جمع بندی از نظر اسلام مجازات مصرف یا فروش هروئین چیست؟

پرسش:
از نظر اسلام مجازات مصرف یا فروش هروئین چیست؟ دقت بفرمائید که این سوال، سوال قانونی نیست و ارتباطی به قوانین ایران یا کشورهای دیگر ندارد و به دنبال مجازات قانونی آن نیست. بلکه صرفا نظر اسلام با استناد به آیات و روایات مربوطه منظور است.

پاسخ:

1.موضوعات، احکام و مجازات ها در قوانین جمهوری اسلامی:
قوانین در جمهوری اسلامی ایران، باید بر اساس اسلام باشد. در جزییات و موضوعات جدید هم قوانین باید در چارچوب شریعت باشد. «شورای نگهبان» و فقهای آن، یکی از نهادهای اصلی و ضمانت هایی است که تطبیق قوانین بر شریعت را دنبال می کند.
برای هماهنگی و وحدت رویه در امر قضاوت، قانون رویه واحدی را در مسائل مختلف از جمله در مجازاتها قرار داده است. مجازات مواد مخدر از این قبیل است. این مجازاتها، در بسیاری از موارد، همان طور که در روایت اولی که از امام صادق (علیه السلام) نقل خواهد شد، می تواند به صلاح دید والی، تغییر کند. در عین حال همه از امور شرعی شمرده شده و مادام که قانون است و تغییری نکرده، نباید از آن تخلف کرد.

2.مستندات نقلی:
دسترسی به حکم خدا درباره موضوعات مختلف، همیشه یک جور نیست. در موارد زیادی معصوم (علیه السلام)، حکم موارد و موضوعات جزیی را بیان نمی کنند بلکه تنها قواعد کلی را بیان می کنند تا فقها در هر زمانی بتوانند بر اساس قواعد کلی، حکم موضوعات و مسائل مختلف دیگری را که در زمان شارع وجود نداشته است، استنباط کنند. امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:«إِنَّمَا عَلَيْنَا أَنْ نُلْقِيَ إِلَيْكُمُ الْأُصُولَ وَ عَلَيْكُمْ أَنْ تُفَرِّعُوا»؛ ما کلیات و اصول را باید بگوییم و شما باید فروعات و مسائل مختلف را از آن استخراج کنید.(1) روایتی مشابه از امام رضا (علیه السلام) هم نقل شده است.
مواد مخدری مانند هروئین، روان گردانها و ... از جمله موضوعاتی است که نام آن در روایات نیامده است و در نتیجه، به اسم آن، حکم خاصی صادر نشده است، اما بر اساس قواعد کلی، مجتهد می تواند حکم آن را استخراج کند.

3.مجازات و میزان آن در روایات:
مجازات در شریعت بر دو نوع است: حدود و تعزیرات.
حد، مجازاتی است که موضوع و مقدار آن در آیات و روایات مشخص است. مثلا بعضی از گناهان کبیره صد ضربه شلاق دارد. حدود، تعداد کمی از گناهان را در برمی گیرد.
تعزیر، برای دیگر موارد است و جرایم یا تادیبهای بازمانده از حدود را پوشش می دهد. مقدار و نوع آن هم به تشخیص قاضی و حاکم است که متناسب با نوع گناه، میزان خسارات و ضررهای فردی و اجتماعی آن و نیز مقدار توان و قوت بدنی فرد خاطی تعیین می شود و نباید به میزان حد برسد. در این باره روایات زیادی وجود دارد که به یکی از آنها اشاره می شود:«حماد می گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: تعزیر چقدر است؟ حضرت فرمودند: کمتر از حد است ... [حضرت توضیحات بیشتری داده و] پرسیدم: چه مقدار باید باشد؟ حضرت فرمودند: به مقداری که والی متناسب با گناه او و قوت بدنی اش [برای تحمل عقوبت] صلاح ببیند.(2)
گناهان مختلف می تواند تعزیرات مختلفی داشته باشد و حتی برخی از موارد نه برای مجازات بلکه برای تادیب است. تعزير تابع مفسده است، اگر چه كار او معصيت نباشد؛ مانند تعزير طفل يا ديوانه، اما حد مجازاتى است كه بر خود گناه است.(3)
درباره مواد مخدر قدیمی، جدید یا صنعتی حکم تمام امور مربوط به آن از قبیل مصرف، خرید و فروش، کاشت، داشت، برداشت، تبلیغ و ... قابل استنباط است و با توجه به اینکه مجازات آن در حدود نیامده است، از باب تعزیر خواهد بود.

پی نوشت ها:
1. السرائر الحاوي لتحرير الفتاوي (و المستطرفات)، ابن ادريس، محمد بن احمد، 3جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم - قم، چاپ: دوم، 1410 ق، ج 3، ص 575، وسائل الشيعة، ج‏27، ص 61 و 62 ح 51 و 52 به نقل از سرائر.
2. «عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع كَمِ التَّعْزِيرُ فَقَالَ دُونَ الْحَدِّ ... قَالَ قُلْتُ وَ كَمْ ذَلِكَ قَالَ قَالَ عَلَى قَدْرِ مَا يَرَى الْوَالِي مِنْ ذَنْبِ الرَّجُلِ وَ قُوَّةِ بَدَنِهِ»: كلينى، ابو جعفر، محمد بن يعقوب، الکافی، 8 جلد، دار الكتب الإسلامية، تهران - ايران، چهارم، 1407 ه‍ ق، ج‌7، ص 241، ح 5.
3. شهید ثانی در «مسالک الافهام» در تعریف حد و تعزیر می فرماید: «الحدود جمع حدّ. و هو لغة: المنع ... و شرعا: عقوبة خاصّة تتعلّق بإيلام البدن، بواسطة تلبّس المكلّف بمعصية خاصّة، عيّن الشارع كمّيتها في جميع أفراده.و التعزير لغة: التأديب. و شرعا: عقوبة أو إهانة لا تقدير لها بأصل الشرع غالبا»؛ حد در لغت به معنی منع کردن است و در اصطلاح شرعی عقوبت خاصی است که بخاطر ارتکاب معصیت خاصی توسط مکلف، به او تعلق گرفته است تا بدنش به درد آید و شارع کمیت آن را در همه موارد و افرادش مشخص فرموده است. تعزير در لغت به معناى ادب كردن و در اصطلاح شرع عبارت از عقوبت یا اهانتی [تادیب و شکستن نفسانیت معصیت کار با امور مختلف] است كه در غالب موارد در اصل شرع براى آن اندازه اى معين نگرديده است. عاملى، شهيد ثانى، زين الدين بن على، مسالك الأفهام إلى تنقيح شرائع الإسلام، 15 جلد، مؤسسة المعارف الإسلامية، قم - ايران، اول، 1413 ه‍ ق، ج‌14، ص: 325.