جمع بندی سرنوشت و عاقبت شیعه در آخرت (بهشت یا جهنم؟)

با سلام و تقدیر و تشکر از پرسش خوبتان

بر اساس روایات فراوانی که از اهلبیت عصمت و طهارت علیهم السلام وارد شده، بسیاری از انسان ها به خاطر گناهانی که انجام می دهند، در ابتدا وارد جهنم شده و پس از آن، اگر انسان های مومن و نیکوکار هم باشند، در نهایت وارد بهشت خواهند شد، چنین نیست که همه کسانی که در جهنم عذاب داشته باشند، عذاب آنها دائمی و ابدی باشد.
همه كسانی كه وارد جهنم می‏شوند برای همیشه در جهنم نخواهند بود و تنها عده‌ی خاصی مانند كافران برای همیشه در جهنم خواهند بود، (ر.ك: آیت‌الله مكارم شیرازی، پیام قرآن، ج 6، ص 483، دار الكتب الاسلامیه).
در قرآن کریم، برای چندین جرم و معصیت (که کفر و شرک در رأس آنها قرار داده است)، خلود در جهنم تصریح شده است مانند: کافران (آل عمران:116) - مشرکان (نحل:29) - مرتدان (آل عمران:86-88) -تکذیب کنندگان آیات الهی (اعراف:36) دشمنان خدا و پیامبر(ص) (توبه:63)

بنابراین به غیر از جرم هایی که خلود در جهنم برای آن ها مقرر شده است، بقیه انسان‌ها در نهایت بهشتی خواهند شد، منتهی مومنین گناهکار در یک رتبه نیستند، برخی گناه کمتری دارند این دسته از افراد در همین دنیا با بلایا و مصائب گناهانشان فرو می ریزد و مستقیم موارد بهشت می شوند اما آن دسته از افرادی که گناهان بیشتری نسبت به دسته اول دارند در حین جان دادن گناهانشان فرو ریخته و وارد بهشت می شوند و عده ای که گناهان بیشتری نسبت به دسته اول و دوم دارند با عذاب جهنم برزخی گناهنانشان فرو ریخته و وارد بهشت می شوند و درنهایت آن عده از افرادی که گناهان زیادی دارند در مواقف قیامت از گناهان پاک شده و وارد بهشت می شوند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله در روایتی به این حقیقت اشاره فرمودند؛ در تفسير امام حسن عسگري عليه السّلام است که ايشان به نقل از پيامبر صلّي الله عليه و اله فرمودند:
