سنگ مقام مطهر امام هشتم علیه السلام (تصویر)
تب‌های اولیه
سنگ مقام حضرت رضا(ع) در میان اشیاء موزه ، از لحاظ قدمت تارخی و اهمیت خط کوفی آن ارزش فراوان دارد و یکی از شاهکارهای تاریخی دنیا محسوب می گردد.
از سنگ صابونی، ابعاد: 40 x 30 سانتی متر
سنگ مقام حضرت رضا(ع) در میان اشیاء موزه، از لحاظ قدمت تارخی و اهمیت خط کوفی آن ارزش فراوان دارد و یکی از شاهکارهای تاریخی دنیا محسوب می گردد. این سنگ از مرمر می باشد و بخط کوفی است که مدتها جهت خواندن آن وقت صرف گردید و برگرد آن به خط قرآنی بدین شرح است.
1- کتیبه اول حاشیه: از پایین گوشه سمت راست سنگ شروع و پس از گردش در سه طرف آن به گوشه سمت چپش ختم و چنین خوانده می شود:
" بسم الله الرحمن الرحیم. الهم صلی علی محمد و علی فاطمة و الحسن و الحسین و علي و محمد و جعفر و موسی و علی و محمد و علی و الحسن القائم الحجة"
2-کتیبه دوم حاشیه: پس از اولی و به موازات آن قرار دارد و در بردارنده آیه 55 سوره مائده است:
" بسم الله الرحمن الرحیم. انما ولیکم الله و رسوله و الذین امنوا الذین یقیمون الصّلوة و یؤتون الزّکوة و هم راکعون"
3-کتیبه سوم: به خط نسخ است و قسمت محرابی شکل متن را احاطه کرده است و حاوی نام بانی نباء، بدین شرح می باشد:
"امر بعمارة المشهد الرّضوی علي بن موسي علیه السلام العبد المذنب الفقیر الي رحمة الله ابوالقاسم احمد بن علي بن احمد العلوي الحسیني تقبّل الله منه"
4- متن اصلی: که در وسط و به شکل محراب و در بردارنده مطالبی درباره محل نصب سنگ و تاریخ آن بدین نحو است:
"الله اکبر. هذا مقام الرّضا علیه السّلام اقبل اعلي صلواتک و لا تکن من الغافلین. شعبان سنة سئة عشر و خمس مبائة" (شعبان سال 516 ه.ق)
5- کتیبه پایین سنگ: حاوی نام سازنده آن بدین عبارت:
"عمل عبدالله بن احمد قرة" می باشد.
منبع:سایت غدیر
خیلی جالب بود ،بازم مطالبی رو در باره امام رضا و هرچی که در مورد امام رضا باشه بزارید. ممنونم.من خیلی دوست دارم هر چه زودتر مهمون امام رضا بشم ،سر سفره ی پر خیر و برکتش بشینم دعا کنید دوستان ،منم برم مشهد
ضريح، شبكه‌اي محيط بر صندوق است. بنا بر شواهد تاريخي، نصب ضريح بر مرقد مطهر امام رضا (عليه السلام) از دوره صفويه آغاز شده و سابقه ضريح تا پيش از اين دوره معلوم نيست. از آن زمان تاكنون پنج ضريح بر مرقد مطهر امام رضا (عليه السلام) جاي گرفته كه هم سنگ مرقد و هم صندوق را دربرداشته است ضريح اول؛ ضريح چوبي صفوي
اولين ضريح، ضريحي چوبي طلا و نقره كوب، مربوط به اواسط قرن دهم بوده كه در دوره صفويه به سال 957 هـ.ق ساخته و بر روي صندوق مرقد نصب شده است. در كتيبه دور اين ضريح سورة «هل اتي» به خط ثلث نوشته شده و كتيبة سر در ضريح كه بر لوحه‌اي از طلا نوشته شده بود، سابقه تاريخي و نصب ضريح را چنين نشان مي‌دهد: «در عهد سلطنت بنده شاه ولايت، طهماسب بن اسماعيل صفوي اين محجر مبارك در اين مكان مقدس نصب گرديد. سنه 957.» ضريح دوم؛ ضريح نگين نشان نادري
