جمع بندی این دعا را بخوانید تا به بهشت بروید ؛ یعنی به همین قاطعیت؟؟؟

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام و احترام

تعداد روایاتی که برای اعمال مختلف وعده­ ی بهشت داده اند بسیار بیشتر از آن است که گمان تحریف یا جعل در خصوص تمامی آنها برود، بنابراین با توجه به کثرت روایات مذکور، این اصل مسلّم است که در خصوص برخی رفتارها وعده ی بهشت داده شده است.
اما در خصوص سوال شما که چطور چنین چیزی با عقل سازگار است باید دو نکته عرض شود:

نکته اول:
آنچه در این روایات بیان میشود نقش این رفتارها به تنهایی است، اما روشن است که نباید مانعی در برابر این تأثیرگذاری باشد، مثل اینکه ما می گوییم اگر آتش را به پنبه نزدیک کنید پنبه آتش می گیرد و این هم حرف درستی است، اما طبیعتا به شرطی که مانعی چون خیس بودن پنبه در کار نباشد، اگر پنبه ای خیس بود و آتش نگرفت، آن قاعده ای که بیان شده زیر سوال نمی رود، بلکه اینجا به خاطر مانعی که در این بین هست پنبه آتش نگرفته است.

بنابراین رفتارهایی که در روایت به عنوان عامل بهشت معرفی شده اند، مشروط به آن هستند که شخص با سایر رفتارهایش مانعی در برابر آنها ایجاد نکرده باشد، این موانع گاهی در همان روایت آمده است، مانند: «مَا مِنْ مُؤْمِنٍ يُصَلِّي عَلَى الْجَنَائِزِ إِلَّا أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ الْجَنَّةَ إِلَّا أَنْ يَكُونَ مُنَافِقاً أَوْ عَاقّا»؛ هیچ مومنی نیست که بر جنازه دیگران نماز بخوند مگر آنکه خداوند بهشت را بر او واجب می گرداند، مگر آن که منافق بوده یا عاق شده باشد.(مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج9، ص301)

و گاهی در منابع دیگری غیر از آن روایت آمده است، به عنوان نمونه امام باقر(علیه السلام) در یک روایت فرموده اند: «مَنْ شَهِدَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّة»؛ هر کسی به وحدانیت خداوند و «لا اله الا الله» شهادت دهد بهشت بر او واجب میشود.(بحارالانوار، ج65، ص95)
اما امام رضا(علیه السلام) در یک روایت دیگری به شرط آن چنین اشاره کرده اند: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ هِيَ كَلِمَةُ الْإِخْلَاصِ مَا مِنْ عَبْدٍ قَالَهَا مُخْلِصاً إِلَّا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّة»؛ ذکر «لا اله الا الله» کلمه اخلاص است، و هیچ عبدی نیست که آن را خالصانه بگوید مگر آنکه بهشت بر او واجب میشود.(ج2، ص319)

بنابراین اگر انسان خودش باشد و این اعمال بهشت بر او واجب خواهد بود، اما از آنجا که روز قیامت به صورت مجموعی به اعمال نگاه میشود ممکن است خودش با سایر اعمالش، این رفتارهای نیک را از بین برده باشد، همانطور که قرآن میفرماید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَطيعُوا اللَّهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَكُم‏»؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! خدا و رسول را اطاعت كنيد و اعمال خود را باطل مسازيد (محمد:33)

نکته دوم:
این مطلب تعارضی با عقل ندارد، آنچه موجب استبعاد ما در این خصوص میشود این است که بزرگی بهشت را با کوچکی این اعمال می سنجیم و در نظرمان نامعقول می نماید، در حالی که اتفاقا هرچقدر پاداش بیشتری در برابر عمل کمتر به کسی داده شود نشان دهنده بزرگی پاداش دهنده است. ما باید به جای چنین استبعادی، بزرگی پاداش دهنده را ببینیم، باید به بزرگی و کرامت وعده دهنده دقت کنیم که به هر بهانه ای به دنبال پاداش بهشت برای بندگانش است.

کسی که همواره بیش از اعمال متقین به آنها پاداش میدهد: «وَ إِنْ تَكُ حَسَنَةً يُضاعِفْها وَ يُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ أَجْراً عَظيماً»؛ و اگر عمل آنان حسنه باشد آن را مضاعف ساخته، و از ناحيه خود اجرى عظيم مى‏ دهد.(نساء:4)
و نیز می فرماید: «لِلَّذينَ أَحْسَنُوا الْحُسْنى‏ وَ زِيادَة»؛ كسانى كه نيكى كردند، پاداش نيك و پاداشی افزون بر آن دارند.(یونس:26)

بنابراین این اجر عظیم در برابر یک ذکر یا یک دعا، نشان دهنده ی فضل عظیم خداوند است، و البته از آنجا که او خالق و مالک هستی است این عطاء و بخشش از جانب او هیچ منعی نخواهد داشت.

