جمع بندی سن اصحاب رسول الله (ص) هنگام رحلت حضرت

بله یکی از بهانه کسانی که خلافت را غصب کردند جوانی حضرت علی علیه السلام بود
عمر در پاسخ به سوال شخصی در این باره می گوید:
کرهنا علی حداثة السن و حبّه بنی‌المطلب. (1)
ابوعبیدة بن جراح- که یکی از گردانندگان سقیفه و طرفدار خلافت ابوبکر بود- برای قانع کردن حضرت برای بیعت با ابوبکر و صرف‌نظر از خلافت، مسئله جوانی حضرت و تجربه و سنّ بیشتر رقیب را پیش کشید. (2)
همین توجیه را خلیفه دوم در گفتگو با ابن‌عباس ذکر کرد. (3)
وقتی عمر مسئله جوانی و سنّ علی (علیه السلام) را پیش می‌کشد ابن‌عباس در جواب او می‌گوید:
"وقتی که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) او را فرستاد تا آیه برائت و حکم برائت را از ابوبکر بگیرد و خود به مردم مکه اعلان کند؛ وقتی که او را در جنگ بدر- که سنش کمتر نیز بود- به فرماندهی لشکر برگزید، وقتی خدا او را به ولیّ مسلمین و برادر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) انتخاب کرد، پس او را کوچک نشمرد؟ اما شما چگونه بعد از این مدت سن او را کوچک و بهانه و توجیه کارتان می‌شمارید. (4)"
اگر میزان و ملاک خلافت و شایستگی صرف سن و تجربه ظاهر دنیوی باشد، باید گفت پیرهای دیگر مانند پدر ابوبکر «ابوقحافه» به همین دلیل از ابوبکر اولی بودند؛ بر این نکته خود ابوقحافه در ارزیابی و نقد انتخاب سقیفه اشاره می‌کند، چنان‌که وقتی پیک و نامه ابوبکر درباره بیعت مردم با وی به عنوان «خلیفه» به او رسید، وی از پیک پرسید، چرا مردم از علی (علیه السلام) دور شده و بر ابوبکر بیعت کردند؟ پیک گفت، علی جوان و ابوبکر فرد مسنّ بود، ابوقحافه در جواب گفت، با این دلیل من پدر ابوبکر بر خلافت از ابوبکر لایق‌تر هستم. (5)

منابع:
1. شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید، ج12، ص 82 و ج2، ص 57 و ج6، ص 12؛ تاریخ مدینة دمشق، ج42، ص 349.
2. «یابن عم انک حدیث السن و هؤلاء مشیخة قومک لیس لک مثل تجربتهم و معرفتهم بالأمور». (شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید، ج6، ص 12).
3. همان، ج12، ص 46، ج6، ص 45؛ تاریخ مدینة دمشق، ج42، ص 342.
4. محاضرات الأدباء، ج4، ص 464؛ اخبار الدولة العباسیة، ص 129؛ فرائد السمطین، ج1، ص334.
5. بحار، ج29، ص 95.

ابوبکر هنگام رحلت پیامبر صلی الله علیه وآله به احتمال 61 سال داشت. زیرا برخی تولد او را دو سال بعد از عام الفیل می دانند(1) یعنی دوسال از پیامبر صلی الله علیه واله کوچکتر بود.
تاریخ تولد عمر را سال 13 عام الفیل ذکر کرده اند(2)، بنابراین رحلت پیامبرصلی الله علیه وآله پنجاه سال داشت.
تولد عثمان را به اختلاف، سال هفتم(3) یا ششم(4) عام الفیل دانسته است بنابراین هنگام رحلت پیامبرصلی الله علیه وآله56 یا 57 سال داشت.

منابع:
1.ابن اثیر الجزری، علی بن محمد، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، قاهره، بی‌نا، ۱۲۸۶ق ج۳، ص۲۲۳.
2.الاستیعاب، ابن‌عبدالبر، دارالجیل، بیروت، ۱۴۱۲ق ج۳، ص۱۱۴۴.
3. همان،ج ۳،ص ۱۰۳۷.
4. ابن حجر، عسقلانی الشافعی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، تحقیق محب الدین الخطیب،‌دار المعرفة، بیروت،ص ۴،ج ۳۷۷.

عمار بن یاسر در سال 37 به شهادت رسید.(1)
ایشان هنگام شهادت 91یا 92 یا 93 سال داشت.
اگر کمترین که 91 است را در نظر بگیریم هنگام بعثت 41 ساله می شود زیرا بعثت 13 سال قبل از هجرت بوده و 37+13 می شود پنجاه اگر پنجاه را از 91 کم کنیم همان 41 می شود
بنابراین تقریبا هم سن پیامبرصلی الله علیه واله بود. یعنی هنگام رحلت رسول خدا 64 سال داشت.

