جمع بندی برخورد پدر و مادر ها با نوجوان چگونه باشد؟

نوجوان کیست؟

نوجوان(teenager) به کسانی اطلاق می شود که در فاصله سنی بین دوازه تا بیست سال قرار داشته باشد. در این سن، بدن نوجوان با تغییرات بسیار زیادی همراه است و دوران بلوغ جسمی و جنسی به دلیل ترشح هورمون های مختلف در حال رخ دادن است و صفات ثانویه جنسی ظهور و بروز می یابد. گاهی تغییرات ناگهانی با رشد فزاینده خود؛ شکل ناموزونی را به اندام بدن می‌دهد. در دوران بلوغ، ترشح هورمون رشد شدت می‌یابد و اسکلت بدن در قسمت دست و پاها رشد سریعی می‌یابد و همین مسئله باعث می‌شود که دست و پاهای نوجوان بلندتر از حد معمول به نظر برسد و یا تغییراتی در صدای او ایجاد می‌شود و نوجوان از صدای ریز دوران کودکی فاصله می‌گیرد و به تدریج صدای بم تری پیدا می‌کند. این روند در همه افراد یکسان و به یک اندازه نیست و گاهی بین 2 تا 6 سال به طول می‌انجامد تا تغییرات در نوجوان به تدریج ایجاد و تثبیت شود.

ادامه دارد... .

از آنجا که پرسشگر محترم به موضوع گسترده ای اشاره کرده اند؛ طبیعتاً پرداختن به همه خصلت ها و ویژگی های دوران نوجوانی و بحث دربارۀ همه آن در اینجا نمی گنجد برای آشنایی با این موارد می توانید به منابع زیر مراجعه کنید:

1. شرفی، محمدرضا، دنیای نوجوان، تهران: منادی تربیت، 1391.
2. احمد پناهی، علی، شکفتن سهم توست: راهکارهای عملی برای موفقیت و بالندگی پسران نوجوان، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1388.
3. افروز، غلامعلی، مباحثی در: روانشناسی و تربیت کودکان و نوجوانان، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، 1385.
4. قائمی، علی، خانواده و مسائل نوجوانان و جوانان، قم: شفق، 1370.
5. بنویدی، هاجر، ویژگیها و نیازهای نوجوانان، تهران: گوهر دانش، 1392.
6. اصغریان جویباری‌، علی‌اصغر، شناخت نوجوان و مسائل آن‌، تهران‌: فتح‌، 1378.
7. احمدی دارانی، امیر، شناخت نوجوانان و کلیدهای طلایی برخورد با مشکلات آنان، تهران‌: ورای دانش، 1388.
8. اصلانی، ابراهیم، نوجوانی: روان‌شناسی نوجوانی برای والدین و مربیان، تهران: مدرسه، 1388.
9. خرمی، محمد و یاسر محمد‌نیا، نوجوانی، بجنورد: آذرین مهر، 1392.
10. استواری، محمدحسین، نوجوانی، تهران: موجک، 1396.
11. ساداتیان، سیدحسن و دیگران، نوجوان و جوان کیست و بدنبال چیست، تهران: با هدف، 1396.
12. جعفری‌نیا، محمدرضا، نوجوان من، و همه دنیای او...: بررسی تحلیلی روانشناختی نوجوانان در عرصه‌های مختلف زندگی: ویژگی‌ها، نیازها، واکنشها و...، قم: شایستگان، 1396.

البته برای تکمیل بحث، تاپیک همچنان باز می باشد و دوستان می توانند مشارکت کنند و اگر مطلب مفید و یا منبع جدید و کارآمدتری دارند، بیان کنند.

پرسش:
نوجوان کیست؟ رفتار والدین با نوجوان چگونه باید باشد؟ نقش جنسیت در این زمینه چیست؟

پاسخ:
نوجوان کیست؟
نوجوان(teenager) عموماً به کسانی اطلاق می شود که در فاصله سنی بین دوازه تا بیست سال قرار داشته باشد. البته در خصوص طول دورۀ نوجوانی اتفاق نظر کاملی بین روانشناسان وجود ندارد. آنان طول این دوره را از سیزده سال تا چهارده سال دانسته اند، اما در آثار جدیدتر روانشناسی معمولاً سنین 11 تا 13 و 18 تا 20 سالگی را دورۀ نوجوانی به حساب آورده اند. واقعیت این است که آغاز و پایان و طول این دوره در دختران و پسران، جوامع مختلف و طبقات گوناگون اجتماعی متفاوت است.(1) این دوران در جوامع ساده تر کوتاه و در جوامع پیشرفته صنعتی طولانی تر است. با وجود چنین تنوعاتی، یکی از جنبه های نوجوانی همگانی است و آن را از مراحل قبلی رشد مجزا می کند: تغییرات جسمانی و روانی بلوغ که از آغاز این دوره نمایان می شود.(2)

