جمع بندی آیا اسلام براساس حقوق بشر حق تبلیغ دارد؟

کارشناس بحث: استاد رئوف

پرسش:
کشورهای غربی اجازه فعالیت به مبلغین اسلام را می دهند حال آنکه کشورهای اسلامی مبلغین مسیحیت یا هر دین دیگری بجز اسلام را دستگیر و بر اساس آیات و روایات؛ می کشند. در حالی که اگر بخواهیم به حقوق بشر رجوع کنیم طبق میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی؛ بند 1 و 2 ماده 20؛ اسلام حق تبلیغ ندارد.

پاسخ:
- هنگامی که می خواهیم دیدگاه یه متفکر و نویسنده را بدانیم، بایستی تمام کتاب ها و مقالات وی را بخوانیم و در این مسیر سعی کنیم از پیش داوری برحذر باشیم. یعنی هدف ما این نباشد که مطلب خاصی را به وی اسناد بدهیم بلکه واقعا متن را بخوانیم و ببینیم چه می گوید.

- این مسئله (یعنی فهم دیدگاه و نظر) هنگامی که در مورد یک دین (اسلام) مطرح می شود، بسیار دشوارتر، وسیع تر و عمیق تر است. زیرا متون موجود بیشترند، دارای ابعاد مختلفی هستند و در شرایط تاریخی خاصی شکل گرفته اند.

- این که ما بخشی از متن را نقل کنیم و به بخش های دیگر نپردازیم، رویکرد واقع بینانه ای نیست و افرادی که واقعا در پی حقیقت هستند، این کار را مجاز نمی دانند. مانند این که امروزه کسی بگوید، اسلام یعنی داعش!! و اسلام شیعی را اساسا معرفی نکند. آیا چنین فردی تصویر صحیحی از اسلام ارائه داده است؟

با این رویکرد، توحیدی ترین کلمه را نیز می توان وارونه جلوه داد. یعنی عبارت لا اله الا الله را ممکن است فردی به صورت نیمه نقل کند و بگوید در اسلام می گویند: لا اله (خدایی نیست) بنا بر این اسلام به خدا اعتقاد ندارد!! آیا این روش و رویه صحیح است؟

قرآن مسلمانان را به طور مطلق به جهاد دعوت نمی کند. بلکه هنگامی که دشمنان به مسلمانان حمله می کنند و پیمان خود را نقض می کنند، مسلمانان را برای حفظ جان و مالشان، به جهاد دعوت می کند که این مسئله یک امر کاملا طبیعی و کاملا مجاز است. به این آیات توجه کنید:
«لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُم مِّن دِيَارِكُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ»؛ [امّا] خدا شما را از كسانى كه در [كار] دين با شما نجنگيده و شما را از ديارتان بيرون نكرده‏ اند، باز نمى ‏دارد كه با آنان نيكى كنيد و با ايشان عدالت ورزيد، زيرا خدا دادگران را دوست مى‏ دارد.(1)
طبق این آیه، گروه هایی که با مسلمان سر جنگ ندارند و قصد بی خانمان کردن آن ها و یا آسیب زدن به اسلام را ندارند، می توانند در قالب روابطی عادلانه با مسلمانان، در ارتباط باشند و مسلمانان نیز بایستی بر عهد خود با آن ها استوار باشند.

در جای دیگر خداوند به پیامبر می فرماید: «وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها»؛ اگر تمايل به صلح نشان دهند، تو نيز از در صلح در آى‏.(2)
این مسئله نشان می دهد که اسلام اولا و بالذات در پی جنگ نیست بلکه هرگاه روزنه ای برای صلح وجود داشته باشد، این گزینه اولین هدف خواهد بود.

در آیه ای دیگر، تعبیری جالب تر می خوانیم: «فَانِ اعْتَزَلوكُمْ فَلَمْ يُقاتِلوكُمْ وَ الْقَوْا الَيْكُمُ السَّلَمَ فَما جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ عَلَيْهِمْ سَبيلًا»؛ اگر از جنگ كناره گيرى كردند و با شما نجنگيدند و اظهار صلح كردند و گفتند : حاضريم با شما صلح كنيم، خدا به تو اجازه نمى‏ دهد ديگر از اين جا بيش تر جلو بروى و بجنگى.(3)
بر اساس این آیه، اگر دشمن سر صلح و ترک جنگ داشته باشد، حتی پیامبر نیز اجازه ادامه جنگ را ندارد بلکه بایستی مقدمات صلح را فراهم کند.

این آیات تنها نمونه هایی از دستورات اسلام برای صلح و دوستی متقابل هستند. حال اگر ما واقعا در پی حقیقت باشیم بایستی تمام این متون را مطالعه کنیم و ببینیم که اگر در جایی دستور جهاد داده شده است، چه شرایطی وجود داشته است که چنین دستوری داده شده است. و بدانیم که اصل اولیه احترام متقابل و صلح و دوستی است.

در مورد احادیث نیز وضعیت به همین گونه است، یعنی بدون بررسی سند و دلالت یک حدیث و در نظر گرفتن محتوای آن با کلیت احادیث نمی توان به یک حدیث استناد و استشهاد کرد و طبیعتا هر حدیثی که با قرآن منافات داشته باشد، نمی تواند مقبول باشد.

_____
(1) ممتنحنه/ 8.
(2) انفال/ 61.
(3) نساء/ 90.