، بيروت، دار الفكر، 1407، ج2ص668
3 دلائل‏النبوة،همان،ص:306