جمع بندی ام القری و من حولها

پرسش:
در آیه 92 سوره مبارکه انعام آمده:
«و هذا کتاب انزلناه مبارک مصدق الذی بین یدیه و لتنذر ام القری و من حولها»
با توجه به اینکه غالب مترجمین قرآن (و یا حد اقل فارسی زبان) کلمه ام القری را به شهر مکه معنی کرده اند. سوال اینجاست که «و من حولها» دقیقا یعنی چه؟

پاسخ:
«ام » به معنای مرجع ، اصل و اساس است . مادر را که ام می گویند ، برای این است که محل رجوع نیازهای فرزند اسـت و هر منطقه ای یا چیزی که نسبت به سایرین نوعی مرکزیت داشته باشد که برای رفع مشکلات و نـیـازهـا بـه آن رجوع می شود «ام » نامیده می شود،چنان که مکه که مرکز وحی و رفع نیازهای مـعـنوی و انسانی کره زمین است و « ام القری »نامیده شده است:
هذا کتاب انزلناه مصدق الذی بین یدیه و لتنذر ام القری و من حولها (1 )
این کتابی است که فرود فرستادیم تا وحی هایی که در دسترس رسول اللّه است، تصدیق کند.
ام القری، و کسانی را که در اطراف آن هستند، از خطر ها بیم دهد»
ام القرای در قرآن دو بار به کار رفته و مراد مکه است.(2 )
اگر به مكه ام القرى مى‏گويند به خاطر اين است كه اصل و آغاز پيدايش تمام خشكيهاى روى زمين است و بنا بر اين" و من حولها" (كسانى كه پيرامون آن هستند) تمام مردم روى زمين را شامل مى‏شود.(3 )

اما منظور «من حولها» در اینجا خصوص روستاها نیست، بلکه همه نقاط مسکونى جهان را شامل مى شود.
از طرف دیگر، در روایات متعددى مى خوانیم خشکى هاى زمین از زیر خانه «کعبه» گسترده شدند، که از آن به دحو الارض: «گسترش زمین» یاد شده است.(4)
این را نیز مى دانیم که در آغاز بر اثر باران هاى سیلابى، تمام کره زمین از آب پوشیده بود، آب ها تدریجاً فرو نشستند و در نقاط پست زمین قرار گرفتند و خشکى ها تدریجاً از زیر آب، سر بر آوردند، طبق روایات اسلامى نخستین نقطه اى که از زیر آب سر بر آورد، سرزمین «مکّه» بود.
و اگر ارتفاع این سرزمین در حال حاضر، بلندترین ارتفاع زمین هاى دنیا نیست هیچ گونه منافاتى با این سخن ندارد; زیرا از آن روز صدها میلیون سال مى گذرد و تاکنون وضع نقاط روى زمین به کلّى دگرگون شده.
بعضى از کوه ها در اعماق اقیانوس ها قرار گرفته و بعضى از اعماق اقیانوس ها تبدیل به قله کوه شده است و این از مسلّمات علم زمین شناسى و جغرافیاى طبیعى است.(5)

پی نوشت ها:
1. آیه 92 سوره انعام.
2 . آیه 92 سوره انعام و 7 سوره شوری.
3. تفسير نمونه،آيت الله مکارم شيرازي، دار الكتب الإسلامية،ايران- تهران‏، 1371 ه. ش‏، چاپ: 10، ج‏5، ص: 345 - 346 .
4. «بحار الانوار»، جلد 63، صفحه 454؛ «محاسن برقى»، جلد 2، صفحه 570، دار الکتب الاسلامیة (پاورقى)؛ «المیزان»، جلد 3، صفحه 356، انتشارات جامعه مدرسین قم؛ «مجمع البیان»، جلد 4، صفحه 110، مؤسسة الاعلمى للمطبوعات بیروت، طبع اول، 1415 هـ ق.
4. تفسیر نمونه، جلد 20، صفحه 380.