جمع بندی کمک الهی در سختی ها

سلام و ادب@};-

با تشکر از سؤال خوبتان، در پاسخ نکاتی را تقدیم شما می کنیم:
اولاً منظور روایت مذکور بر خلاف برداشت شما اینست که مؤمنان گمان نکنند همین که اظهار کردند ما ایمان آوردیم به حال خود رها می شوند و مورد امتحان و ابتلاء قرار نمی گیرند و با سختی ها و مشکلات مواجه نمی شوند بلکه ما همچون گذشتگان (انبیاء و اقوام ایشان) آنها را در بوته ابتلائات و دشواری ها می آزماییم تا مؤمن واقعی و راستین از مدعی دروغین مشخص شود. چنانکه خداوند در قرآن می فرماید: «أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكُوا أَن يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ*وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ ۖ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ؛ آیا مردم گمان کردند همین که بگویند: «ایمان آوردیم»، به حال خود رها می‌شوند و آزمایش نخواهند شد؟!*ما کسانی را که پیش از آنان بودند آزمودیم (و اینها را نیز امتحان می‌کنیم)؛ باید علم خدا درباره کسانی که راست می‌گویند و کسانی که دروغ می‌گویند تحقق یابد!»(1)

ثانیاً وقتی به تاریخ زندگی انبیاء الهی و مؤمنین راستین می نگریم سرشار است از امدادهای الهی چه امدادهای ظاهری و مادی و چه باطنی و معنوی! درست است که سختی ها و دشواری های زیادی را بعنوان امتحان و ابتلاء الهی متحمل شدند اما در نهایت به امداد الهی از آن همه سختی و مشکلات رهایی یافته و یا نام و راه و هدف انبیاء الهی و امامان و مؤمنان باقی مانده و ظالمان مقهور اراده الهی گردیده و جز زشتکاری و بدنامی در خاطر تاریخ، چیزی از ایشان باقی نمانده است. که در این مجال به چند نمونه اشاره می کنیم:
- نجات حضرت نوح و مؤمنان از عذاب الهی و رساندن آنها به ساحل امن.
- امداد خداوند به حضرت ابراهیم و گلستان شدن آتش.
- امداد خداوند به حضرت لوط و مؤمنان، رهایی از سختی ها و نجات ایشان از عذاب قوم.
- امداد خداوند به حضرت صالح و مؤمنان، رهایی از سختی ها و نجات ایشان از عذاب قوم.
- امداد الهی به قوم یونس در پی دعا و توبه و استغاثه ایشان و رفع عذاب الهی.
- امداد خداوند به حضرت یوسف در حالیکه برادران اراده سوء داشتند و او را در چاه افکندند.
- امداد خداوند به حضرت یوسف در رهایی از فتنه زلیخا و زنان.
- امداد خداوند به حضرت یوسف در زندان و در دوران عزیزی مصر.
- حفظ و حمایت خداوند از حضرت موسی در گهواره و سپری شدن دوران رشد در دامان فرعون.
- نجات حضرت موسی و بنی اسرائیل از دست فرعونیان، عبور از رود نیل و نابودی فرعون و همراهان.
- امدادهای خاص الهی به حضرت سلیمان و داوود نبی و دیگر انبیاء عظام الهی (علیهم السلام).
- امداد خداوند به حضرت عیسی و حفظ جان او از توطئه دشمنان.
- حفظ جان پیامبر اسلام از خطرات و توطئه های بیشمار کفار و منافقین.
- امدادهای الهی در پیروزی پیامبر اکرم و مسلمانان بر کفار و مشرکان در جهت اعتلای پرچم اسلام.
- حفظ اسلام و قرآن و راه و مکتب ثقلین علیرغم دشمنی های بسیار کفار و مشرکان و منافقین تا به امروز.
- امدادهای خداوند به امامان معصوم (علیهم السلام) در مسیر رسالت الهی شان و حفظ جان مؤمنان.
- امدادهای الهی به امام عصر (عجل الله فرجه) در جهت حفظ جان آخرین ذخیره الهی و در مسیر رسالت غایبانه ایشان.
- و ...