«اى گروه شيعيان از خداوند بترسيد، بهشت از دست شما نمى‏رود اگر چه گناهان شما موجب شود كه شما از ورود در آن تاخير داشته باشيد، اكنون براى بدست آوردن درجات بهشت با هم مسابقه دهيد. گفته شد آيا يكى از دوستان شما و يا دوستان على عليه السّلام وارد جهنم خواهند شد، فرمود: هر كس نفس خود را با مخالفت محمد و على عليهما السّلام چركين كند و دنبال كارهاى حرام برود و به مؤمنان ظلم كند و با احكام شريعت مخالفت نمايد روز قيامت گناهكار و آلوده خواهد آمد. محمد و على مى‏گويند تو كثيف و آلوده هستى و صلاحيت همنشينى با صالحان و نيكان را ندارى و شايسته نيستى كه با حوران هم آغوش گردى و با فرشتگان مقرب هم‏نشين گردى تو نمى‏توانى خود را با آنها قرين سازى مگر اينكه از گناهان پاك گردى او را براى پاك شدن گناهان در طبقه اول دوزخ جاى مى‏دهند و براى پاره ای از گناهان عذاب مى‏شود، پاره‏اى از آنها براى بعضى از گناهان در محشر گرفتار شدائد و سختى مى‏گردند ولى نيكان از شيعه به فرياد آنها مى‏رسند.اخيار و دوستان در آن روز به فكر دوستان گناهكار خود مى‏باشند و مانند مرغى كه دانه‏ها را از زمين برمى‏دارد، آنها هم دوستان خود را پيدا مى‏كنند و آنها را از اطراف جمع آورى مى‏كنند و از آنها شفاعت مى‏نمايند. دسته‏اى از آنها گناهانشان كمتر و سبكتر هست، اين گروه با شدائد و سختيهائى كه در دنيا از سلاطين و حكام مشاهده مى‏كنند و يا بيمارى‏هائى كه در بدن آنها پديد مى‏آيد گناهان آنها پاك مى‏شود و بدون گناه وارد قبر مى‏گردند. گروهى از آنها گناهانشان در هنگام مرگ با شدت جان كندن پاك مى‏شود، و گروهى گناهكار در وقت احتضار حالتى بر آنها پيش مى‏آيد كه موجب خوارى و ذلت او مى‏شود خداوند به اين سبب گناهان او را مورد آمرزش قرار مى‏دهد. جماعتى هم گناهانشان باقى مى‏ماند و در هنگام دفن آمرزيده مى‏گردند و پاك مى‏شوند، اما اگر گناهش بزرگ باشد با شدائد و سختى‏هاى روز قيامت پاك مى‏گردد، و اگر گناهانش بزرگ بود او را در طبقه اول دوزخ (نگه مى‏دارندو بعد از عذاب.) از گناهان پاک مي‌شوند. اين گروه بيشتر از همه محبان ما عذاب مى‏كشند، اين گروه شيعيان ما نيستند بلكه دوستان ما به حساب مى‏آيند و با دوستان ما دوست هستند و با دشمنان ما دشمن مى‏باشند، شيعيان ما كسانى هستند كه از ما پيروى كنند و از آثار ما تبعيت نمايند و به كارهاى ما اقتداء كنند» (1)

