جمع بندی نامی از نامهای خداوند به معنای حرکت در آورنده

پرسش:
ٱیا کسی نامی از نام های مبارک خداوند می داند که به معنای (حرکت دهنده یا به حرکت در ٱورنده) یا از نزدیک به این معنی باشد.؟

پاسخ:
قبل از پرداختن به پاسخ سؤال شما لازم به ذکر است: مرحوم علامه طباطبائی (رحمه الله علیه) در تفسیر المیزان(1)، بحث مبسوطی در عدد اسماء الهی آورده اند و بعد از ذکر ادله و روایات می فرمایند: به طور مسلّم، عدد اسماء خداوند از 99 نام بیشتر است، که در دعای جوشن کبیر (مفاتیح الجنان مرحوم شیخ عباس قمی) به 1000 نام می رسد.

هم چنین ایشان در جای دیگر(2)، به نقل از کتاب توحید صدوق صفحه 194 و از کتاب درّالمنثور سیوطی جلد 3، صفحه 148، متن کامل روایت ِدعائی که حاوی ذکر 99 نام خدا باشد، را آورده است.

اما در پاسخ به سؤال شما گفتنی است: در بین نام های خداوند به طور صریح و مشخص، اسمی با عنوان محرک (به حرکت درآورنده) یافت نشد اما برخی از اسماء الهی متضمن این خصوصیت یعنی محرک نخستین بودن و به حرکت در آوردن اشیاء می باشد. نظیر:

- صفت خالقیت خداوند «یا خالق کل شیء»: زیرا حرکت بعدی از ابعاد وجودی اشیاء است که نمی تواند امری جدا و مستثنای از خلقت آن ها باشد به عبارتی خداوند به هنگام خلقت آسمان ها و زمین، خصوصیت حرکت را نیز در نهاد آن ها ایجاد کرده است.

- صفت مدبّر بودن خداوند «یا مُدَبّرَ الاُمُور»: تدبیر امور عالم هستی در عهده خدای هستی بخش است و حرکت موجودات امری جدای از این تدبیر نیست فلذا در کنار هزاران تدبیر دیگر، خدای متعال امر حرکت بخشی به ماسوی الله را نیز تدبیر کرده است.

- صفت آغاز و انجام امور «یَا أَوَّلَ کُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ آخِرَهُ»: خداوندی که اول و آخر و آغاز و انجام هر چیزی هست، یعنی همان طور که آغازگر هستی است آغازگر حرکت کمالی هستی و موجودات هستی هم هست و نیز همان طوری که پایان دهنده هستی است پایان بخش حرکت هستی و موجودات هستی نیز هست.

- صفت حیات بخشی خداوند «یا محیی الموتی» و «یَا مَنْ یُحْیِی وَ لا یُحْیَى»: یعنی خدایی که حیات بخش به هر چیزی و به هستی مرده است، و در حیات، بی نیاز از دیگران. بدون شک؛ این حیات بخشی توأم با حرکت موجودات در سیر کمالی شان است و نمی توان زنده شدن هستی و موجودات را از حرکت منفک کرد.

- صفت حکمت الهی «یا ذا الحکمة البالغه»: کار حکیم علی الاطلاق ایجاد و تدبیر امور در نهایت اتقان و استواری و عاری از هرگونه نقص و عیب و کاستی است فلذا خلقت حکیمانه خدا همه اقتضاءات هستی و موجودات هستی را شامل می شود و حرکت موجودات یکی از این اقتضاءات است.

- و ده ها مورد دیگر از صفات الهی که در بردارنده معنای حرکت بخشی است.

در پایان گفتنی است: بر اساس برهان حرکت که یکی از براهین اثبات وجود خداست، حکما و فلاسفه، خداوند را محرک نخستین می دانند اما باید توجه داشته باشیم که اطلاق محرک نخستین به خداوند مطابق آن چه حکمای متأله نسبت به خدای متعال اعتقاد دارند صحیح است یعنی محرک نخستین بودن با لحاظ همه صفات جلالی و جمالی که خداوند واجد آن است نه آن چه که حکمایی چون ارسطو بدان اعتقاد دارند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1) تفسیر المیزان جلد 8، صفحه 359 تا صفحه 365 .
(2) جلد 8 المیزان صفحه 360.