ضريح فولادي مرصع، معروف به نگين نشان است كه در سال 1160 هـ.ق به آستان قدس رضوي تقديم و نصب شده است. واقف ضريح، شاهرخ ميرزا، فرزند رضا قلي ميرزا، نوة نادرشاه افشار بوده است
ضريح نگين نشان كه اكنون در سرداب مقدس جاي دارد، از فولاد ساخته شده و بالغ بر دو هزار قبه مزين به ياقوت و زمرد بدنه آن را زينت داده‌اند. ضريح دوم بيش از 260 سال است كه بر مرقد امام (عليه السلام) نصب شده است. اين ضريح ابتدا روي مضجع شريف و زير ضريح سوم و پس از آن زير ضريح چهارم جاي داشت. هنگام نصب ضريح پنجم در سال 1379 هـ.ش به داخل سرداب انتقال يافت و روي مرقد منور امام (عليه السلام) نصب شد. به اين ترتيب به نيت واقف جامة عمل پوشيده شد. در كتيبه‌اي كه بالاي در ورودي ضريح نصب شده، به خط نستعليق نوشته شده است:
«نياز رحمت ايزد مستعان و تراب اقدام زوار اين آستان ملك پاسبان، سبط سلطان نادرشاه شاهرخ شاه الحسيني الموسوي الصفوي بهادر خان به وقف و نصب اين ضريح و قبه‌‌هاي مرصع چهار گوشه ضريح مقدس مبارك موفق گرديد. سنه 1160 قمري»
ضريح سوم؛ ضريح فولادي قاجاري
[=B Homa]
ضريح فولادي ساده‌اي است به ابعاد 4*3 متر و ارتفاع حدود 2متر. اين ضريح مربوط به عهد قاجاريه است و در عصر سلطنت فتحعلي شاه قاجار در سال 1238 هـ.ق روي ضريح نگين نشان در حرم مطهر جاي گرفت. اين ضريح نيز مزين به طوق و گوي طلاي جواهر نشان است و در طرف پايين پاي مبارك، در مرصع تقديمي فتحعلي شاه قاجار نصب شده بود. اين در ممتاز و ارزشمند، اكنون بالاي صفه غربي حرم مطهر در قابي مخصوص جاي دارد.
ضريح سوم پس از مدتي به علت پوسيدگي پايه‌ها و تزلزلي كه در اركان آن به عمل آمده بود، در سال 1338 هـ.ش برچيده شد و به موزه انتقال يافت و به‌جاي آن ضريح چهارم روي ضريح نگين نشان (ضريح دوم) نصب شد ضريح چهارم، ضريح شير و شكر
[=B Homa]
چهارمين ضريح به نام ضريح طلا و نقره، معروف به «شير و شكر» است كه در سال 1338 هـ..ش. پس از برداشتن ضريح سوم و انتقال آن به موزه، روي ضريح نگين نشان نصب شد. اين ضريح به اهتمام و نظارت مرحوم سيد ابوالحسن حافظيان، توسط استاد هنرمند، مرحوم حاج محمد تقي ذوفن و تعدادي هنرمند و استادكار و قلمزن اصفهاني، طراحي و ساخته شد
ضريح چهارم حدود 4 متر طول و 60/3 عرض و 90/3 متر ارتفاع دارد. چهارده دهانه به نام چهارده معصوم (عليهم السلام) بر روي آن وجود دارد و وزن آن 7 تن است. بر لبه ضريح سوره يس به خط ثلث بر صفحه‌اي از طلا به خطاطي آقاي فضائلي اصفهاني نوشته شده و در كتيبه دوم، دور تا دور ضريح سوره هل اتي نيز به خط ثلث مكتوب است. بر لبة ضريح تعداد 44 برگ از نقره ملمع به طلا، ميان 44 گلدان ملمع به طرز بسيار زيبايي نصب شده است. همچنين تعداد 44 اسم از اسماي حسناي الهي به خط ثلث و به قلم حاج شيخ احمد زنجاني بر صفحه‌اي با زمينة ميناكاري لاجوردي و گل‌‌هاي رنگارنگ، به‌صورت خط برجسته طلاكاري شده، ضريح مطهر را زينت بخشيده‌اند.