..............................................................................................
1. « اتَّقُوا اللَّهَ مَعَاشِرَ الشِّيعَةِ فَإِنَّ الْجَنَّةَ لَنْ تَفُوتَكُمْ وَ إِنْ أَبْطَأَتْ بِهَا عَنْكُمْ قَبَائِحُ أَعْمَالِكُمْ فَتَنَافَسُوا فِي دَرَجَاتِهَا قِيلَ فَهَلْ يَدْخُلُ جَهَنَّمَ أَحَدٌ مِنْ مُحِبِّيكَ وَ مُحِبِّي عَلِيٍّ ع قَالَ مَنْ قَذِرَ نَفْسُهُ بِمُخَالَفَةِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيٍّ وَ وَاقَعَ الْمُحَرَّمَاتِ وَ ظَلَمَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ خَالَفَ مَا رُسِمَ لَهُ مِنَ الشَّرِيعَاتِ جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ قَذِراً طَفِساً يَقُولُ مُحَمَّدٌ وَ عَلِيٌّ ع يَا فُلَانُ أَنْتَ قَذِرٌ طَفِسٌ لَا تَصْلُحُ لِمُرَافَقَةِ مَوَالِيكَ الْأَخْيَارِ وَ لَا لِمُعَانَقَةِ الْحُورِ الْحِسَانِ وَ لَا «الْمَلَائِكَةِ الْمُقَرَّبِينَ لَا تَصِلُ إِلَى مَا هُنَاكَ إِلَّا بِأَنْ تَطْهُرَ عَنْكَ مَا هَاهُنَا يَعْنِي مَا عَلَيْكَ مِنَ الذُّنُوبِ فَيَدْخُلُ إِلَى الطَّبَقِ الْأَعْلَى مِنْ جَهَنَّمَ فَيُعَذَّبُ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يُصِيبُهُ الشَّدَائِدُ فِي الْمَحْشَرِ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِ ثُمَّ يَلْقُطُهُ مِنْ هُنَا وَ مِنْ هُنَا مَنْ يَبْعَثُهُمْ إِلَيْهِ مَوَالِيهِ مِنْ خِيَارِ شِيعَتِهِمْ كَمَا يَلْقُطُ الطَّيْرُ الْحَبَّ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَكُونُ ذُنُوبُهُ أَقَلَّ وَ أَخَفَّ فَيُطَهَّرُ مِنْهَا بِالشَّدَائِدِ وَ النَّوَائِبِ مِنَ السَّلَاطِينِ وَ غَيْرِهِمْ وَ مِنَ الْآفَاتِ فِي الْأَبْدَانِ فِي الدُّنْيَا لِيُدْلَى فِي قَبْرِهِ وَ هُوَ طَاهِرٌ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقْرُبُ مَوْتُهُ وَ قَدْ بَقِيَتْ عَلَيْهِ سَيِّئَةٌ فَيُشْتَدُّ نَزْعُهُ وَ يُكَفَّرُ بِهِ عَنْهُ فَإِنْ بَقِيَ شَيْ‏ءٌ وَ قَوِيَتْ عَلَيْهِ يَكُونُ لَهُ بَطَرٌ وَ اضْطِرَابٌ فِي يَوْمِ مَوْتِهِ فَيَقِلُّ مَنْ بِحَضْرَتِهِ فَيَلْحَقُهُ بِهِ الذُّلُّ فَيُكَفَّرُ عَنْهُ فَإِنْ بَقِيَ شَيْ‏ءٌ أُتِيَ بِهِ وَ لَمَّا يُلْحَدْ فَيُوضَعُ فَيَتَفَرَّقُونَ عَنْهُ فَيُطَهَّرُ فَإِنْ كَانَ ذُنُوبُهُ أَعْظَمَ وَ أَكْثَرَ طَهُرَ مِنْهَا بِشَدَائِدِ عَرَصَاتِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ فَإِنْ كَانَتْ أَكْثَرَ وَ أَعْظَمَ طَهُرَ مِنْهَا فِي الطَّبَقِ الْأَعْلَى مِنْ جَهَنَّمَ وَ هَؤُلَاءِ أَشَدُّ مُحِبِّينَا عَذَاباً وَ أَعْظَمُهُمْ ذُنُوباً لَيْسَ هَؤُلَاءِ يُسَمَّوْنَ بِشِيعَتِنَا وَ لَكِنَّهُمْ يُسَمَّوْنَ بِمُحِبِّينَا وَ الْمُوَالِينَ لِأَوْلِيَائِنَا وَ الْمُعَادِينَ لِأَعْدَائِنَا إِنَّ شِيعَتَنَا مَنْ شَيَّعَنَا وَ اتَّبَعَ آثَارَنَا وَ اقْتَدَى بِأَعْمَالِنَا» (بحار الأنوار ، ج‏65 ، ص 154 و ر.ک: ترجمه الإيمان و الكفر بحار الانوار، ج‏1، ص: 279)

