جمع بندی شکستن توبه و از بین رفتن انگیزه ترک گناه

جمع بندی

پرسش: من از یک روز قبل از ماه مبارک رمضان شروع به ترک یک عادت زشت و گناه بزرگ کردم اما متاسفانه دوباره مرتکب آن شدم. از وقتی که گناه را تکرار کردم حال خیلی بدی دارم. فکر میکنم خدا از من بدش می آید و امیدی به من ندارد. میترسم دوباره به سمتش بروم.

پاسخ: نفس انسان دارای سه مرتبه است. نفس اماره: نفسی که به بدی ها امر میکند. نفس لوامه: نفسی که میان خیر و شر در نوسان است. نفس مطمئنه: نفسی که از حالت نوسان و اضطراب میان خوبی و بدی به حالت اطمینان رسیده است. وقتی که انسان به وسوسه نفس اماره مرتکب گناه میشود، نفس لوامه او را ملامت میکند و حالت پشیمانی و توبه به انسان دست میدهد. باز نفس اماره انسان را به گناه میکشاند و نفس لوامه او را به توبه وا میدارد. این نوسان این قدر ادامه پیدا میکند تا اینکه نفس اماره و یا لوامه پیروز شود. اگر نفس اماره بر لوامه غلبه کند به حالتی انسان میرسد که از ارتکاب گناه احساس ناراحتی و پشیمانی نمیکند و اگر نفس لوامه پیروز شود انسان به مرتبه نفس مطمئنه میرسد که القائات نفس اماره در او اثر نمیکند و کشمکش درونی و ضعف و بی ارادگی از بین میرود. شما در مرتبه نفس لوامه هستید که در میان خیر و شر در حرکت است. هر مقدار که بیشتر بر توبه خود باقی ماندید و کمتر به وسوسه های نفس اماره عمل کردید زودتر به نفس مطمئنه خواهید رسید. نفسی که خداوند به او خطاب میکند: «يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّة ارْجِعي‏ إِلى‏ رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّة؛ ای نفس مطمئنه به بهشت من وارد شو در حالی که هم من از تو راضی هستم و هم تو از من راضی هستی».(1)

اصلاح نفس یک امر تدریجی و زمانبر است. نیت اصلاح و توبه واقعی و دائمی را داشته باشید اما در صورت شکست امید خود را ازدست ندهید. هر بار که به گناه آلوده شدید دوباره توبه کنید و سعی کنید مدت بیشتری خود را حفظ کنید تا بالاخره بر نفس غلبه کنید. راننده ای که ترمز بگیرد هر قدر هم که ترمز اتومبیل ضعیف باشد و سرعت آن بالا، بالاخره آن را نگه میدارد. با هوای نفس باید مبارزه کرد هر چند اراده انسان ضعیف باشد و غریزه او قوی بالاخره موفق خواهد شد. فقط کافی است ناامید نشود و پا را از روی ترمز بر ندارد. از مبارزه با نفس اماره خسته نشوید و مطمئن باشید بالاخره بر او غلبه میکنید.

انجام توبه نصوح: شما قبل از هر کاری باید یک توبه نصوح و واقعی داشته باشید. چنین توبه ای هم گناهان قبلی را پاک میکند و هم جلوی تکرار گناه را میگیرد. توبه يك نوع انقلاب دروني و پشيمان شدن از ارتكاب به گناه است. توبة راستين و واقعي داراي چند ركن است: 1. پشیمانی از گناهان سابق 2. ترک گناه در حال حاضر 3. تصمیم بر ترک گناه در آینده 4. جبران گناهان 5. استغفار با زبان. از اركان مهم توبه، جبران گناه است و از اين جبران، در روايات به «كفارات» و «تكفير» تعبير شده است. کفاره برخی از گناهان به طور خاص مشخص شده است مثل کفاره روزه خواری عمدی که گرفتن 60 روزه و یا اطعام 60 فقیر است. یا حقی را از کسی ضایع کردن که کفاره آن ادای آن حق و راضی کردن اوست. اما کفاره سایر گناهان جبران آن با انجام کار خیر است. خداوند متعال میفرماید: «مَنْ تابَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَإِنَّهُ يَتُوبُ إِلَى اللَّهِ مَتابا؛ کسی که توبه کند و عمل صالح انجام دهد به سوی خدا بازگشته است».(2) بنابراین بعد از گناه و در ادامه توبه خود را موظف به انجام کار خیری کنید تا هم توبه شما کامل شود و هم جریمه ای باشد برای عدم تکرار گناه.

ذكر لا حول ولا قوة الا بالله برای دفع وسوسه شیاطین جنی توصیه شده است. خواندن سوره توحيد. عبدالله بن حي از اميرمؤمنان علي (عليه السّلام) روايت كرده است كه فرمود: «كسي كه يازده بار سوره قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ را پس از نماز صبح بخواند، در آن روز گناهي از او سر نمي زند هر چند بر خلاف ميل شيطان باشد».(3)

قانون مشارطه، بعد از توبه با خود قرار بگذارید که دیگر گناه نمیکنید و اگر آلوده شدید علاوه بر توبه مجدد خود را جریمه کنید. این جریمه نباید زیاد سخت و نه خیلی راحت باشد. اینکه توبه خود را میشکنید نشان میدهد که هنوز عادت گناه و لذت گناه در شما وجود دارد. بنابراین باید زمینه های انجام گناه را برطرف کنید. مثلا اگر محیط خاص و یا فرد خاصی شما را به گناه نزدیک میکند از آن فاصله بگیرید. ایمان، تقوا، معرفت الهی و محبت به خدا مانع ارتکاب گناه میشوند. سعی کنید این مولفه ها را در خود بالا ببرید. به جای گناهی که انجام میدهید و متناسب با آن یک لذت حلال جایگزین کنید. خالصانه از خداوند بخواهید که توفیق ترک گناه را برای همیشه به شما عنایت کند.

پی نوشت ها:

(1) فجر،27 و 28.

(2) فرقان، 71.

(2) مجاهدي، محمد علي، ترجمه ثواب الاعمال، قم، ناشر سرور، 1381ش، ص335.