جمع بندی چگونگی خلقت انسان ها بعد از حضرت آدم و حوا

پرسش دوم:
نسل آدم چگونه به وجود آمده است؟با توجه به اینکه ازدواج با محارم (خواهر وبرادر )حرام است آیا از ازدواج خواهر وبرارد باهم روی داده است پس حکم شرعی و فقهی آن چه می شود؟
آیا بنای جامعه بشری با یک فعل حرام شروع شده است؟؟؟
پاسخ :
در مورد استمرار نسل انسان و ازدواج فرزندان حضرت آدم(ع) اختلاف نظر وجود دارد. علت اصلی این اختلافات، وجود روایات مختلف و گاه متناقض است که سبب اختلاف آرا در این موضوع گشته است. در اینجا برای نمونه به ذکر چند روایت بسنده می‌شود.
استمرار نسل انسان و ازدواج فرزندان حضرت آدم(ع) از نگاه روایات
1. روایتی که می‌فرماید فرزندان آدم در ابتدا با حوریان بهشتی و سپس با اجنّه ازدواج کرده‌اند؛ امام باقر(ع) فرمود: «برای حضرت آدم(ع) چهار فرزند پسر به دنیا آمدند. پس خداوند برای هر یک از این چهار پسر، یک حور العین بهشتی فرستاد. اینان با یکدیگر ازدواج کردند و فرزندانی از این ازدواج به وجود آمد. سپس خداوند این حوریه‌ها را گرفت و این چهار فرزند را با چهار تن از جنّیان تزویج داد و این‌گونه نسلی در میان آنها پدید آمد. پس هر آنچه از حلم و بردباری در میان فرزندان آدم وجود دارد از حضرت آدم(ع) است، هر آنچه از جمال و زیبایی در میان بشر است، از جانب حور العین‌ها است و آنچه از افعال قبیح و سوء رفتار در میان بشر یافت می‌شود از جنّیان است».[1] همین ازدواج به نحو دیگری نیز ذکر شده که یک فرزند با حور العین ازدواج کرد و دیگری با جنّ[2] و روایت دیگری در همین موضوع تنها با کمی اختلاف نقل شده‌اند.[3]
2. از امام رضا(ع) پرسیده شد که چگونه نسل مردم از آدم(ع) به وجود آمد؟ امام(ع) فرمود: «حوا در یک زایمان هابیل را به همراه دختری زایید. سپس در زایمان دوم قابیل را با یک دختر به دنیا آورد. هابیل با دختری که با قابیل به دنیا آمده بود ازدواج کرد و قابیل نیز با دختری که با هابیل به دنیا آمده بود ازدواج کرد. و بعد از این ازدواج‌ها بود که ازدواج خواهر و برادر تحریم شد».[4]
3. دسته‌ای از احادیث تصریح دارند که فرزندان حضرت آدم(ع) هرگز با هم ازدواج نکرده‏اند، ‏بلکه آنها با حوریانی که خداوند از بهشت فرستاد، ازدواج کردند؛ مانند این‌که، از امام صادق(ع) پرسیدند: پیدایش نسل از فرزندان حضرت آدم(ع) چگونه بوده است؟ زیرا بعضى از مردم می‌گویند به حضرت آدم وحى رسید که دختران خود را به پسران خود تزویج نماید و اصل و ریشه تمامى مردم از آن برادرها و خواهران است. امام صادق(ع) در پاسخ فرمود: «حق تعالى منزّه و برتر از این است که گوینده‌اى در باره حضرتش چنین بگوید، آیا پیامبران، فرستادگان، مؤمنین و مؤمنات و مسلمین و مسلمات را از حرام آفریده و قدرت نداشته آنها را از طریق حلال بیافریند و با این‌که از خود این مردم عهد و پیمان بر حلال و پاک و پاکیزگى گرفته است... سپس حضرت امام صادق(ع) به شرح و بیان ابتداى نسل از فرزندان حضرت آدم(ع) پرداخت تا