مطلب دیگر اینکه: «حق الله» اگر در همین دنیا توبه صورت بگیرد بخشیده می شود و فرد تائب عذاب ندارد، امّا حق الناس با توبه و انابه بخشیده نمی شود چون حق الناس ادا کردنی است و فقط با ادا کردن «دِین» مرتفع می گردد و اگر خدا نکرده کسی حق الناس در گردنش باشد و قصد ادا کردنش را هم نداشته باشد و با همین حال از دنیا برود در برزخ و قیامت گرفتار خواهد شد.

رسول خدا صلي الله عليه وآله فرمودند: میان بهشت و انسان هفت گردنه وجود دارد که آسان‌ترین آنها مرگ است. پرسیدند سخت‌ترین آن ها کدام است؟ فرمودند: «الوقوفُ بَینَ یَدَی الله عزَّوجلَّ اذا تَعَلَّقَ المظلومونَ بالظالمینَ» لحظه ای است که انسان در پیشگاه خداوند بایستد و کسانی که به آن‌ها ظلم شده دامن ظالم را بگیرند. (نهج الفصاحة مجموعه كلمات قصار حضرت رسول «صلی الله علیه و آله»، ص: 375)

حضرت عیسی (علیه السلام) از کنار قبری می گذشت از خدای متعال خواست که صاحب قبر را زنده کند تا از او چیزی بپرسد. همین که زنده شد از او سوال کرد: حالت در عالم برزخ چگونه است ؟ عرض کرد: من باربری بودم، روزی مقداری هیزم برای کسی بر دوش داشتم و می بردم٬ خلالی از آن جدا کردم که دندان خود را با آن خلال کنم از آن زمان که مرده‌ام تا به حال گرفتار کیفر همان عملم .( کبریت احمر - ص 272)

نکته آخر در ارتباط با حق الناس این است که مظالم بندگان در قيامت، جنبه شكايت خصوصی دارد و تا شاکی گذشت نکند، قاضی گذشت نمي‌کند. خداوند در قیامت وعده اجرای عدالت داده است و بدون شك، درمقام عدالت، حق مظلوم را از ظالم خواهد ستاند.

با اين وصف، عدالت الهي در استيفاي حق الناس به چند طريق انجام مي‌شود؟

اول) در احادیث معاد آمده است که از کارهای خوب و شایسته بدهکار برمی‌دارند و به حساب طلبکار می گذارند تا کارهای نیک او بسیار شود و اگر کارهای نیک بدهکار کفایت نکند یا نداشته باشد، از گناهان طلبکار برمی دارند و به حساب بدهکار می‌گذارند و به این صورت، شاکی راضی می شود و این جا است که بدهکار با دست خالی به دوزخ می رود.

چنانكه پیامبر اكرم صلي الله عليه وآله فرمودند: «انَّه لَیَأتی العَبدُ یَومَ القیامَه و قَد سَرَّته حَسَناتُهُ فَیَجییٌ الرَّجُلُ فیقولُ: یا رَبِّ ظَلَمَنی هذا...» در قیامت بنده ای که کار خوب بسیار دارد، در حالی که خوشحال است وارد محشر می شود، ناگهان مردی می رسد و می گوید: خداوندا! این شخص[در دنیا] به من ظلم کرده است، پس از کارهای نیک او گرفته می شود و به آن مظلوم داده می شود تا جاییکه حسنه ای باقی نمی ماند و چون فرد دیگری می آید و حقش را طلب می کند، از گناهان او برداشته به بدهکار می دهند (نهایة البدایة،ج2،ص55)

دوم) اگر کسي حقيقتاً تصميم به توبه و اصلاح امورش گرفت و در اين مسير، از هيچ تلاشي فروگذار نكرد، اگر مراتب توبه را درست پيموده باشد و در عين حال، بنا به دلايلي نظير فرصت محدود و يا فراموشي برخي حقوق مردم و ...، موفق به اداي برخي از حق‌الناس ها نشده باشد، خداوند او را کمک مي‌کند و در قيامت، پاسخگوي شخص طلبكار مي‌گردد و شخص شاكي و طلبكار را از وي راضي مي‌سازد.

سوم) يكي از كاربردهاي شفاعت در همين گونه مسائل است كه اگر فردي بطور ناخواسته و نه با قصد تعدي و ظلم آشكار، حق الناسي بر گردنش افتاد و يا بدليل فراموشي و عدم توان، موفق به اداي حقوق مردم نشد اما عميقاً از كرده ي خويش پشيمان و تائب است. و اين در حالي است كه خدا و رسول از ايمان و عمل او راضي‌اند. اگر خدا و رسول و اولياء بر حق الهي(ائمه معصومين و شفيعان روز جزا) از بنده‌اي راضي باشند، وساطت او را نزد شخص طلبكار كرده و با جلب رضايت، مقدمات شفاعت او را نزد خدا فراهم مي‌كنند.

بدون شك، از آنجائيكه در قيامت همه ي پرده ها كنار رفته و مردم به قدرت و عظمت الهي و جايگاه پيامبر و امامان معصوم (علیهم السلام) نزد خدا واقف مي‌شوند، از طرفي نيز همه در آن روز بزرگ، به لطف و عنايت و رضايت و رحمت الهي و نيز توجه و رأفت و شفاعت اولياء خدا محتاجند، در صورتيكه در مقامي قرار بگيرند كه اولياء الهي وصايت و وساطت شخص بدهكاري را بكنند براي رسيدن به قرب و رضايت بيشتر الهي، حاضرند از حق و طلب خويش بگذرند و گذشت كنند.

