جمع بندی جبران ناپذیری قوانین نظام خلقت

[="Tahoma"][="Black"]

اما در مورد بلایای طبیعی مانند زلزله، باید در نظر داشت که این موارد بر اساس قانون علیت در عالم جاری هستند و گاهی عمل ما در تشدید آنها موثر است: «ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذيقَهُمْ بَعْضَ الَّذي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ»؛ فساد، در خشكى و دريا بخاطر كارهايى كه مردم انجام داده ‏اند آشكار شده است خدا مى‏ خواهد نتيجه بعضى از اعمالشان را به آنان بچشاند، شايد (بسوى حق) بازگردند!(1) تاثیر مذکور گاهی مثلا با بی توجهی به استحصال منابع زیر زمینی و زیاده روی در آن حاصل می شود و گاهی نیز گناه و رواج فساد موثر در ایجاد این دست بلایا است.

البته وقوع این حوادث اهداف دیگری نیز می تواند داشته باشد، مانند امتحان انسان که خداوند در اینباره می فرماید: «وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرينَ»؛ قطعاً همه شما را با چيزى از ترس، گرسنگى، و كاهش در مالها و جانها و ميوه‏ها، آزمايش مى‏كنيم و بشارت ده به استقامت‏كنندگان!(2) بنابراین ممکن است حادثه ای در ظاهر دردناک باشد، اما در عین حال حکیمانه صورت گرفته و تاثیرات مفید تربیتی نیز داشته باشد. البته همین مشکلات برای انسان مومن سبب بخشش گناهان و استکمال او خواهد شد.

علاوه بر اینکه وقوع بلایایی مانند زلزله برای ما بلا محسوب می شود و برای حیات کره زمین ضروری است و اگر مثلا زلزله و آتش فشان نبود، ممکن بود حوادث بدتری مانند انفجارهای مهیب صورت گیرد و خسارات بسیار بیشتری به بار بیاورد. بنابراین چاره ای از وقوع این موارد نیست و این انسان است که باید خود را برای آنها آماده کند و تمهیدات ایمنی را بیاندیشد و از سوی دیگر سعی کند با عمل خود، در پی تقلیل آنها باشد.
بنابراین برای نظر دادن در مورد بلایایی مانند زلزله باید تمام جوانب را در نظر گرفت و صرفا به ظاهر آنها که متضمن درد و رنج است، توجه نکرد.

پی نوشت ها:
1. روم: 41.
2. بقره: 155.

[/]

[="Tahoma"][="Black"]
اما در مورد غفلت؛

اگر این غفلت و فراموشی در اختیار انسان نباشد، عقابی در پی نخواهد داشت، همانطور که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرماید: «رُفِعَ عن امّتی تِسعَةٌ: الخَطَأُ، والنِّسیانُ، وما اکرِهُوا علَیهِ، وما لا یعلَمونَ، وما لا یطیقونَ، وما اضطُرُّوا إلَیهِ، والحَسَدُ، والطِّیرَةُ، والتَّفکرُ فی الوَسوَسَةِ فی الخَلقِ ما لم ینطِقْ بِشَفَةٍ»؛ [مسئولیت] نُه چیز، از امّت من برداشته شده است: خطا، فراموشى، آنچه بِدان مجبور شوند، آنچه نمى دانند، آنچه از توانشان بیرون است، آنچه بِدان ناچار شوند، حسادت، فال بد زدن، و تفکر وسوسه آمیز در آفرینش، تا زمانى که به زبان آورده نشود.(1) البته گاهی اوقات نیز مقدمات آن به دست انسان است، مانند اینکه قبل از عمل مقداری فکر کند و با عجله تصمیم نگیرد. یکی از مواردی که از تصمیم عجولانه نهی شده است، زمانی است که انسان خشمگین باشد و از همین رو امیر المومنین(علیه السلام) در مورد تصمیم و تشخیص درست می فرماید: «اَقدَرُ النّاسِ عَلَى الصَّوابِ مَن لَم یَغضَب»؛ تواناترین مردم در تشخیص درست کسى است که خشمگین نشود.(2)

بنابراین به کار گیری عقل در تصمیمات، تا حدود زیادی انسان را از عواقب ناگوار در امان می دارد اما استفاده از عقل باعث عصمت انسان نمی شود، چرا که گاهی ممکن است انسان عقل خود را به کار گیرد اما تصمیمی که از این راه گرفته است، درست نباشد. به عبارت دیگر استفاده از عقل باعث می شود در اکثر موارد انسان تصمیمات صحیح اتخاذ کند، نه در تمام موارد.

پی نوشت ها:
1. صدوق، محمد بن علی، (1398)، التوحید، اول، قم، جامعه مدرسین، ص353.
2. تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، (1410)، غرر الحكم و درر الكلم، دوم، قم، دار الكتاب الإسلامي، ص196.

[/]

[="Tahoma"][="Black"]سلام

جمع بندی 1:

پرسش:
آیا وقوع زلزله و تخریب هزاران خانه با نظام خلقت منافات ندارد؟

پاسخ:
در مورد بلایای طبیعی مانند زلزله، باید در نظر داشت که این موارد بر اساس قانون علیت در عالم جاری هستند و گاهی عمل ما در تشدید آنها موثر است: «ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذيقَهُمْ بَعْضَ الَّذي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ»؛ فساد، در خشكى و دريا بخاطر كارهايى كه مردم انجام داده ‏اند آشكار شده است خدا مى‏ خواهد نتيجه بعضى از اعمالشان را به آنان بچشاند، شايد(بسوى حق) بازگردند!(1) تاثیر مذکور گاهی مثلا با بی توجهی به استحصال منابع زیر زمینی و زیاده روی در آن حاصل می شود و گاهی نیز گناه و رواج فساد موثر در ایجاد این دست بلایا است.