سقف ضريح را صفحاتي آراسته به طلا و نقره پوشانده‌اند. درون سقف ضريح بر كتيبه‌اي، آيه‌اي به خط ثلث و رنگ سفيد بر زمينه‌اي لاجوردي نوشته شده و در همان كتيبه، اين آيه به خط طلايي كوفي نوشته شده و به عبارت «لله الاسماء الحسني فادعوه بها» مكتوب است.
ضريح پنجم؛ ضريح آفتاب
[=B Homa]
[=B Homa]
پس از گذشت 42 سال از عمر ضريح، به علت فرسوده شدن و ساييدگي شبكه‌هاي اطراف و روكش‌‌هاي نقره و طلايي ضريح و سست شدن اركان آن، ساخت و نصب پنجمين ضريح ضروري بود. از اين‌رو، آستان قدس رضوي اقدام به طراحي و ساخت و نصب ضريح جديد كرد. اين امر يكي از اقدام‌‌هاي بسيار چشمگير دوران استقرار نظام مقدس جمهوري اسلامي است كه در كنار ديگر فعاليت‌‌هاي وسيع و گستردة توسعه و بازسازي اطراف حرم مطهر انجام گرفت
در سال 1372 هـ.ش به دستور توليت آستان قدس رضوي، مطالعات و بررسي‌‌هاي مقدماتي ساخت ضريح جديد آغاز شد. به دنبال آن طرح‌‌هاي متعددي از سوي هنرمندان نامي كشور ارايه شد كه در نهايت، توفيق طراحي ضريح، نصيب استاد فرشچيان، طراح و هنرمند برجسته شد.
با برگزيده شدن طرح و همكاري ديگر هنرمندان و طراحان نامي كشور، كار ساخت ضريح، تحت نظارت هيئت اجرايي سازمان عمران و توسعه حريم حرم حضرت رضا (عليه السلام) آغاز شد.
ضريح پنجم با كيفيتي مركب از ساختاري تشكيل يافته از آهن، فولاد، چوب گردو براي نصب روكش‌‌ها و پوشش طلا و نقره ساخته شد. كارهاي قلمزني و هنري متناسب با مباني و ابعاد هنري موجود در طرح اجرا شد و به گونة نگارستاني بديع با نمادها و سمبول‌‌هاي معماري هنري، هماهنگ با بناهاي كهن آستان قدس رضوي درآمد. ضريح پس از هفت سال كار مداوم با كيفيتي بسيار عالي و در نهايت استحكام به وزن 12 تن و ابعاد 78/4*73/3 و ارتفاع 96/3 متر ساخته و آماده نصب شد.
دور خارجي ضريح با سورة مباركة «يس» و «هل اتي» به خط ثلث با طلا و نقره تزيين شده است. در چهار سوي اين ضريح، چهارده دهانه به نشانه چهارده معصوم (عليهم السلام) و طراحي گل‌‌هاي پنج و هشت پر، نمادي از خمسة طيبه و هشتمين حجت خدا وجود دارد. طرح گل‌‌هاي آفتابگردان ضريح، نمودي است از لقب شمس الشموس. سقف و ديوارهاي درون ضريح با خطوط اسماء الله و هنر خاتم كاري بسيار بديع و زيبا به طراحي‌‌هاي استاد فرشچيان، توسط استاد هنرمند «كشتي آراي شيرازي» و همكاران‌شان تزيين شده است.
