جمع بندی آیا ائمه(ع) می توانند بر خلاف قرآن حکمی صادر نمایند؟
تب‌های اولیه
سلام بر کارشناس محترم تاپیک
اگر مثلا دستوری در قرآن نیامده اما اءمه و پیامبر به اون امر میکنند تکلیف چیست؟
آیا ممکنه این بزرگواران در یک برهه زمانی دستوری برخلاف دستور قرآن بدهند(بر حسب شرایط)؟در این صورت تکلیف چیست؟
پرسش:
اگر دستوری در قرآن نیامده؛ ولی معصومان (علیهم السلام) به آن امر کنند، تکلیف چیست؟ آیا ممکن است دستوری برخلاف قرآن بدهند؟ در این صورت تکلیف چیست.؟
پاسخ:
ـ پاسخ سؤال اول:
آن گونه که دانشمندان و محققین اسلامی گفته‌اند، قرآن اصولا کتابی است که قوانین و قواعد کلی شریعت اسلامی را بیان نموده است و مفسر الهی قرآن لازم است تا با تکیه بر علمی خدادادی و اصول و قواعد کلی قرآنی، احکام جزئی شریعت اسلامی را بیان نماید. این مطلب از حدیث ثقلین به خوبی، قابل استنباط است: «إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا: كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي وَ إِنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ»(1)
از این رو در پاسخ به سؤال اول عرض می‌کنیم: تکلیف تبعیت از ایشان است؛ زیرا آن‌ها مکمل قرآن هستند.
ـ پاسخ سؤال دوم:
خیر به هیچ عنوان ایشان سخنی خلاف قرآن بیان نمی‌کنند البته ممکن است مخالف با قاعده‌ای از قرآن و موافق با قاعده دیگر قرآنی باشد. این مطلب به کمی توضیح نیازمند است.
قواعدی که در قران بیان شده است در دو سطح قرار دارند: قواعد درجه یک و درجه دو. قواعد درجه یک همان احکام و تکالیف عادی است مثل نماز و روزه و جهاد و خمس و زکات و ... و جزئیات این احکام. اما قواعد درجه دو احکامی است که در شرایط اضطراری و نامعمول الزامی می‌شود. از جمله قواعد درجه دو می‌توان به موضوع تقیه و کتمان قواعد درجه یک اشاره نمود. تقیه گر چه به معنای مخالفت کردن با قواعد درجه یک است؛ اما خود بخشی از قواعد قرآنی است از این رو در روایات آمده است که تقیه نیز گر چه به ظاهر، مخالفت با قاعده‌ای واقعی از شریعت است؛ اما خود جزوی از شریعت است:
«عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام): التَّقِيَّةُ مِنْ دِينِ اللَّهِ؛ قُلْتُ مِنْ دِينِ اللَّهِ؟ قَالَ: إِي وَ اللَّهِ! مِنْ دِينِ اللَّهِ ...»؛ ابوبصیر می‌گوید: امام صادق فرمود: تقیه از دین خداست. من با تعجب پرسیدم: از دین خدا؟ امام فرمود: بله به خدا سوگند، از دین خداست.(2) «آن گاه امام به دو آیه در این باره تمسک کرده‌اند: یوسف: 12/ 70؛ صافات: 37/ 89.»
بنا بر این در پاسخ به سؤال دوم عرض می‌کنیم: خیر! معصومین هیچ گاه مخالف با قرآن (منظور مجموعه قواعد قرآنی است) سخن نمی‌گویند.
از این جا می‌توان پاسخ سؤال سوم شما را نیز دریافت: معصومین سخنی مخالف قرآن بیان نمی‌کنند تا در تکلیف خود دچار تردید شویم. آن چه ایشان بیان کرده‌اند، مطابق با قواعد قرآنی است خواه درجه اول یا درجه دوم.
ـــــــــــــــــــــــ
(1) حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج 27، ص 34.
(2) کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 2، ص 217.