ثالثاً اینکه انبیاء و اوصیاء الهی و مؤمنان همراه ایشان در برابر سنگ اندازی ها و فتنه گری های کفار و مشرکان و دشمنان دین و در جهت اعتلای دین الهی سختی ها و دشواری های بسیاری را متحمل شده اند سنت الهی و یک قاعده طبیعی بوده، طبق سنت الهی باید انبیاء و اوصیاء به تبلیغ و دعوت دین الهی بپردازند و طبیعی است که دنیاطلبان و هواپرستان در برابر این دعوت، مقاومت و مخالفت می کنند و از هیچ اذیت و آزاری نسبت به حق مداران دریغ نمی ورزند. زیرا قرار بر این بوده که مردم با اختیار خود راه سعادت و یا شقاوت را برگزینند وگرنه اگر خدا می خواست می توانست همه بشر را به اجبار دیندار و مؤمن کند. آنچه در این میدان اهمیت دارد اینکه انبیاء و اوصیاء الهی و مؤمنان حقیقی با ایمان راسخ و صبر و بردباری در مسیر احیاء و تحقق دین الهی تلاش کنند، این تلاش یا به پیروزی و شکست کفار و مشرکین می انجامد چنانکه در مقاطعی چنین بوده و یا به شهادت اوصیاء و مؤمنان می انجامیده و در هر حال بر اساس وعده حق خداوند، امداد الهی برای حفظ و اعتلای راه دین و اسلام محفوظ است چنانکه در جریان قیام اباعبدالله الحسین (علیه السلام) در کربلا گرچه به حسب ظاهر امام و همه یارانش مظلومانه به شهادت رسیدند اما نام و راه و هدف مقدس آنها باقی مانده و تا قیام قیامت نیز باقی خواهد ماند، قیام خونینی که اگر نبود دیگر از اسلام اثری باقی نمی ماند چنانکه حضرت در عبارتی فرموده اند: «انا لله و اناالیه راجعون و علی الاسلام والسلام، اذ قد بلیت الامه براع مثل یزید»... آن گاه که امت محمد(صلی الله علیه و آله) گرفتار رهبری چون یزید شود باید فاتحه اسلام را خواند.»(2)

رابعاً قول و وعده خداوند حق است و همو فرموده در کارها به او توکل کنیم که او کفایت مان می کند.(3) و باید بدانیم که حوائج و خواسته های مان را از او بخواهیم و در سختی ها و مشکلات از او مدد بگیریم زیرا سررشته امور هستی تنها در دستان اوست.(4) و تنها و تنها در امور او را بخوانیم تا اجابت کند.(5) و نیز در اهمیت و ضرورت دعا و خواستن از درگاه خداوند فرمود: «قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ فَقَدْ كَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ يَكُونُ لِزَامًا؛ بگو اگر دعاى شما نباشد پروردگارم هيچ اعتنايى به شما نمى ‏كند در حقيقت‏ شما به تكذيب پرداخته‏ ايد و به زودى [عذاب بر شما] لازم خواهد شد.»(6) بنابراین دعا و توکل و توسل به خدا و اهل بیت (علیهم السلام) در زندگی انسان یک ضرورت انکارناپذیر است چون همه امور از خدا سرچشمه می گیرند و همه چیز تحت اختیار حضرت اوست و ما بندگان سراسر احتیاج و نیاز به حضرت اوییم. با این وجود، دعا و توکل و توسل، شرط لازم هستند اما صرف تمسک به آنها برای محقق شدن خواسته ها و دستیابی به توفیقات کفایت نمی کند به قول معروف: اینها شرط لازمند اما شرط کافی نیستند. فلذا گفته شده: «از تو حرکت از خدا برکت». و نیز خداوند در آیات کریمه فرموده: «وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعي؛ و اینکه برای انسان بهره ای جز سعی و کوشش او نیست.»(7) بی شک، دعا و توکل و توسل باید با تدبیر و تلاش و کوشش ما همراه باشد تا با لطف و عنایت الهی بهترین مقدرات برای ما رقم بخورد.

موفق باشید ...@};-

پی نوشت ها:
1. سوره عنکبوت/آیات 2 و 3.
2. بحارالانوار، ج 44، ص 326.
3. «و من یتوکل علی الله فهو حسبه»، طلاق/آیه 3.
4. لا مؤثر فی الوجود الا الله، هیچ مؤثر و ایجاد کننده ای جز او نیست.
5. «وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ...؛ و پروردگارتان فرمود مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم.»، غافر/آیه 60.
6. فرقان/آیه 77.
7. نجم/آیه 39.