سلام پارسامهر عزیز

تعبیر «افضل الاعمال» یک وصف است، «افضل» صفت است برای «اعمال» که بر آن مقدم شده است، بنابراین این واژه «برترین عمل­ها» ترجمه میشود، مثل ما که در فارسی می گوییم کمک کردن به دیگران بهترینِ اعمال است، هرگز نمی خواهیم بگوییم فقط این بهترین است، بلکه این از بهترین اعمال است، این «بهترین» صفت برای «اعمال» است.

بنابراین «افضل الاعمال» مجموعا یک وصفی است که برای پسندیده ترین کارها به کار می رود، همان طور که در برخی روایات به صورت شفاف تر به این وصف بودنِ مجموعیِ آن اشاره شده است، به عنوان مثال امام صادق(ع) می فرمایند:
«أَمَّا الْجِهَادُ... فَالْعَمَلُ وَ السَّعْيُ فِيهَا مِنْ أَفْضَلِ الْأَعْمَال‏»؛ اما جهاد، پس عمل و سعی در آن از بهترین اعمال است.(الکافی، ج5، ص9)

می بینید «افضل الاعمال» یک وصفی است که بهترین رفتارها را در بر میگیرد، که جهاد هم یکی از آنهاست.
به همین خاطر این سوال شما هرگز برای خود اعراب پیش نیامده با این که گاهی از یک امام چندین روایت در خصوص «افضل الاعمال» در مورد اعمال مختلف بیان شده است.

قطعا اینطور نیست، ما نباید با اطلاعات حداقلی در خصوص ادبیات عرب، به راحتی در خصوص آنها ابراز نظر کنیم
من بارها دیده ام که یک نفر منتقد یک روایت عجیبی را عَلَم کرده و با آن میخواهد اسلام را نقد کند، بعد رجوع کرده ام دیده ام یا اشتباه ترجمه کرده، یا اصلا سند نداره، یا به شأن صدور آن توجه نکرده و...
قضاوت در این خصوص به این سادگی نیست، اطلاعات جامعی می طلبد

جمع بندی

_________________________________________________________

پرسش:
احادیثی که با قاطعیت با انجام چند کارآسان یا خواندن فلان دعا وعده بهشت میدهند، آیا جعل یا تحریف نشده اند؟ چون به نظر با عقل جور در نمی آید که هر آدمی با هر سابقه ای صرفا با خوندن مثلا یک سوره یا یک دعا بهشتی بشود. همچنین اینکه احادیث متعدد رفتارهای گوناگون را بهترین رفتار برشمرده اند چطور قابل توجیه است؟ بالاخره برترین عمل که یک عمل بیشتر نمیتواند باشد.
 

پاسخ:

در مورد بخش اول سوال شما باید عرض کنیم تعداد روایاتی که برای اعمال مختلف وعده­ ی بهشت داده اند بسیار بیشتر از آن است که گمان تحریف یا جعل در خصوص تمامی آنها برود، بنابراین با توجه به کثرت روایات مذکور، این اصل مسلّم است که در خصوص برخی رفتارها وعده ی بهشت داده شده است. اما در خصوص سوال شما که چطور چنین چیزی با عقل سازگار است باید دو نکته عرض شود:

نکته اول:

آنچه در این روایات بیان میشود نقش این رفتارها به تنهایی است، اما روشن است که نباید مانعی در برابر این تأثیرگذاری باشد، مثل اینکه ما می گوییم اگر آتش را به پنبه نزدیک کنید پنبه آتش می گیرد و این هم حرف درستی است، اما طبیعتا به شرطی که مانعی چون خیس بودن پنبه در کار نباشد، اگر پنبه ای خیس بود و آتش نگرفت، آن قاعده ای که بیان شده زیر سوال نمی رود، بلکه اینجا به خاطر مانعی که در این بین هست پنبه آتش نگرفته است.

بنابراین رفتارهایی که در روایت به عنوان عامل بهشت معرفی شده اند، مشروط به آن هستند که شخص با سایر رفتارهایش مانعی در برابر آنها ایجاد نکرده باشد، این موانع گاهی در همان روایت آمده است، مانند: «مَا مِنْ مُؤْمِنٍ يُصَلِّي عَلَى الْجَنَائِزِ إِلَّا أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ الْجَنَّةَ إِلَّا أَنْ يَكُونَ مُنَافِقاً أَوْ عَاقّا»؛ هیچ مومنی نیست که بر جنازه دیگران نماز بخوند مگر آنکه خداوند بهشت را بر او واجب می گرداند، مگر آن که منافق بوده یا عاق شده باشد.(1)

