جمع بندی فرق مشورت و مشاوره

پرسش:
در آيه زير مراد مشورت با افراد متخصص است يا مردم معمولي؟
«و شاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ‏ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّه»؛با آنها مشورت كن و چون تصمیم گرفتی به خدا توکل و اعتماد كن ...

پاسخ:
بر اساس تحقیقی که از تفاسیر صورت گرفت چنین بر می آید که آیه 159 سوره مبارکه آل عمران، در صدد بیان شرایط مشاور نیست، بلکه در صدد بیان و لزوم امر مشورت در موضوعات خاص، با مردم است، هر چند موضوع جنگ احد - که شان نزول آیه مذکور است- به دلیل جنگاوری و جنگجویی اعراب، خالی از اشعار به تخصص آنان در امر مورد مشاوره نیست. اما بطور کلی در تفاسیر، بحث عمومی مشورت با مردم در موضوعات مربوط به خودشان -غیر از احکام و حدود الهی و موضوعاتی که مربوط به تشریعات و قانونگذاری و امر الله است- مطرح شده است ؛ یک مشورت عمومی با بیان فواید مشورت عام در جامعه.
در تفسیر نمونه در این زمینه چنین آمده است:

«گرچه كلمه" الامر" در" شاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ" مفهوم وسيعى دارد و همه كارها را شامل مى‏شود ولى مسلم است كه پيامبر ص هرگز در احكام الهى با مردم مشورت نمى‏كرد بلكه در آنها صرفا تابع وحى بود.

بنا بر اين مورد مشورت، تنها طرز اجراى دستورات و نحوه پياده كردن احكام الهى بود و بعبارت ديگر پيامبر (صلی الله علیه وآله) در قانون‏گذارى، هيچوقت مشورت نمى‏كرد و تنها در طرز اجراى قانون نظر مسلمانان را مى‏خواست و لذا گاهى كه پيامبر (صلی الله علیه و آله) پيشنهادى را طرح مى‏كرد مسلمانان نخست سؤال مى‏كردند كه آيا اين يك حكم الهى است؟ و يك قانون است كه قابل اظهار نظر نباشد و يا مربوط به چگونگى تطبيق قوانين مى ‏باشد اگر از قبيل دوم بود اظهار نظر مى‏ كردند و اگر از قبيل اول بود تسليم مى ‏شدند.»(1)

1. مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ دهم، ج 3، ص143.