جمع بندی پرسش: احادیث و تجارب تاریخی گواهی می دهند که خداوند انبیاء و اولیاء الهی را کمک و امداد نکرده و قرار نیست در دنیا کمک شان کند بنابراین، توکل بر خدا و دعا و استغاثه به درگاه خدا در سختی ها چه جایگاهی دارد؟ به عبارتی تکلیف ما در مواقع مواجهه با سختی ها چیست؟ آیا روی کمک و امداد خدا حساب کنیم یا فقط به تلاش و تدبیر خودمان دلخوش باشیم؟   پاسخ: با تشکر از سؤال خوبتان، در پاسخ، نکاتی را تقدیم شما می کنیم: اولاً منظور روایت مذکور بر خلاف برداشت شما اینست که مؤمنان گمان نکنند همین که اظهار کردند ما ایمان آوردیم به حال خود رها می شوند و مورد امتحان و ابتلاء قرار نمی گیرند و با سختی ها و مشکلات مواجه نمی شوند بلکه ما همچون گذشتگان (انبیاء و اقوام ایشان) آنها را در بوته ابتلائات و دشواری ها می آزماییم تا مؤمن واقعی و راستین از مدعی دروغین مشخص شود. چنانکه خداوند در قرآن می فرماید: «أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكُوا أَن يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ*وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ ۖ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ؛ آیا مردم گمان کردند همین که بگویند: «ایمان آوردیم»، به حال خود رها می‌شوند و آزمایش نخواهند شد؟!*ما کسانی را که پیش از آنان بودند آزمودیم (و اینها را نیز امتحان می‌کنیم)؛ باید علم خدا درباره کسانی که راست می‌گویند و کسانی که دروغ می‌گویند تحقق یابد!»(1) ثانیاً وقتی به تاریخ زندگی انبیاء الهی و مؤمنین راستین می نگریم سرشار است از امدادهای الهی چه امدادهای ظاهری و مادی و چه باطنی و معنوی! درست است که سختی ها و دشواری های زیادی را بعنوان امتحان و ابتلاء الهی متحمل شدند اما در نهایت به امداد الهی از آن همه سختی و مشکلات رهایی یافته(2) و یا نام و راه و هدف انبیاء الهی و امامان و مؤمنان باقی مانده و ظالمان مقهور اراده الهی گردیده و جز زشتکاری و بدنامی در خاطر تاریخ، چیزی از ایشان باقی نمانده است.(3) که در این مجال به چند نمونه اشاره می کنیم: - نجات حضرت نوح و مؤمنان از عذاب الهی و رساندن آنها به ساحل امن. - امداد خداوند به حضرت ابراهیم و گلستان شدن آتش. - امداد خداوند به حضرت لوط و مؤمنان، رهایی از سختی ها و نجات ایشان از عذاب قوم. - امداد خداوند به حضرت صالح و مؤمنان، رهایی از سختی ها و نجات ایشان از عذاب قوم. - امداد الهی به قوم یونس در پی دعا و توبه و استغاثه ایشان و رفع عذاب الهی. - امداد خداوند به حضرت یوسف در حالیکه برادران اراده سوء داشتند و او را در چاه افکندند.، نیز امداد وی در رهایی از فتنه زلیخا و زنان و امداد یوسف در زندان و در دوران عزیزی مصر. - حفظ و حمایت خداوند از حضرت موسی در گهواره و سپری شدن دوران رشد در دامان فرعون، نجات موسی و بنی اسرائیل از دست فرعونیان، عبور از رود نیل و نابودی فرعون و همراهان. - امدادهای خاص الهی به حضرت سلیمان و داوود نبی و دیگر انبیاء عظام الهی (علیهم السلام). - امداد خداوند به حضرت عیسی و حفظ جان او از توطئه دشمنان. - حفظ جان پیامبر اسلام از خطرات و توطئه های بیشمار کفار و منافقین. - امدادهای الهی در پیروزی پیامبر اکرم و مسلمانان بر کفار و مشرکان در جهت اعتلای پرچم اسلام. - حفظ اسلام و قرآن و راه و مکتب ثقلین علیرغم دشمنی های بسیار کفار و مشرکان و منافقین تا به امروز. - امدادهای خداوند به امامان معصوم (علیهم السلام) در مسیر رسالت الهی شان و حفظ جان مؤمنان. - امدادهای الهی به امام عصر (عجل الله فرجه) در جهت حفظ جان آخرین ذخیره الهی و در مسیر رسالت غایبانه ایشان. - و ... ثالثاً اینکه انبیاء و اوصیاء الهی و مؤمنان همراه ایشان در برابر سنگ اندازی ها و فتنه گری های کفار و مشرکان و دشمنان دین و در جهت اعتلای دین الهی سختی ها و دشواری های بسیاری را متحمل شده اند سنت الهی و یک قاعده طبیعی بوده، طبق سنت الهی باید انبیاء و اوصیاء به تبلیغ و دعوت دین الهی بپردازند و طبیعی است که دنیاطلبان و هواپرستان در برابر این دعوت، مقاومت و مخالفت می کنند و از هیچ اذیت و آزاری نسبت به حق مداران دریغ نمی ورزند..