حتي بعيد نيست كه شخص شاكي و طلبكار، چون از پشيماني و ندامت و عدم قصد و عمد فرد بدهكار آگاه شود براي جلب رضايت خدا از وي گذشت كند. زيرا در آن روز بر كسي پوشيده نيست كه خداوند بهترين بخشنده و بخشاينده و اهل عفو و گذشت بوده و ستار و پوشاننده ي عيوب است، و به همين مناسبت كساني را كه از خطا و تقصير ديگران مي گذرند و گناه ديگران را عفو مي كنند دوست دارد.

درروایت آمده است که رسول خدا (ص) از خداوند در خواست نمود که هنگام رستاخیزاز امتش نزد فرشتگان وپیامبران ودیگر امت ها باز خواست نخواندوحساب نکشد وزشتی هایشان راآشکار نسازدوجز خدا ورسول کسی از این کار آگاه نگردد.خداوند فرمود:ای حبیب من ، من به بندگانم از تومهربان ترم.اگرتو خوش نمی داری که زشتی هایشان نزد غیرخودت آشکار گردد من نمی خواهم تو نیز از آن آگاه گردی.پس من به تنهایی از آنان حساب می کشم آن چنان که جز من کسی از گناهانشان آگاه نشود ,منبع:احادیث قدسی ص140

این حدیث نویده این میده خداوند شیعان علی (ع) را بیشتر از هر کسی دوست میدارد ,
در روایت دیگری هم امده خدا همه ما رو جمع میکنه میگه همدیگه رو ببخشید تا بهشت وارد شوید , که دیگه شیعه تا این حد نیست که همدیگر رو نبخشند

با سلام

ضريس كناسى گويد: به امام باقر( عليه السّلام ) عرض كردم قربانت گردم خداشناسانى كه به محمد (صلى اللَّه عليه و آله) ايمان دارند و مسلمان هستند و از دنيا مى‏روند ولى امامى را نمى‏شناسند و به ولايت شما معتقد نيستند پايان كار آنها چه خواهد شد؟ امام (عليه السّلام) فرموند: آنها در قبرهاى خود خواهند ماند و از آنجا بيرون نخواهند گرديد، هر كدام از آنها كه كارهاى نيك انجام داده باشند و عداوت و عنادى از آن‏ها نسبت به ما ظاهر نشده باشد از قبر او راهى به طرف بهشتى كه خداوند در مغرب آفريده است باز مى‏گردد و روح و بشارت به قبر او مى‏رسد. اين چنين آدمى در قبر خود ( جایگاه برزخی خود ) زندگى مى‏كند تا روز قيامت برپا شود، در آن هنگام در پيشگاه عدل خداوندى حاضر مى‏گردد و به حساب كار او مى‏رسند و خوبى‏ها و بديهاى او را در نظر مى‏گيرند، در اينجا يا به طرف بهشت مى‏روند و يا به طرف دوزخ رهسپار مى‏شوند ، وضع اينها بستگى به امر خداوند دارد. امام (عليه السّلام) فرمود: با مستضعفان و افرادى كه عقل درستى ندارند و نيك و بد را از هم تميز نمى‏دهند و با اطفال و فرزندان مسلمانان كه هنوز به سن بلوغ نرسيده‏اند همين گونه رفتار مى‏گردد، اما ناصبيان (دشمنان اهل بیت ) كه اهل قبله هستند ، براى آنها هم خطّى از قبر (جایگاه برزخی او ) به طرف دوزخ كشيده مى‏ شود. اين دوزخ را خداوند در مشرق خلق كرده است و از آن دوزخ شعله‏هاى آتش و دود و گرمى به قبرش وارد مى‏گردد و او را معذّب مى‏كند و بعد از اين هم راه آنها به جهنم( جهنّم اخروی ) ختم مى‏شود، و در آن جا نگهدارى مى‏گردند و به آنها مى‏گويند شما غير از خدا به ديگران توجه كرديد، كجا هست آن امامى كه خود اختيار كرديد و امام منصوب از طرف خدا را رها نموديد. »( الكافي ج : 3 ص : 247(