سرانجام، عمليات برچيده شدن ضريح چهارم و نصب ضريح جديد از روز 1379/10/21پس از انجام مراسم غبارروبي آغاز شد و بعد از پنجاه روز كار شبانه روزي به پايان رسانيد. سرانجام روز سه شنبه 1379/12/16 هـ.ش. مصادف با عيد سعيد قربان با حضور مقام معظم رهبري، حضرت آيه الله خامنه‌اي و آيت الله واعظ طبسي، توليت عظمي آستان قدس رضوي، روضة منوره رضوي با ضريح پنجم بازگشايي شد
[=B Homa]تاكنون سه سنگ مرقد بر مزار حضرت رضا (عليه السلام) نصب شده كه هر كدام ارزش تاريخي خود را دارند. قديمي‌ترين آن‌‌ها، سنگ مرمري با ابعاد40*30 و قطر6 سانتي‌متر است كه در اوايل قرن ششم بر مزار امام (عليه السلام) نصب شد. اين سنگ از نفايس بسيار ارزشمند موزه آستان قدس رضوي است كه از نظر تاريخي و نوع خط آن كه كوفي شكسته است، اهميت فوق العاده‌اي دارد. سه كتيبه در حاشيه سنگ و يك كتيبه در سطح محرابي شكل آن نقش بسته اس
دومين سنگ مرقد امام (عليه السلام)، به‌ظاهر سنگي از جنس مونسار (مرمر سفيد آهكي) است كه به‌جاي سنگ قبلي بر مزار امام (عليه السلام) جاي داشته و آگاهي چنداني از چگونگي آن به دست نيامده است
سومين سنگ مزار حضرت، سنگي مرمر بسيار ممتاز از معدن توران پشت يزد است. اين سنگ به رنگ سبز چمني با ابعاد 20/2*10/1 و قطر يك متر و وزن 3600 كيلوگرم است كه همزمان با تعويض و نصب ضريح پنجم در سال 1379 هـ.ق در حرم مطهر، درون ضريح بر مرقد امام (عليه السلام) نصب شد.
سنگ پيشين مضجع شريف امام (عليه السلام) به لحاظ قدمت و آسيب ديدگي، همزمان با تعويض و نصب ضريح جديد با حضور مقام معظم رهبري، حضرت آيت الله خامنه‌اي (مدّ ظله العالي) تعويض و به‌جاي آن سنگ جديد با محتواي الهام بخش هنري و آيات الهي بر مضجع نوراني امام (عليه السلام) نصب شد
بر سطح اين سنگ جديد، علاوه بر كلمات مقدس و الهام بخش، تاريخ ولادت و شهادت امام هشتم (عليه السلام) نقش بسته است
متن كتيبة سطح سنگ جديد مرقد امام رضا (عليه السلام)
[=B Homa]0[=B Homa]
«هذا هو المرقد الشريف للامام التقي النقي الصديق الشهيد، وارث الانبياء والمرسلين، ثامن الائمة المعصومين من اهل بيت رسول رب العالمين، حجة الله علي الخلق اجمعين، سيدنا و مولانا ابي الحسن الرضا علي بن موسي بن جعفر بن محمد بن علي بن الحسين بن علي بن ابي طالب صلوات الله و سلامه عليهم اجمعين
ولد بالمدينة في الحادي عشر من ذي القعدة عام 148 و استشهد بطوس في آخر صفر سنة 203 من الهجرة النبوية و قد جدّد هذا المضجع المطهر عام 1418 هـ.ق
ترجمه متن كتيبه
اين مرقد شريف امام پرهيزگار، پاك، راستگو، شهيد و وارث پيامبران و فرستادگان پروردگار، هشتمين فرد از امامان معصوم اهل بيت پيامبر خداي جهانيان، حجت خدا بر تمام موجودات عالم، آقا و مولاي ما ابوالحسن رضا، علي بن موسي بن جعفر بن محمد بن علي بن الحسين بن علي بن ابي طالب (عليه السلام)، كه سلام و درود خداوند بر تمام آنان باد
در روز 11 ذي العقده سال 148 هـ.ق در مدينه متولد و در آخر ماه صفر سال 203 از هجرت پيامبر، در شهر توس شهيد شد و اين مرقد مطهر در سال 1418 هـ.ق بازسازي شد»
و نيز دو بيت زير از اشعاري كه حضرت به قصيده دعبل ملحق فرموده‌اند، بر آن حك شده:
و قبر بطوس يا لها من مصيبة * الحت علي الاحشاء بالزّفرات
الي الحشر حتي يبعث الله قائماً * يُفرّجُ عنا الغمّ و الكربات
(قبري در طوس است، چه عجب مصيبتي است، مصيبت آن با ناله‌‌هاي دردناك، آتش حسرت را تا روز قيامت در درون مي‌افروزد تا اينكه خداوند قائمي را برانگيزد و اندوه و سختي‌‌ها را از ما برطرف سازد.)
