جمع بندی شبهه بشری بودن دین

ممکن است گفته شود، این بلاها همیشه از قبیل مریضی و فقر نیست که قابل جبران باشد و کارکرد پند آموزی و عبرت داشته باشد، بلکه گاه شخص در این حادثه از بین میرود؛ مثلا در سیل یا زلزله کشته میشود. آن وقت چه حکمتی در این بلا میتواند باشد.
پاسخ این سوال نیز آن است که در آن صورت، باز هم چند دلیل بر مبتلا شدن مومنان در کنار کافران وجود دارد.
اول: گاه این فرد مومن به خاطر همراهی با کافران و یا حتی نهی از منکر نکردن آنان از گناهی که انجام میدادند، به همراه آنان مبتلا به آن عذاب دنیوی میشوند. در روایتی از امام باقر ع به این مسئله اشاره شده است که مدارا کردن با اهل معصیت و ناراحت نشدن به خاطر تحقق گناه، خودش از عوامل نزول بلا است.
"َ أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى شُعَيْبٍ النَّبِيِّ ص أَنِّي مُعَذِّبٌ مِنْ قَوْمِكَ مِائَةَ أَلْفٍ أَرْبَعِينَ أَلْفاً مِنْ شِرَارِهِمْ وَ سِتِّينَ أَلْفاً مِنْ خِيَارِهِمْ فَقَالَ ع يَا رَبِّ هَؤُلَاءِ الْأَشْرَارُ فَمَا بَالُ‏ الْأَخْيَارِ فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِ دَاهَنُوا أَهْلَ الْمَعَاصِي وَ لَمْ يَغْضَبُوا لِغَضَبِي"(۳)
"امام محمد باقر علیه‌السلام فرمودند: خداى تبارک و تعالى به شعیب پیامبر وحى فرمود که: من صد هزار نفر از قوم تو را عذاب خواهم کرد: چهل هزار نفر بدکار را، شصت هزار نفر از نیکانشان را.شعیب عرض کرد: پروردگارا! بدکاران سزاوارند اما نیکان چرا؟ خداى عزوجل به او وحى فرمود که: آنان با گنهکاران راه آمدند و به خاطر خشم من به خشم نیامدند."

دوم: این نوع مرگ، همانند خیلی از بلاهای زودگذر دنیا(مانند مریضی و فقر) گاه به جهت آمرزیدن گناهان و بالا رفتن درجه ابرار است. چنانکه در فلسفه بلاها نیز به این مطلب اشاره شده است.

[=microsoft sans serif]شاهد دوم: بخشیدن نشدن حق الناس

[=microsoft sans serif] چه ارتباطی بین بخشیده نشدن حق الناس و ساختگی بودن خدا و دین وجود دارد.
[=microsoft sans serif]اینکه خداوند متعال، برای حفظ جان، مال و ناموس مردم، تاکید دارد حلالیت رد مورد حق الناس را باید از خود افراد طلب کرد و از خود کسانی که به آنان مدیون هستیم باید حلالیت طلبید، نشانه این است که ایده خدا ساختگی و صرفا برای حفظ منافع اجتماع و برقراری عدالت است. [=microsoft sans serif]این مطلب نمونه خوبی برای مغالطه وجه و کنه است؛
[=microsoft sans serif]اینکه یکی از کارکردهای ادیان، حفظ حریم افراد و احترام به حق الناس آنها، نتیجه آن میشود که بگوییم دین صرفا همین است. حال چه بعدش بگوییم دین وجود الهی دارد ولی کارکردش صرفا همین است یا اینکه مانند این سوال بگوییم دین اصلا وجود الهی ندارد و زمینی است و برای ایجاد عدالت.
[=microsoft sans serif]دوست عزیز، دین صرفا برای تامین سعادت دنیا نیست بلکه مجموعه از آموزه ها و دستورالعمل هایی است که برای سعادت دنیاو آخرت ما انسانها از سوی خداوند آورده شده است. از آنجا که انسان به صورت اجتماعی زندگی میکند، قاعدتا یک سری از این قواعد مربوط به زندگی دنیا و حفظ نظام اجتماعی انسانهاست.
[=microsoft sans serif]این شاهد هم چیزی جز یک مغالطه نبود و از اساس باطل بود.