پرسش:
آیا شیعه یا محب امیرالمومنین و اولادش بعد از قیامت به بهشت وارد می‌شوند؟ کسانی که حق‌الله یا حق‌الناس در گردن دارند تکلیفشان چیست جهنمی هستند یا بهشتی؟

پاسخ:
همه كسانی كه وارد جهنم می‏ شوند برای همیشه در جهنم نخواهند بود و تنها عده‌ی خاصی مانند كافران برای همیشه در جهنم مخلّد هستند.(1)
در قرآن کریم، برای چندین جرم و معصیت (که کفر و شرک را در رأس آن‌ها قرار داده است)، خلود در جهنم تصریح شده؛ مانند: کافران(2)؛ مشرکان(3)؛ مرتدان(4)؛ تکذیب کنندگان آیات الهی(5)؛ دشمنان خدا و پیامبر (صلی‌ الله‌ علیه‌ و آله)(6).

بنابراین به غیر از جرم‌هایی که خلود در جهنم برای آن‌ها مقرر شده، سایر انسان‌ها در نهایت بهشتی خواهند شد، منتهی مومنین گناهکار در یک رتبه نیستند، برخی گناه کمتری دارند این دسته از افراد در همین دنیا با بلایا و مصائب گناهان‌شان فرو ریخته و مستقیم وارد بهشت می‌شوند اما آن دسته از افرادی که گناهان بیشتری نسبت به دسته اول دارند در حین جان دادن گناهانشان فرو ریخته و وارد بهشت می‌شوند و عده‌ای که گناهان بیشتری نسبت به دسته اول و دوم دارند با عذاب جهنم برزخی گناهانشان فرو ریخته و وارد بهشت می‌شوند و در نهایت آن عده از افرادی که گناهان زیادی دارند در مواقف قیامت از گناهان پاک شده و وارد بهشت می‌شوند.(7)

مطلب دیگر اینکه: خداوند از حقّ خود «حق الله» گذشت می‌کند و فرد توبه کننده را می‌بخشد، امّا حق‌الناس با توبه و انابه بخشیده نمی‌شود چون حق‌الناس ادا کردنی است و فقط با ادا کردن «دِین» مرتفع می‌گردد و اگر کسی حق‌الناس در گردنش باشد و قصد ادا کردنش را هم نداشته باشد و با همین حال از دنیا برود در برزخ و قیامت گرفتار خواهد شد.

حضرت عیسی (علیه السلام) از کنار قبری می‌گذشت از خدای متعال خواست که صاحب قبر را زنده کند تا از او چیزی بپرسد. همین که زنده شد از او سوال کرد: حالت در عالم برزخ چگونه است؟ عرض کرد: من باربری بودم، روزی مقداری هیزم برای کسی بر دوش داشتم و می‌بردم٬ خلالی از آن جدا کردم که دندان خود را با آن خلال کنم از آن زمان که مرده‌ام تا به حال گرفتار کیفر همان عملم هستم.(8)

_ نکته آخر در ارتباط با این مطلب
مظالم بندگان در قيامت، جنبه شكايت خصوصی دارد و تا شاکی گذشت نکند، قاضی گذشت نمی‌کند. خداوند در قیامت وعده اجرای عدالت داده است و بدون شك، در مقام عدالت، حق مظلوم را از ظالم خواهد ستاند.