و گاهی در منابع دیگری غیر از آن روایت آمده است، به عنوان نمونه امام باقر(علیه السلام) در یک روایت فرموده اند: «مَنْ شَهِدَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّة»؛ هر کسی به وحدانیت خداوند و «لا اله الا الله» شهادت دهد بهشت بر او واجب میشود.(2)
اما امام رضا(علیه السلام) در یک روایت دیگری به شرط آن چنین اشاره کرده اند: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ هِيَ كَلِمَةُ الْإِخْلَاصِ مَا مِنْ عَبْدٍ قَالَهَا مُخْلِصاً إِلَّا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّة»؛ ذکر «لا اله الا الله» کلمه اخلاص است، و هیچ عبدی نیست که آن را خالصانه بگوید مگر آنکه بهشت بر او واجب میشود.(3)

بنابراین اگر انسان خودش باشد و این اعمال بهشت بر او واجب خواهد بود، اما از آنجا که روز قیامت به صورت مجموعی به اعمال نگاه میشود ممکن است خودش با سایر اعمالش، این رفتارهای نیک را از بین برده باشد، همانطور که قرآن میفرماید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَطيعُوا اللَّهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَكُم‏»؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! خدا و رسول را اطاعت كنيد و اعمال خود را باطل مسازيد (4)

نکته دوم:

این مطلب تعارضی با عقل ندارد، آنچه موجب استبعاد ما در این خصوص میشود این است که بزرگی بهشت را با کوچکی این اعمال می سنجیم و در نظرمان نامعقول می نماید، در حالی که اتفاقا هرچقدر پاداش بیشتری در برابر عمل کمتر به کسی داده شود نشان دهنده بزرگی پاداش دهنده است. ما باید به جای چنین استبعادی، بزرگی پاداش دهنده را ببینیم، باید به بزرگی و کرامت وعده دهنده دقت کنیم که به هر بهانه ای به دنبال پاداش بهشت برای بندگانش است.

کسی که همواره بیش از اعمال متقین به آنها پاداش میدهد: «وَ إِنْ تَكُ حَسَنَةً يُضاعِفْها وَ يُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ أَجْراً عَظيماً»؛ و اگر عمل آنان حسنه باشد آن را مضاعف ساخته، و از ناحيه خود اجرى عظيم مى‏ دهد.(5) و نیز می فرماید: «لِلَّذينَ أَحْسَنُوا الْحُسْنى‏ وَ زِيادَة»؛ كسانى كه نيكى كردند، پاداش نيك و پاداشی افزون بر آن دارند.(6)

بنابراین این اجر عظیم در برابر یک ذکر یا یک دعا، نشان دهنده ی فضل عظیم خداوند است، و البته از آنجا که او خالق و مالک هستی است این عطاء و بخشش از جانب او هیچ منعی نخواهد داشت.
 

بخش دوم سوال 

اما در مورد «برترین اعمال» که به رفتارهای متعددی نسبت داده شده باید دقت بفرمایید که تعبیر «افضل الاعمال» یک وصف است، «افضل» صفت است برای «اعمال» که بر آن مقدم شده است، بنابراین این واژه «برترین عمل­ها» ترجمه میشود، مثل ما که در فارسی می گوییم کمک کردن به دیگران بهترینِ اعمال است، هرگز نمی خواهیم بگوییم فقط این بهترین است، بلکه این از بهترین اعمال است، این «بهترین» صفت برای «اعمال» است.

بنابراین «افضل الاعمال» مجموعا یک وصفی است که برای پسندیده ترین کارها به کار می رود، همان طور که در برخی روایات به صورت شفاف تر به این وصف بودنِ مجموعیِ آن اشاره شده است، به عنوان مثال امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: «أَمَّا الْجِهَادُ... فَالْعَمَلُ وَ السَّعْيُ فِيهَا مِنْ أَفْضَلِ الْأَعْمَال‏»؛ اما جهاد، پس عمل و سعی در آن از بهترین اعمال است.(7)

می بینید «افضل الاعمال» یک وصفی است که بهترین رفتارها را در بر میگیرد، که جهاد هم یکی از آنهاست. به همین خاطر این سوال شما هرگز برای خود اعراب پیش نیامده، یعنی عرب زبانان در صدر اسلام که روایت های متعددی با عنوان «افضل الاعمال» در خصوص رفتارهای متفاوت از معصومین می شنیدند هرگز اعتراض نکردند که مگر ما چند عمل برتر داریم؟ یعنی آنها نیز برداشت می کرده اند که منظور ائمه(علیهم السلام) از «افضل العمال» یکی از برترین اعمال است.

پی نوشت ها:
1. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دار إحياء التراث العربي‏، بیروت، چاپ دوم، 1403ق، ج9، ص301.
2. بحارالانوار، ج65، ص95.
3. همان، ج2، ص319.
4. محمد:33/47.
5. نساء:4/4.
6. یونس:26/10.
7. کلینی، محمد، الكافي، دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ چهارم، 1407ق، ج5، ص9.