شاهد سوم: نرسیدن دین به برخی افراد دور افتاده
در مورد این شاهد از دو جهت میتوان مسئله را مورد توجه قرار داد.
جهت اول: اینکه ضرورت نبوت از چه سنخی است.
جهت دوم: آیا دین به برخی از افراد نرسیده است.
جهت سوم: آیا "نرسیدن پیام انبیاء به برخی انسانها" مستلزم آن است که دین، بشری است؟

در مورد جهت اول، باید توجه کرد که ضرورت ارسال انبیاء، ضرورت وصفی است نه ذاتی. ضرورت ذاتی عبارت است از ضرورت داشتن یک امر مادامی که ذاتی موجود است. اما ضرورت وصفی عبارت است از ضرورت داشتن یک امر برای یک ذات، مادامی که متصف به یک وصفی(ولو زمان) است.(۴)ارسال انبیاء همانطور که میدانید به جهت هدایت بندگان است:«رُسُلاً مُبَشِّرينَ‏ وَ مُنْذِرينَ لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَ كانَ اللَّهُ عَزيزاً حَكيماً »(۵)
خداوند میتوانست همه انسانها را به اجبار مومن قرار بدهد، به صورتی که هیچ دینی را نیز برایشان نفرستد؛ درست مانند ملائکه.آمدن انسان به این دنیا برای آن است که با اختیار خود، کارهای خوب انجام دهد و نفس خود را کامل کرده و شایستگی صحبت با ابرار را بیابد و به قرب الهی برسد.اما چون هر کسی نمیتواند با عالم غیب ارتباط برقرار کند و خودش نیز نمیتواند برنامه سعادتش را فراهم کند، به همین جهت، خداوند پیامبرانی را برای این کار قرار داده است که برنامه سعادت را از طریق وحی گرفته و به انسانها برساند.(۶)

در مورد بخش دوم، نیز باید به این نکته توجه کرد که با توجه به آیات قرآن کریم، دین خداوند در طول تاریخ به تمام بندگانش رسیده است. هیچ قومی نبوده که دین خداوند به آنها نرسیده باشد. چنانکه در آیه میفرماید:

در مورد بخش سوم نیز، چند اشکال وجود دارد.
اولا: مبنای این بخش، مبتنی بر آن است که در برخی جاهای کره زمین پیام پیامبران نرسیده است، حال آنکه در سطور قبل اثبات شد که این حرف از نظر دینی درست نیست و از نظر برون دینی نیز صرف ادعاست و نیاز به اثبات با شواهد قطعی دارد.
ثانیا: برفرض از اشکال قبل صرف نظر کنیم و قبول کنیم که در برخی مناطق پیام پیامبران نرسیده باشد، باز هم ملازمه ای بین این دو نکته وجود ندارد(نرسیدن پیام به برخی و بشری بودن دین) واقعا چه ملازمه ای بین این دو وجود دارد.
اینکه دین به برخی نرسیده باشد(برفرض صحیح باشد)، به خاطر این است که موانع طبیعی وجود داشته است. اگر هم بگویید خدای قادر باید بتواند موانع را برطرف کند، پاسخ این است که اگر خدا میخواست همه کارها را به صورت غیر طبیعی پیش ببرد، اصلا چه نیازی بود که انسان را به روی زمین بیاورد و یا اصلا برای کمالشان، دین برایشان بفرستد. مگر نمیتوانست انسان را مانند ملائک از همان ابتدا، کامل خلق کند.
بعلاوه، نرسیدن دین به برخی(برفرض صحت) تنها میتواند خدشه بر عدالت خدا ایجاد کند که آن نیز پاسخ خودش را بارها در این انجمن دریافت کرده است. قرار نیست به کسی ظلم شود و این افراد جزء مستضعفین شمرده شده و تکلیف خودشان را دارند و با عدالت با آنان رفتار میشود.