با اين وصف، عدالت الهي در استيفاي حق‌الناس به چند طريق انجام می‌شود:
اول: در احادیث معاد آمده است که از کارهای خوب و شایسته بدهکار برمی‌دارند و به حساب طلبکار می گذارند تا کارهای نیک او بسیار شود و اگر کارهای نیک بدهکار کفایت نکند یا نداشته باشد، از گناهان طلبکار برمی دارند و به حساب بدهکار می‌گذارند و به این صورت، شاکی راضی می‌شود و این جا است که بدهکار با دست خالی به دوزخ می‌رود.(9)

چنانكه پیامبر اكرم (صلی الله‌ عليه‌ و آله) فرمودند: «انَّه لَیَأتی العَبدُ یَومَ القیامَه و قَد سَرَّته حَسَناتُهُ فَیَجییٌ الرَّجُلُ فیقولُ: یا رَبِّ ظَلَمَنی هذا...» در قیامت بنده ایی که کار خوب بسیار دارد، در حالی که خوش‌حال است وارد محشر می‌شود، ناگهان مردی می‌رسد و می‌گوید: خداوندا! این شخص [در دنیا] به من ظلم کرده است، پس از کارهای نیک او گرفته می‌شود و به آن مظلوم داده می‌شود تا جایی که حسنه‌ای باقی نمی‌ماند و چون فرد دیگری می‌آید و حقش را طلب می‌کند، از گناهان او برداشته به بدهکار می‌دهند.

دوم: اگر کسي حقيقتاً تصميم به توبه و اصلاح امورش گرفت و در اين مسير، از هيچ تلاشي فروگذار نكرد، اگر مراتب توبه را درست پيموده باشد و در عين حال، بنا به دلايلی نظير فرصت محدود و يا فراموشی برخي حقوق مردم و ...، موفق به اداي برخی از حق‌الناس ها نشده باشد، خداوند او را کمک می‌کند و در قيامت، پاسخگوی شخص طلبكار می‌گردد و شخص شاكی و طلبكار را از وی راضی می‌سازد.(10)

سوم: يكی از كاربردهای شفاعت در همين گونه مسائل است كه اگر فردی بطور ناخواسته و نه با قصد تعدی و ظلم آشكار، حق‌الناسی بر گردنش افتاد و يا بدليل فراموشی و عدم توان، موفق به ادای حقوق مردم نشد اما عميقاً از كرده‌ خويش پشيمان و تائب است. و اين در حالی است كه خدا و رسول از ايمان و عمل او راضی‌اند. اگر خدا و رسول و اولياء بر حق الهی(ائمه معصومين و شفيعان روز جزا) از بنده‌ای راضی باشند، وساطت او را نزد شخص طلبكار كرده و با جلب رضايت، مقدمات شفاعت او را نزد خدا فراهم مي‌كنند.

بعيد نيست كه شخص شاكی و طلبكار، چون از پشيمانی و ندامت و عدم قصد و عمد فرد بدهكار آگاه شود برای جلب رضايت خدا از وی گذشت كند. زيرا در آن روز بر كسی پوشيده نيست كه خداوند بهترين بخشنده و بخشاينده و اهل عفو و گذشت بوده و ستار و پوشاننده‌ عيوب است، و به همين مناسبت كسانی را كه از خطا و تقصير ديگران می‌گذرند و گناه ديگران را عفو می‌كنند دوست دارد.

_ نتیجه:
اکثریت مسلمانان و محبیت اهلبیت عصمت‌ و‌ طهارت (علیهم‌السلام) بعد از مدتی عذاب و گرفتار شدن در جهنم، بهشتی خواهند شد، منتهی حق‌الله با توبه و انابه (در همین دنیا) بخشیده می‌شود اما حق الناس چون ادا کردنی است باید در همین دنیا آن حقّ را ادا کرد و الا انسان گرفتار خواهد شد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــ
(1) ر.ك: آیت‌الله مكارم شیرازی،ناصر، پیام قرآن، ج 6، ص 483، دار الكتب الاسلامیه.
(2) آل عمران/ 116.
(3) نحل/ 29.
(4) آل عمران/ 88.
(5) اعراف/ 36.
(6) توبه/ 63.
(7) رسول خدا صلی الله علیه و آله در روایتی به این حقیقت اشاره فرمودند: بحار الأنوار ، ج‏65 ، ص 154 و ترجمه الإيمان و الكفر بحار الانوار، ج‏1، ص: 279
(8) کبریت احمر - ص 272.
(9) نهایة البدایة،ج2،ص55.
(10) بنقل از اسک قرآن.