علل بوجود آمدن فرق اسلامی
تب‌های اولیه
اوّلاً اين علل گاهي در پيدايش يك جريان با يكديگر تداخل ميكنندو برخي اوقات هر علتي موجب پديد آمدن گروه خاصي گشته و در مواقعي علتي در مؤسس آن جريان نقش چشمگير داشته و علت ديگري در پيرو وپذيرنده آن مؤثر بوده است.
ثانيا، دو مسأله شاخص و ريشهاي منشأ بسترسازي براي پديد آمدن فرق گوناگون در اسلام گشته است.
يكي در نخستين زمان فوت رسول اكرم(ص) و مربوط به مسأله خلافت و امامت است و ديگري مرتبط با ماجراي حكميّت در جريان جنگ صفين، ( فيعلم الكلام، احمد محمود صبحي، ، ج 1، صص 32 ـ 34).
اما علل:
1. ضعف فكري و فرهنگي:
اصولاً محدوديت قواي ادراكي انسان و عدم توانايي او براي حلّ قطعي همه مسائل اعتقادي، از جمله مهمترين علل اختلاف انسانهاست، در مواردي كه مسأله به روشني قابل حلّ نيست هر كس به حدس و گمان ميرسد كه ممكن است با حدس وگمان ديگران متفاوت باشد. در اين صورت است كه اختلاف نظرها آشكار ميشود.
حضرت رسول(ص) در مدت كوتاه رسالتش فرصت بيان همه مطالب را براي مردم نيافت؛ از اين رو، لازم بود از سوي رسول خدا(ص) جانشيني همچون او كه معصوم باشد كار را به عنوان امامت مسلمين و تبيين معارف قرآن و سنت نبوي ادامه دهند ولي چنين نشد.
يكي از علل پيدايش فرقه هارا در همين امرميتوان جست، (بحارالانوار، محمدباقر مجلسي، ج 25،ص 288، روايت 44).
2. تعصبات قبليهاي:
پس از وفات پيامبر(ص)، مردم به جاي اين كه در مراسم خاكسپاري شركت كنند، هر گروهي مدعي شد كه حق خلافت از آن اوست.
بنابر شواهد تاريخي هيچ يك از انصار و مهاجران در تعيين جانشين پيامبر(ص) از قرآن و سنت رسول خدا(ص) يا ازمصلحت امت سخن نگفت، بلكه سخن در اين بود كه جانشيني پيامبر حق گروه انصار است يا مهاجر و چون در ميان انصار دو قبيله اوس و خزرج بود
اين دو نيز به رقابت برخاستند و به دليل همين مخالفت مهاجران غالب شدند، (جانشيني حضرت محمد(ص)، ويلفردمادولونگ، ترجمه احمد نمايي، جواد قاسمي وص 47 ـ 65 و قيام حسين(ع)، دكتر سيد جعفر شهيدي،ص 26 ـ 36).
3.اهداف مادي:
از منابع تاريخي و روايي معلوم ميشود گروهي بوده و هستند كه با جعل مطالب و اخبار غلوآميز و انتشار آن، توجه عدهاي را به خود جلب كرده و از مواهب و فضل و بخششهاي مادي آنان بهرهمند شوند؛ مانند مغيرة بن سعيد كه در تمام عمر خود در تلاش بودتا مرام جديدي احداث كرده و گروهي متشكل پديد آورد تا به اهداف مادي و دنيايي خود برسد، ( ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغة،ج 8، ص 21 و شهرستاني ابوالفتح، الملل و النحل، ص 83).
يا برخي براي آن كه ميخواستند در محيط اسلامي راهي براي مباح كردن گناهان و ترك واجبات و فراهم ساختن بساط عيش و عشرت توأم با توجيه شرعي پيدا كنند تا تودههاي ناآگاه مسلمان به آن ايمان آورده آنگاه به كمك همين تودههاي ناآگاه تشكيلاتي به وجود آورده و به اهداف خود كه همان بسط اباحهگري بودهدست يابند.
4.اهداف سياسي:
سياستبازاني كه بيشتر به اهداف غلط خود ميانديشند براي نيل به مقصود خود از حربههاي گوناگوني استفاده ميكنند و يكي از اين حربههاي قوي و كارآمد ايجاد فرق و نحلههاي گوناگون مذهبي است.
اينان با به وجود آوردن چنين فرقههايي يك سلسله مسائل و آموزههاي دور از ذهن و عقل را وارد جريان مخالف خود ميكردند تا به آن آسيب وارد كرده و آن را در مقابل چشم ديگران ناميمون جلوه دهند.
مانند برخي از اخبار در مورد ائمه(ع) كه به دور از حقيقت و واقعيت است،
5. گسترش حوزه جغرافيايي اسلام
با فتوحات مسلمانان، به تدريج پيروان اديان و عقايد ديگر وارد حوزه حكومت اسلامي شدند.