علاوه بر اين، آياتي از كلام الله مجيد نيز زينت‌بخش سنگ شده است:
بالاي سر مبارك: يا ايتها النفس المطمئنة ارجعي الي ربك راضية مرضية فادخلي في عبادي و ادخلي جنتي
پيش روي مبارك: انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل بيت و يطهركم تطهيراً
پشت سر مبارك: سلام علي آل ياسين انا كذالك نجزي المحسنين انه من عبادنا المؤمنين
پايين پاي مبارك: يا ايها الذين آمنوا اطيعوا الله و اطيعوا الرسول و اولي الامر منكم
زير خط‌‌هاي كتيبه نوشته شده است:
سلام علي آل طه و يس * سلام علي آل خير النبيين
سلام علي روضة حل فيها * امام يُباهي به الملك و الدين [=B Homa]صندوق مزار مقدس امام (عليه السلام)[=B Homa]0[=B Homa]
[=B Homa]به روايت تاريخ، بر مرقد امام رضا (عليه السلام) علاوه بر سنگ قبر، صندوقي نيز تعبيه شده بود. سابقه اولين صندوق به اوايل قرن ششم باز مي‌گردد. عماد الدين ابوجعفر محمد بن علي طوسي، معروف به ابن حمزه، از علماي قرن ششم، كه شخصاً شاهد قضيه بوده، مي‌گويد: «انوشيروان زردشتي از اهالي اصفهان در پي مشاهده كرامتي از امام، مسلمان شد و در سال 500 هـ.ق صندوقي چوبي با روكش نقره بر مرقد امام (عليه السلام) نصب كرد.» (الثاقب في المناقب، ص 205-206)
صندوق دوم، صندوق چوبي با روكش و ميخ‌‌هاي طلا، معروف به صندوق عباسي بود كه در سال 1022 هـ.ق بر روي مرقد امام نصب شده بود. اين صندوق داراي تزيينات هنري و گران‌بهايي بود كه پس از گذشت زمان به علت متلاشي شدن اركان و پايه‌‌هاي آن، در سال 1311 هـ.ق از روي مضجع شريف برداشته شد.
صندوق سوم، صندوق سنگي از سنگ مرمر معدن شانديز به رنگ سبز ليمويي و در چند قطعه بود كه در سال 1311 هـ.ق مرحوم حاج حسين حجار باشي زنجاني آن را تهيه كرد و بر روي مرقد منور امام (عليه السلام) نصب كرد. اين صندوق سنگي كه عنوان سنگ قبر را داشت، تا سال 1379 هـ.ق درون ضريح چهارم جاي داشت و در اين سال هنگام تعويض ضريح برداشته شد و سنگ قبر جديد به‌جاي آن در زير ضريح پنجم جاي گرفت.