1.ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق و تعلیق: علی محمد معوض، عادل احمد عبدالموجود، بیروت: دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق./۱۹۹۵م، ج۳، ص۱۱۳۸
2.همان، ج ۳، ص۲۳۱.

ابوذر ۲۰ سال پیش از ظهور اسلام، به دنیا آمد(1)
پیامبر صلی الله علیه واله 23 سال بعد از ظهور اسلام رحلت کردند بنابراین ابوذر هنگام رحلت پیامبر صلی الله علیه واله 43 سال داشت.

1.امین عاملی، سیدمحسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، ج۴، ص۲۲۵.

از تاریخ تولد مقداد اطلاعی در دست نیست اما با توجه به اینکه تاریخ‌نگاران سال درگذشت او را ۳۳ق و در ۷۰ سالگی دانسته‌اند(1)احتمالا ۲۴ سال قبل از بعثت(۳۷ سال قبل از هجرت) به دنیا آمده باشد. سیره نویسان و مورخان، نسب خانوادگی او را تا جد بیستم نام برده‌اند(2)
اگر ایشان 37 سال قبل از هجرت به دنیا آمده باشد یعنی هجرت37 سال داشت. با توجه به اینکه در سال 11هجری پیامبرصلی الله علیه وآله به شهادت رسیده اند بنابراین مقداد در آن زمان 48 سال داشت.

1.ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، الطبعة الأولی، ۱۴۱۵/۱۹۹۵ ج۶، ص۱۶۱.
2.ابن حزم‌اندلسی، علی بن احمد، جمهره انساب العرب، تحقیق محمد عبدالسلام‌ هارون، قاهره، دارالمعارفص۴۴۱.

سلمان عمر بسیاری طولانی داشت و در هنگام ورود به مدینه پیرمرد بود، برخی عمر او را 350 سال عنوان کرده اند(1) که به نظر می رسید مبالغه است اما قطعی است که سن بسیار بالایی داشت.
بنابراین هنگام رحلت پیامبرصلی الله علیه السلام سلمان پیرمردی با عمر بسیار بالا بود.

1.خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، محقق، مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۷ق ج ۱، ص۱۷۶.

زبیر بن عوام در سال 36 هنگام کشته شدن 66 یا 67 سال داشت.(1) بنابراین در هنگام در سال یازدهم یعنی شهادت پیامبرصلی الله علیه وآله تقریبا چهل ساله بود.

1.الإصابة فى تمييز الصحابة، احمد بن على بن حجر العسقلانى (م 852)، تحقيق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بيروت، دارالكتب العلمية، ط الأولى، 1415/1995، 62، ص460

عمر بن خطاب بن نُفَیل، در سال ۱۳ بعد از عام الفیل به دنیا آمد(1) با این وجود 13 سال از پیامبر(صلی الله علیه وآله) کوچکتر بود و هنگام رحلت رسول خدا(صلی الله علیه وآله) که حضرت63 سال داشتند عمر 50 سال داشت.
تولد عثمان را به اختلاف، سال هفتم(2) و ششم(3) پس از عام الفیل نوشته‌اند. بنابراین وی از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) شش یا هفت سال کوچتر است و در زمان رحلت حضرت 56 یا 57 سال داشته است.
منابع:
1. ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۱۴۴.
2.همان،ج ۳،ص ۱۰۳۷.
3.ابن حجر، الاصابه، ۴، ۳۷۷.

طلحه بن عبیدالله کمتر از ۱۰ سال قبل از بعثت به دنیا آمد.(1) بنابراین سی سال از پیامبر(صلی الله علیه آله) کوچکتر است و هنگام رحلت حضرت 33 سال داشته است.

منبع:
1.بلاذری، احمد بن یحیی، جمل من انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، الطبعة الاولی، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶مج۱۰، ص۱۲۹.

پرسش:
سن صحابه معروف پیامبر (صلی الله علیه وآله) هنگام رحلت چقدر بود؟ سلمان، ابوذر، عمار، مقداد، ابوبکر، عمر، عثمان، طلحه، زبیر؟

پاسخ:
یکی بهانه های که مخالفان خلافت حضرت علی (علیه السلام) نسبت به ایشان داشتند کمی سن حضرت بود ولذا گفتند: كَرِهْنَاهُ‏ عَلَى حَدَاثَةِ السِّن‏(1) ما نسبت به سن کم ایشان کراهت داریم (که ایشان خلیفه شود). همین بهانه عمر بن خطاب در گفتگو با ابن عباس اظهار داشت.(2)
اگر بنا بود معیار سن افراد باشد که باید سلمان فارسی خلیفه می شود نه ابوبکر
سن برخی از صحابه در هنگام رحلت بدین قرار بود:
سلمان عمر بسیاری طولانی داشت و در هنگام ورود به مدینه پیرمرد بود، برخی عمر او را 350 سال عنوان کرده اند(3) که به نظر می رسید مبالغه است اما قطعی است که سن بسیار بالایی داشت.
بنابراین هنگام رحلت پیامبر(صلی الله علیه وآله) سلمان پیرمردی با عمر بسیار بالا بود.
ابوذر ۲۰ سال پیش از ظهور اسلام، به دنیا آمد(4)
پیامبر (صلی الله علیه وآله) 23 سال بعد از ظهور اسلام رحلت کردند بنابراین ابوذر هنگام رحلت پیامبر (صلی الله علیه وآله) 43 سال داشت.

