جمع بندی مراتب و درجات گناه غیبت

  جمع بندی پرسش: در  مورد حدیث پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در خصوص اینکه غیبت، موجب انتقال اعمال افراد به نامه عمل به مدت 40 روز می شود، آیا به این صورت است که اعمال نیک غیبت کننده تا 40 روز به نامه عمل غیبت شونده می روند، یا گناهان غیبت شونده به نامه عمل غیبت کننده منتقل می شود؟ پاسخ: الف: حدیث شریف پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ناظر به عدم قبولی نماز و روزه غیبت کننده در مدت 40 روز هستند، آن هم به شرطی که توبه نکرده باشد؛ نه در مورد انتقال اعمال خیر غیبت کننده به مدت 40 روز. به حدیث توجه بفرمایید: «مَن اغتابَ مُسلِماً أو مُسلِمَة، لَم یَقبَل الله تَعالی صَلاتَه و لا صِیامَه أربَعینَ یَوماً و لَیلة، إلّا أن یَغفِرَ لَهُ صَاحِبه (1) هرکس از مرد یا زن مسلمان، غیبت کند، خداوند متعال نماز و روزه او را تا چهل شبانه‌روز قبول نمی فرماید؛ مگر آنکه شخص غیبت شده، او را ببخشد.» ب: اگر در حدیث شریف بیان می شود، اگر شخص غیبت کننده توبه نکند، به مدت 40 شبانه روز نماز و روزه اش، قبول نیست، آیا به این معنا است که پس نماز خوانده نشود و روزه هم گرفته نشود؟ پاسخ منفی است، نماز را باید خواند و روزه را هم باید گرفت، و به هیچ وجه ساقط نخواهند شد. نکته این جاست که باید بین صحت و قبول فرق قائل شد. صحت به دو صورت تعریف شده است؛ 1-صحت یعنی آن عملی كه مكلف انجام می دهد، مطابق باشد با آن چیزی كه به آن امر شده است. مثلا فرض كنیم نماز دارای چهارده جزء و شرط داخلی است از نیت و قیام گرفته تا تشهد و سلام. اگر شارع مقدس به این چهارده جزء امر نموده است مكلف هم باید همان را بدون كم و كاست انجام بدهد. اكنون اگر مكلف تمام چهارده جزء و شرط را بی كم و كاست انجام بدهد، در این حال گفته می شود كه  صحت محقق می شود و نماز صحیح خواهد بود، چون فرض بر این است كه نماز چهارده جزء و شرط دارد و مكلف هم تمامی آنها را رعایت نموده است پس نمازش صحیح است. 2- صحت به معنای "اسقاط القضاء" است، یعنی چون عمل انجام گرفت، دیگر تكرار آن، یعنی دوباره انجام دادن این عمل در وقت و یا در خارج وقت، لازم نیست. مثلا اگر كسی نماز را آنچنان كه باید انجام داد، دیگر لازم نیست دوباره آن را تكرار كند، نه در وقت و نه در خارج وقت؛ یعنی هم اعاده و هم قضا از او ساقط می شود. اما قبول یك مرحله بالاتر است. قبول، یعنی این كه عمل مورد عنایت و پذیرش حق تعالی قرار گیرد. برای قبولی عمل، باید عمل به كیفیتی انجام گیرد كه نظر حق تعالی را تامین كند و خداوند از آن خوشنود شود. مثلا برای آن كه نماز انسان رنگ قبول به خود بگیرد، باید روح نماز كه همان حضور قلب است در كالبدش وجود داشته باشد. شخص نماز گذار غیبتی نکرده باشد. یا در مورد روزه هم به همین صورت، روزه زمانی صحیح خواهد بود که انسان روزه دار، نخورد، نیاشامد و.... و زمانی قبول می شود که شخص روزه دار، غیبتی نکرده باشد. بنابراین فرمایش حضرت در آن حدیث شریف، ناظر به قبولی عمل است، نه صحت عمل.  پی نوشت: 1.نورى، حسين بن محمد تقى‏، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسة آل البيت (عليهم السلام‏)، قم‏، 1408 ق‏،ج9،ص122