البته وقوع این حوادث اهداف دیگری نیز می تواند داشته باشد، مانند امتحان انسان که خداوند در اینباره می فرماید: «وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرينَ»؛ قطعاً همه شما را با چيزى از ترس، گرسنگى، و كاهش در مالها و جانها و ميوه‏ ها، آزمايش مى ‏كنيم و بشارت ده به استقامت ‏كنندگان!(2) بنابراین ممکن است حادثه ای در ظاهر دردناک باشد، اما در عین حال حکیمانه صورت گرفته و تاثیرات مفید تربیتی نیز داشته باشد. البته همین مشکلات برای مومن سبب بخشش گناهان و استکمال او خواهد شد.

علاوه بر اینکه وقوع بلایایی مانند زلزله که برای ما بلا محسوب می شود، برای حیات کره زمین ضروری است و اگر مثلا زلزله و آتش فشان نبود، ممکن بود حوادث بدتری مانند انفجارهای مهیب صورت گیرد و خسارات بسیار بیشتری به بار بیاورد. بنابراین چاره ای از وقوع این موارد نیست و این انسان است که باید خود را برای آنها آماده کند و تمهیدات ایمنی را بیاندیشد و از سوی دیگر سعی کند با عمل خود، در پی تقلیل آنها باشد.
بنابراین برای نظر دادن در مورد بلایایی مانند زلزله باید تمام جوانب را در نظر گرفت و صرفا به ظاهر آنها که متضمن درد و رنج است، توجه نکرد.

پی نوشت ها:
1. روم: 41.
2. بقره: 155.

جمع بندی2:

پرسش:
آیا عقل قادر به از بین بردن غفلت انسان است؟

پاسخ:
در وحله اول باید در نظر داشت که اگر غفلت و فراموشی در اختیار انسان نباشد، عقابی در پی نخواهد داشت، همانطور که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرماید: «رُفِعَ عن امّتی تِسعَةٌ: الخَطَأُ، والنِّسیانُ، وما اکرِهُوا علَیهِ، وما لا یعلَمونَ، وما لا یطیقونَ، وما اضطُرُّوا إلَیهِ، والحَسَدُ، والطِّیرَةُ، والتَّفکرُ فی الوَسوَسَةِ فی الخَلقِ ما لم ینطِقْ بِشَفَةٍ»؛ [مسئولیت] نُه چیز، از امّت من برداشته شده است: خطا، فراموشى، آنچه بِدان مجبور شوند، آنچه نمى دانند، آنچه از توانشان بیرون است، آنچه بِدان ناچار شوند، حسادت، فال بد زدن، و تفکر وسوسه آمیز در آفرینش، تا زمانى که به زبان آورده نشود.(1) البته گاهی اوقات نیز مقدمات آن به دست انسان است، مانند اینکه قبل از عمل مقداری فکر کند و با عجله تصمیم نگیرد. یکی از مواردی که از تصمیم عجولانه نهی شده است، زمانی است که انسان خشمگین باشد و از همین رو امیر المومنین(علیه السلام) در مورد تصمیم و تشخیص درست می فرماید: «اَقدَرُ النّاسِ عَلَى الصَّوابِ مَن لَم یَغضَب»؛ تواناترین مردم در تشخیص درست کسى است که خشمگین نشود.(2)
امام صادق(علیه السلام) نیز در رابطه از بین بردن غفلت می فرماید: «ذِكْرُ الْمَوْتِ يُمِيتُ الشَّهَوَاتِ فِي النَّفْسِ وَ يَقْطَعُ مَنَابِتَ‏ الْغَفْلَةِ وَ يُقَوِّي الْقَلْبَ بِمَوَاعِدِ اللَّهِ تَعَالَى وَ يُرِقُّ الطَّبْعَ وَ يَكْسِرُ أَعْلَامَ الْهَوَى وَ يُطْفِئُ نَارَ الْحِرْصِ وَ يُحَقِّرُ الدُّنْيَا وَ هُوَ مَعْنَى مَا قَالَ النَّبِيُّ ص فِكْرُ سَاعَةٍ خَيْرٌ مِنْ عِبَادَةِ سَنَة»؛ یاد مرگ شهوات نفسانی را می میراند و ریشه های غفلت را از بین می برد و قلب انسان را به وعده های الهی دلگرم می کند، طبع انسان را رقیق کرده و نشانه های هوا و هوس را می شکند و آتش حرص را خاموش کرده و دنیا را در نظر انسان حقیر و کوچک می کند و این همان معنای روایت پیامبر(صلی الله علیه و آله) است که فرمود: ساعتی تفکر بهتر از یک سال عبادت است.(3)

بنابراین به کار گیری عقل در تصمیمات، تا حدود زیادی انسان را از عواقب ناگوار در امان می دارد اما استفاده از عقل باعث عصمت انسان نمی شود، چرا که گاهی ممکن است انسان عقل خود را به کار گیرد اما تصمیمی که از این راه گرفته است، درست نباشد. به عبارت دیگر استفاده از عقل باعث می شود در اکثر موارد انسان تصمیمات صحیح اتخاذ کند، نه در تمام موارد.

پی نوشت ها:
1. صدوق، محمد بن علی، (1398)، التوحید، اول، قم، جامعه مدرسین، ص353.
2. تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، (1410)، غرر الحكم و درر الكلم، دوم، قم، دار الكتاب الإسلامي، ص196.
3. جعفربن محمد عليه السلام، امام ششم عليه السلام، مصباح الشريعة، اعلمى - بيروت، چاپ: اول، 1400ق، ص171.