عمار بن یاسر در سال 37 به شهادت رسید.(5) ایشان هنگام شهادت 91یا 92 یا 93 سال داشت.(6) اگر کمترین که 91 است را در نظر بگیریم هنگام بعثت 41 ساله می شود زیرا بعثت 13 سال قبل از هجرت بوده و 37+13 می شود پنجاه اگر پنجاه را از 91 کم کنیم همان 41 می شود، بنابراین تقریبا هم سن پیامبر(صلی الله علیه وآله) بود. یعنی هنگام رحلت رسول خدا(صلی الله علیه وآله) 64 سال داشت.
از تاریخ تولد مقداد اطلاعی در دست نیست اما با توجه به اینکه تاریخ‌نگاران سال درگذشت او را 33ق و در 70سالگی دانسته‌اند(7)احتمالا 24 سال قبل از بعثت(37 سال قبل از هجرت) به دنیا آمده باشد. سیره نویسان و مورخان، نسب خانوادگی او را تا جد بیستم نام برده‌اند(8)
اگر ایشان 37 سال قبل از هجرت به دنیا آمده باشد در هنگام رحلت پیامبر(صلی الله علیه وآله) 48 سال داشت.
ابوبکر هنگام رحلت پیامبر (صلی الله علیه وآله) به احتمال 61 سال داشت. زیرا برخی تولد او را دو سال بعد از عام الفیل می دانند(9) یعنی دوسال از پیامبر (صلی الله علیه وآله) کوچکتر بود.
تاریخ تولد عمر را سال 13 عام الفیل ذکر کرده اند(10)، بنابراین رحلت پیامبر(صلی الله علیه وآله) پنجاه سال داشت.
تولد عثمان را به اختلاف، سال هفتم(11) یا ششم(12) عام الفیل دانسته است بنابراین هنگام رحلت پیامبر(صلی الله علیه وآله)56 یا 57 سال داشت.
زبیر بن عوام در سال 36 هنگام کشته شدن 66 یا 67 سال داشت.(13) بنابراین در هنگام در سال یازدهم یعنی شهادت پیامبر(صلی الله علیه وآله) تقریبا چهل ساله بود.
طلحه بن عبیدالله کمتر از 10 سال قبل از بعثت به دنیا آمد.(14) بنابراین سی سال از پیامبر(صلی الله علیه آله) کوچکتر است و هنگام رحلت حضرت 33 سال داشته است.
بنابراین در هنگام رحلت حضرت محمد(صلی الله علیه وآله) سلمان فردی سالخورده بود، ابوذر43، عمار63 یا64 ، مقداد48، ابوبکر61، عمر50، عثمان56 ، طلحه40 و زبیر 33سال داشتند و اگر سن معیار خلافت بود باید سلمان که از همه بزرگتر بود خلیفه می شد نه ابوبکر.

منابع:
1. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، مصحح ابراهیم محمد الوالفضل، کتابخانه آیه الله مرعشی مجفی، قم، 1404ق، چاپ اول، ج12، ص82.
2. همان، ج12، ص46
3.خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، محقق، مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1417،ق ج 1، ص176.
4.امین عاملی، سیدمحسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، ج4، ص225.
5.ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد معوض، عادل احمد عبدالموجود، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1415ق، ج3، ص1138.
6.همان، ج 3، ص231.
7.ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، الطبعة الأولی، ۱۴۱۵ ج6، ص161.
8.ابن حزم‌اندلسی، علی بن احمد، جمهره انساب العرب، تحقیق محمد عبدالسلام‌ هارون، قاهره، دارالمعارف، ص441.
9.ابن اثیر الجزری، علی بن محمد، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، قاهره، بی‌نا، 1286ق، ج۳، ص223.
10.الاستیعاب، ابن‌عبدالبر، دارالجیل، بیروت، 1412ق، ج3، ص1144.
11. همان،ج 3،ص 1037.
12. ابن حجر، عسقلانی الشافعی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، تحقیق محب الدین الخطیب،‌دار المعرفة، بیروت،ص 4،ج ص377.
13.ابن حجر،الإصابة فى تمييز الصحابة،پیشین، ج 62، ص460.
14. بلاذری، احمد بن یحیی، جمل من انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، الطبعة الاولی، ۱1417ق، ج10، ص129.