با قبول:taeed: این گزاره که شما فرمودید تمامي اديان در درون خود فرقهها و شاخهها و گرايشهاي گوناگون و بعضا متفاوتي دارند،ومتاسفانه دین اسلام نیزازاین قاعده استثنا نشده است ،
خوب حالا اینجا:Gig: این سوال پیش میاد که خوب چرا متولیان دین جلوی این فرقه فرقه شدن رو نگرفتند یا نمی گیرند؟ :gholdor:
اونها نمیتونستند کاری کنند که این تفرق پیش نیاد؟ :soal:
مهم ترین عامل انشعاب مذهبی، اختلافات کلامی و سیاسی است که در طول زمان میان پیروان یک مذهب ایجاد می شود. مذهب شیعه نیز از این قاعده مستثنی نیست، از این رو انشعاب آن امری ناگزیر می نماید
هر چند فرقه های بسیاری را برای مذهب شیعه ذکر کرده اند، اما در اصل وجود آن ها تردید اساسی وجود دارد. از این رو تعداد فرقه های غیر قابل تردید از سه فرقه تجاوز نمی کند که به اختصار به آرای هر یک می پردازیم
1.اثنی عشریه "دوازده امامی ها" : مهم ترین و بزرگ ترین گروه شیعه است که قائل به
خلافت بلافصل امام علی(ع) بعد از پیامبر از طریق "نصب" و "نص" است نیز امامت امام حسن و امام حسین(ع) و نه فرزند از سلاله حضرت سیدالشهدا، که پیامبر اکرم(ص) آنان را نام برده و معیّن کرده است، که آخرین ایشان امام غایب و منجی عالم بشریت حضرت مهدی (عج) است.
2.فرقه زیدیه(1): منظور از زیدیه کسانی هستند که خود را پیروان زید بن علی بن حسین(ع) می دانند، پس از شهادت زید، بین پیروان او دانشمندانی به وجود آمدند که به تنظیم عقاید و احکام زیدیه پرداختند، بدین ترتیب، این فرقه را پدیدآوردند. گرچه دانشمندان زیدیه به سیره عملی و نوشته های زید توجه داشتند ، اما در عقاید از معتزله و در فقه از مکتب ابوحنیفه تاثیر پذیرفته اند.
علت به وجود آمدن فرقه زیدیه : کسانی که به امامت حسین بن علی (ع) معتقد بودند، پس از او پسرش علی بن الحسین(ع) را امام دانستند. پس از رحلت او شیعیان حسنی و حسینی درباره جانشینی وی اختلاف نمودند.
زیدیه گفتند که پس از او "زید" امام است، چون به شمشیر رو آورده و جهاد نموده است.(2)
به عقیده آنان یکی از این شرایط امام، جهاد علنی و مبارزه مسلحانه با ستمکاران است و دومین آن فاطمی بودن است، یعنی امام از طریق پدر به یکی از حسن و حسین (ع) برسد.
3. اسماعیلیه : اسماعیلیه فرقه ای هستند که به امامت شش امام اول شیعیان اثنی عشری معتقدند، اما پس از امام صادق(ع) بزرگ ترین فرزند او اسماعیل ؤ یا فرزند اسماعیل محمد) را به امامت می پذیرند.(3)
شاید بتوان گفت که علت یا زمینه پیدایش شیعه اسماعیلیه این باشد که او پسر بزرگ امام صادق(ع) بود، و برخی گمان می کردند که حتما پسر بزرگ می بایست امام باشد، نیز تلاش برخی از غلات همانند ابی الخطاب و پیروانش که حاضر نشدند مرگ اسماعیل را در زمان حیات امام صادق (ع) بپذیرند.
این ها گفتند اسماعیل نمرده است. او و یا پسرش محمد امام است.
مهم ترین ویژگی این گروه باطن گری و تأویل آیات و احادیث و معارف و احکام اسلامی است، از این رو به آنان "باطنیه" هم می گویند آنان معتقدند که متون دینی و معارف اسلامی دارای ظاهر و باطن است که باطن آن را امام می داند و فلسفه امامت ، تعلیم باطن دین و بیان معارف باطنی است.(4)
با صرف نظر از این گروه های رسمی ، از فرقه های بسیاری در شیعه نام برده شده که به عنوان غلاة (غالیان) شناخته می شوند. این گروه ها که فرقه رسمی شیعه محسوب نمی شوند، کسانی هستند که در حق حضرت علی(ع) یا یکی از امامان شیعه غلو می کردند و آن ها را تا حد الوهیت و خداوندگاری بالا می برند. سبب اساسی پیدایش این گروه ها از یک طرف عظمت امامان شیعه بود و از طرف دیگر عدم درک صحیح برخی از این همه عظمت انسانی، که آن ها را تا حد خدایی بالا دانسته اند.
-----------------------------------------------------------------------------
پی نوشت ها:
1.آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی ، ص 88 ؛ تاریخ ادیان و مذاهب جهان، ص 1215 به بعد؛ تاریخ عقاید و مذاهب شیعه، دکتر مشکور، ص 142 به بع.
2.ترجمه فرق الشیعه نوبختی، صفحه هشتاد و نه (مقدمه)، دکتر محمد جواد مشکور.