(4) زیرا قرار بر این بوده که مردم با اختیار خود راه سعادت و یا شقاوت را برگزینند وگرنه اگر خدا می خواست می توانست همه بشر را به اجبار دیندار و مؤمن کند.(5) آنچه در این میدان اهمیت دارد اینکه انبیاء و اوصیاء الهی و مؤمنان حقیقی با ایمان راسخ و صبر و بردباری در مسیر احیاء و تحقق دین الهی تلاش کنند، این تلاش یا به پیروزی و شکست کفار و مشرکین می انجامد چنانکه در مقاطعی چنین بوده و یا به شهادت اوصیاء الهی و مؤمنان می انجامیده که فیض و فوز عظیم است و در هر حال بر اساس وعده حق خداوند، امداد الهی برای حفظ و اعتلای راه دین و اسلام محفوظ است چنانکه در جریان قیام اباعبدالله الحسین (علیه السلام) در کربلا گرچه به حسب ظاهر امام و همه یارانش مظلومانه به شهادت رسیدند اما نام و راه و هدف مقدس آنها باقی مانده و تا قیام قیامت نیز باقی خواهد ماند، قیام خونینی که اگر نبود دیگر از اسلام اثری باقی نمی ماند چنانکه حضرت در عبارتی فرموده اند: «انا لله و اناالیه راجعون و علی الاسلام والسلام، اذ قد بلیت الامه براع مثل یزید»... آن گاه که امت محمد(صلی الله علیه و آله) گرفتار رهبری چون یزید شود باید فاتحه اسلام را خواند.»(6) رابعاً قول و وعده خداوند حق است و همو فرموده در کارها به او توکل کنیم که او کفایت مان می کند.(7) و باید بدانیم که حوائج و خواسته های مان را از او بخواهیم و در سختی ها و مشکلات از او مدد بگیریم زیرا سررشته امور هستی تنها در دستان اوست.(8) و تنها و تنها در امور او را بخوانیم تا اجابت کند.(9) و نیز در اهمیت و ضرورت دعا و خواستن از درگاه خداوند فرمود: «قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ فَقَدْ كَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ يَكُونُ لِزَامًا؛ بگو اگر دعاى شما نباشد پروردگارم هيچ اعتنايى به شما نمى ‏كند در حقيقت‏ شما به تكذيب پرداخته‏ ايد و به زودى [عذاب بر شما] لازم خواهد شد.»(10) بنابراین دعا و توکل و توسل به خدا و اهل بیت (علیهم السلام) در زندگی انسان یک ضرورت انکارناپذیر است چون همه امور از خدا سرچشمه می گیرند و همه چیز تحت اختیار حضرت اوست و ما بندگان سراسر احتیاج و نیاز به حضرت اوییم. با این وجود، دعا و توکل و توسل، شرط لازم هستند اما صرف تمسک به آنها برای محقق شدن خواسته ها و دستیابی به توفیقات کفایت نمی کند به قول معروف: اینها شرط لازمند اما شرط کافی نیستند. فلذا گفته شده: «از تو حرکت از خدا برکت». و نیز خداوند در آیات کریمه فرموده: «وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعي؛ و اینکه برای انسان بهره ای جز سعی و کوشش او نیست.»(11) بی شک، دعا و توکل و توسل باید با تدبیر و تلاش و کوشش ما همراه باشد تا با لطف و عنایت الهی بهترین مقدرات برای ما رقم بخورد.   پی نوشت ها: 1. سوره عنکبوت/آیات 2 و 3. 2. «وَ لَقَدْ کُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِکَ فَصَبَرُوا عَلى ما کُذِّبُوا وَ أُوذُوا حَتّى أَتاهُمْ نَصْرُنا وَ لا مُبَدِّلَ لِکَلِماتِ اللّهِ وَ لَقَدْ جاءَکَ مِنْ نَبَإِ الْمُرْسَلینَ ؛ پیش از تو نیز پیامبرانى تکذیب شدند; و در برابر تکذیب ها، صبر و استقامت کردند; و (در این راه،) آزار دیدند، تا هنگامى که یارى ما به آنها رسید. و هیچ چیز نمى تواند سنن خدا را تغییر دهد; و اخبار پیامبران به تو رسیده است .»، انعام/ایه 34. 3. انعام/آیات 42 - 45. 4. انعام/آیه 34. 5. همان/آیه 35. 6. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دار الحیاء التراث العربی، بیروت-لبنان، بی تا، ج 44، ص 326. 7. «و من یتوکل علی الله فهو حسبه»، طلاق/آیه 3. 8. لا مؤثر فی الوجود الا الله، هیچ مؤثر و ایجاد کننده ای جز او نیست. 9. «وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ...؛ و پروردگارتان فرمود مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم.»، غافر/آیه 60. 10. فرقان/آیه 77. 11. نجم/آیه 39.