اما جهت دوم(اثبات الهی بودن ادیان)
الهی بودن ادیان از طریق اثبات نبوت فرد مدعی نبوت اثبات میشود.
یکی از این شیوه ها که اتفاقا بیشتر از بقیه مورد توجه متکلمان بوده است، معجزه است.
بر این اساس، در دین اسلام، با وجود تحدی قران کریم تا کنون کسی نتوانسته شبیهی برای قرآن کریم ارائه کند.
همین نشان میدهد که قدرتی که باعث آوردن چنین کتابی شده است، قدرت فرابشری است. بنابراین، این دین و محتوای آن، بشری نیست.
ممکن است گفته شود، [=microsoft sans serif]درست است که تاکنون کسی نتوانسته چنین کاری را انجام بدهد، ولی از کجا معلوم که در آینده دور یا نزدیک، حیوان یا جانداری فضایی نتواند چنین کاری را انجام دهد؟
[=microsoft sans serif]برای بطلان این احتمال دو راه میتوان پیمود.

[=microsoft sans serif]راه اول، استفاده از شیوه مرسوم برای بطلان:
[=microsoft sans serif]در شیوه مرسوم، گفته میشود که در مسائل دینی و متافیزیکی نمیتوان یقین از نوع قضایای ریاضی یا تحلیلی یافت بلکه یقین ما بر اساس مواد بدیهی است. مواد و قضایای بدیهی که منتج چنین یقینی هستند عبارتند از قضایای اولی و وجدانی و حداکثر قضایای فطری. [=microsoft sans serif]به هر حال، یقینی که به دست می آید، با وجود چنین احتمالات بسیار ضعیفی منافات ندارد و وجود چنین احتمالات عقلی که درصد وجود آنها بسیار بسیار کم است، خللی در یقین ما ایجاد نمیکند.
[=microsoft sans serif]همانطور که در بحث با جناب شریعت عقلانی نیز ذکر شد، عقلا به وجود چنین احتمالاتی حتی در مواقع ریسک پذیر با درصد بالا نیز اعتناء نمیکنند. درحالیکه وقوع احتمالات خلاف بسیار بسیار محتمل تر است تا این احتمال که " 1430 سال از انجام معجزه پیامبر گذشته است و کسی نتوانسته شبیه آنرا بیاورد، ولی در آینده ممکن است که بشر توانایی اش بیشتر شود و بتواند شبیه آنرا بیاورد"

[=microsoft sans serif]راه دوم، استفاده ازدلیل حکمت الهی:
[=microsoft sans serif]اما استدلال به این صورت است.
اگر چنین احتمالی، از نظر عقلی محتمل باشد، حکمت خداوند در ارسال انبیاء مخدوش میشود. و التالی باطل فالمقدم مثله.

اثبات ملازمه:
[=microsoft sans serif]- احتمال انجام چنین کاری از سوی سوی بشر در زمان آینده، مستلزم این است که مخاطبان معجزه در زمان انجام آن، یقین به اعجاز آور بودنش نداشته باشند.
[=microsoft sans serif]- وقتی کاری خارق عادت و اعجاز آور نباشد، یعنی معجزه نیست.
[=microsoft sans serif]- کاری که معجزه نباشد، دلالت بر صدق ادعای نبی ندارد.
[=microsoft sans serif]- اثبات نشدن صدق ادعای نبی، مساوی است با عدم اثبات نبوت
[=microsoft sans serif]- اثبات نشدن نبوت شخص مدعی نبوت، مساوی با نقض غرض خداوند در ارسال پیامبران.

ابطال تالی:
[=microsoft sans serif]چون نقض غرض نیز بر خداوند محال است.(چون مستلزم نقص و ضعف-یعنی عدم قدرت کامل- عدم علم کامل- عدم اراده کامل- عدم صداقت کامل و...- است)

بنابراین: [=microsoft sans serif]چنین احتمالی، از نظر عقلی باطل است.
[=microsoft sans serif]
ــــــــــــــ
۱. بحار الانوار، ج۳، ص۱۳۸(نرم افزار جامع الاحادیث)
۲. نهج البلاغه، خطبه ۱۴۳