3.فرق الشیعه ص 68، به نقل از آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص 96 .
4.فرق الشیعه، ص 69؛ المقالات و الفرق ، ص 81، به نقل از آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص 96
بسمه تعالی
در هر دینی شبهاتی از سوی مخالفان آن دین ویا از سوی پیروان آن دین به وجود می آید.
در دین اسلام نیز با به وجود آمدن سوالات مختلف در ذهن متدینین به اسلام در جهت پاسخ مناسب آن بودند .که پاسخ های متفاوت به سوالات اساسی باعث تشکیل فرق مختلف شد .مثلا در پاسخ به این سوال که آیا انسان در افعالش مختار است یا مجبور؟سه فرقه مختلف 3گونه پاسخ متفاوت دادند
بسمه تعالی
البته پاسخهای مختلف ناشی از مبانی نظری آنها بود .تشیع به دلیل اتصال از طریق ائمه معصومین (ع)به نبی اکرم (ص) وبه منبع وحی الاهی واستفاده از منابع صحیح شناخت پاسخهای مطابق با عقل و وحی داشتند ولی غیر شیعه از این منابع کسب معرفت محروم بوده نمی توانستند پاسخهای صحیحی داشته باشند.که صد البته تمام تلاش ائمه معصومین(ع)در جهت تبیین صحیح دین ومبانی دینی بوده است.
[با قبول این گزاره که شما فرمودید تمامي اديان در درون خود فرقهها و شاخهها و گرايشهاي گوناگون و بعضا متفاوتي دارند،ومتاسفانه دین اسلام نیزازاین قاعده استثنا نشده است ،
خوب حالا اینجا این سوال پیش میاد که خوب چرا متولیان دین جلوی این فرقه فرقه شدن رو نگرفتند یا نمی گیرند؟
اونها نمیتونستند کاری کنند که این تفرق پیش نیاد؟
در جواب برادر بزرگوار روشن:
علما اسلام نیز همه همت خویش را به کار بسته اند که تا از انحراف دین جلوگیری کنند ولی می توان گفت به چند دلیل موفق نبوده اند
1-ایشان معصوم در دین نبوده اند وهر چه هم سعی وتلاش کنند عدم علم به تمام جوانب دین باز کاستی هایی را خواهد داشت وایشان هیچ وقت تاریخ ادعای مراقبت از تمام دین را نداشته اند و فقط اصول وفروع دین را با توجه به آنچه در دین است را با مسائل روز تطبیق می دهند وبرنامه برای آینده می دهند
2-همیشه زمان بودند انسانهایی که بر خلاف ادیان حرکت می کردند ونه تنها خود که دیگر انسانها رابه هر نحویی وبا هر راهکاری منحرف می کردند در ضمن علما هر راهکارهایی را به کار بسته اند ولی نتیجه همیشه آن نیست که ما می خواهیم
3-گاها انحراف در دین به علت برداشتهایی نادرست همین افراد دیندار است زیرا ایشان که معصوم نیستند وبرداشتهای خود از دین را پیروی می کنند وبهترین دلیل هم همان که هر مکتب و فرقه ای خود را
اسلام ناب می دانند وهیچ کس خود را منحرف از اسلام نمی داند
والبته دلایل بیشتری را می توان اورد واین شاید دلایل اصلی باشد.
با سلام و تشکر :Kaf: از پاسخ شما و دیگر دوستان کارشناس :Ebraz Doosti:
اما به نظر اینجانب :Gol:
در همین پست مقدس :Mohabbat: میخواهم اعلام:Ealam: و البته اقرار کنم که به نظر میرسه نکته اصلی این مساله اختیار انسانها و داشتن حق انتخاب آن هاست که اگر اختیار همی وجود نداشت کلا" همه انسانها راه سعادت و کمال را همی خواستندی و طی همی کردندی!!!(این نثر شبه قدیم برای اینه که همی بدانیم از دیر باز این طوری بوده و انسانها با سوء اختیار خودشون خیلی کارهای بد و ناشایست رو انجام دادند:jangjoo:) اصالتا" سنت الهی بر این مبنا است که به انسانها اختیار داده :Labkhand:و راه را هم برای انتخاب آنها باز گذاشته ضمن اینکه اگر همه انسانها راه خوب رو انتخاب میکردن این دیگه چه اختیاری بود! :Gig: ( نه اصلا" خودمونیم جدا" این چه اختیاریه که کسی نتونه راه بد:dar: رو انتخاب کنه ؟؟):Motehayer:
...
:Ealam:نتیجه اصلی که در اینجا به نظر میرسه اینه که: چرا! میشد و میتونستند این کار رو انجام بدن اما اگه اینطوری میشد شاید اختیار دیگه این مدلی معنا نمیشد :Narahat: و بالاخره یه ساحتی وجود داشت که دست اختیار آدم ها بهش نرسه :Ghamgin: و این مخالف اصل کلی اختیار داشتن انسانهاست .
:ok:
خوب حالا اینو هم کنار جواب دیگر دوستان بگذاریم چه میشه!:Kaf::Kaf: به به!!