در دوران نوجوانی، بدن نوجوان با تغییرات بسیار زیادی همراه است و دوران بلوغ جسمی و جنسی به دلیل ترشح هورمون های مختلف در حال رخ دادن است و صفات ثانویه جنسی ظهور و بروز می یابد. گاهی تغییرات ناگهانی با رشد فزاینده خود؛ شکل ناموزونی را به اندام بدن می دهد. در دوران بلوغ، ترشح هورمون رشد شدت می یابد و اسکلت بدن در قسمت دست و پاها رشد سریعی می یابد و همین مسئله باعث می شود که دست و پاهای نوجوان بلندتر از حد معمول به نظر برسد و یا تغییراتی در صدای او ایجاد می شود و نوجوان از صدای ریز دوران کودکی فاصله می گیرد و به تدریج صدای بم تری پیدا می کند. این روند در همه افراد یکسان و به یک اندازه نیست و گاهی بین 2 تا 6 سال به طول می انجامد تا تغییرات در نوجوان به تدریج ایجاد و تثبیت شود.(3)

تفاوت دختران و پسران در تربیت
باتوجه به اینکه ویژگی ها و نیازها دختران و پسران با یکدیگر مقداری متفاوت می باشد؛ چگونگی رفتار با آنان نیز بالطبع متفاوت خواهد بود.

شناخت دنیای نوجوانان و چگونگی رفتار با نوجوانان
شناخت دنیای نوجوان و چگونگی رفتار با نوجوان موضوع گسترده ای که طبیعتاً پرداختن به همه خصلت ها و ویژگی های دوران نوجوانی، چگونگی رفتار با نوجوانان و بحث دربارۀ همۀ آن در این مختصر نمی گنجد برای آشنایی با این موارد می توانید به منابع زیر مراجعه کنید:

1. شرفی، محمدرضا، دنیای نوجوان، تهران: منادی تربیت، 1391.
2. احمد پناهی، علی، شکفتن سهم توست: راهکارهای عملی برای موفقیت و بالندگی پسران نوجوان، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1388.
3. افروز، غلامعلی، مباحثی در: روانشناسی و تربیت کودکان و نوجوانان، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، 1385.
4. قائمی، علی، خانواده و مسائل نوجوانان و جوانان، قم: شفق، 1370.
5. بنویدی، هاجر، ویژگیها و نیازهای نوجوانان، تهران: گوهر دانش، 1392.
6. اصغریان جویباری ، علی اصغر، شناخت نوجوان و مسائل آن ، تهران : فتح ، 1378.
7. احمدی دارانی، امیر، شناخت نوجوانان و کلیدهای طلایی برخورد با مشکلات آنان، تهران : ورای دانش، 1388.
8. اصلانی، ابراهیم، نوجوانی: روان شناسی نوجوانی برای والدین و مربیان، تهران: مدرسه، 1388.
9. خرمی، محمد و یاسر محمد نیا، نوجوانی، بجنورد: آذرین مهر، 1392.
10. استواری، محمدحسین، نوجوانی، تهران: موجک، 1396.
11. ساداتیان، سیدحسن و دیگران، نوجوان و جوان کیست و بدنبال چیست، تهران: با هدف، 1396.
12. جعفری نیا، محمدرضا، نوجوان من، و همه دنیای او...: بررسی تحلیلی روانشناختی نوجوانان در عرصه های مختلف زندگی: ویژگی ها، نیازها، واکنشها و...، قم: شایستگان، 1396.
13. هنری ماسن، پاول و همکاران، رشد و شخصیت کودک، ترجمۀ مهشید یاسائی، تهران : نشر مرکز، کتاب ماد، 1380.
14. لطف آبادى، حسین، روانشناسى رشد(2)، نوجوانى، جوانى و بزرگسالى، تهران: سمت، 1380.
15. سهرابی محمدرضا و ثریا سهرابی، دوران شکفتگی (راهنمای بلوغ پسران نوجوان)، تهران: انجمن اولیاء و مربیان جمهوری اسلامی، ‎۱۳86.
16. سهرابی محمدرضا و ثریا سهرابی، دوران شکفتگی (راهنمای بلوغ دختران نوجوان)، تهران: انجمن اولیاء و مربیان جمهوری اسلامی، ‎۱۳۷۷.
17. قائمی امیری، علی، اسلام و تربیت دختران، تهران: امیری،1387.
18. کاظمی، علی اصغر، دختران حوا (ویژه دوران بلوغ دختران)، قم: ابتکار دانش، 1388.
19. جهانگرد، یدالله، نحوۀ رفتار والدین با فرزندان، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، 1386.
20. سادات، محمد‌علی، رفتار والدین با فرزندان، تهران: انجمن اولیا و مربیان، 1374.
21. شرفی، محمّدرضا، با فرزندان خود چگونه رفتار کنیم، تهران: نشر جهاد دانشگاهی، 1373.
22. نوابی‌نژاد، شکوه، رفتارهای بهنجار و ناهنجار کودکان و نوجوانان و راههای پیشگیری و درمان ناهنجاریها، تهران: ابتکار، ‎۱۳۶۷.

1. لطف آبادى، حسین، روانشناسى رشد(2)، نوجوانى، جوانى و بزرگسالى، تهران: سمت، 1380، ص13.
2. هنری ماسن، پاول و همکاران، رشد و شخصیت کودک، ترجمۀ مهشید یاسائی، تهران : نشر مرکز، کتاب ماد، 1380، ص532.
3. ر.ک: روانشناسى رشد(2)، نوجوانى، جوانى و بزرگسالى، ص12؛ سهرابی محمدرضا و ثریا سهرابی، دوران شکفتگی (راهنمای بلوغ پسران نوجوان)، تهران: انجمن اولیاء و مربیان جمهوری اسلامی، ‎۱۳86.