این‌که فرمود: «وقتی قابیل، هابیل را کشت، حضرت آدم(ع) از داغ جوانش هابیل فزع و جزع نمود ... و خداوند حضرت شیث(ع) را به تنهایى بدون توأم با خواهرى به آدم عنایت فرمود، و اسم شیث، هبة اللَّه است و آن‌حضرت اول کسى است که از آدمیان در زمین وصى و جانشین پیغمبر شد و بعد از حضرت شیث(ع) خداوند یافث را به آدم مرحمت فرمود و یافث هم بدون همزاد متولد گردید، و چون‏ به حد بلوغ و رشد رسیدند، و اراده نمود خداوند که نسل زیاد شود چنان که می‌بینید (زیاد شده‌اند) و تزویج خواهر با برادر حرام بود از این جهت حق تعالى حوریه‌اى به نام نَزلَه در عصر روز پنجشنبه از بهشت فرستاد و امر فرمود به آدم که او را تزویج و همسر شیث نماید، سپس در عصر روز بعد حوریه‌ دیگری به نام مَنزِلَه فرستاد و به آدم(ع) امر فرمود که به یافث تزویج نماید پس از آن‌که حضرت آدم آنها را بدو فرزند خود تزویج نمود براى حضرت شیث پسرى متولد گردید و براى یافث دخترى متولد شد و چون به حد بلوغ و رشد رسیدند خداى تعالى امر فرمود به آدم که دختر یافث را به پسر شیث تزویج کند، و حضرت آدم اطاعت امر کرد و آنها را همسر یکدیگر نمود، و از ایشان، پیامبران و فرستادگان الهی و برگزیدگان و نسل آنها متولد شدند...».[5]
4. امام سجاد(ع) در گفتگویى که با مردى قرشى داشته، می‌فرماید: «هابیل با لوزا خواهر همزاد قابیل ازدواج کرد و قابیل با اقلیما، همزاد هابیل»، مرد قرشى پرسید: آیا هابیل و قابیل خواهران خود را حامله کردند؟ امام فرمود: «آرى!»، آن مرد عرضه داشت این‌که عمل مجوسیانِ امروز است، آن‌حضرت فرمود: «مجوسیان اگر این کار را می‌کنند و ما آن را باطل می‌دانیم براى این است که بعد از تحریم خدا آن را انجام می‌دهند»، آن‌گاه امام سجاد(ع) اضافه نمود: «منکر این مطلب نباش براى این‌که درستى این عمل در آن روز و نادرستیش در امروز حکم خدا است که چنین جارى شده، مگر خداى تعالى همسر آدم را از خود او خلق نکرد؟ در عین حال می‌بینیم که او را بر وى حلال نمود، پس این حکمِ شریعتِ آن روزِ فرزندان آدم(ع) و خاص آنان بوده و بعدها خداى تعالى حکم حرمتش را نازل فرمود».[6]
5. طبق برخی از احادیث؛ استمرار نسل انسان را از طریق فرزند سوم حضرت آدم که به نام شیث یا هبة الله که وصی آدم و ولی عهد او بوده، می‌دانند؛ چون هابیل به دست قابیل کشته شد و قابیل که در اثر عصیان و گناه مطرود شده بود، به دنبال فسق و فجور رفت و فرزندان و نسل او نیز که دنباله رو اعمال و افکار او بودند، در اثر عصیان و طغیان در حادثه طوفان حضرت نوح(ع) همه از بین رفتند.[7]
خلاصه این‌که، مسئله ازدواج فرزندان آدم(ع) از مباحثی است که در جوامع روایی، احادیث متعارض و مختلفی را به خود اختصاص داده است.
دیدگاه مفسّران
عده‌ای از مفسّران با استفاده از آیه «اى مردم! از (مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید! همان کسى که همه شما را از یک انسان آفرید و همسر او را (نیز) از جنس او خلق کرد و از آن دو، مردان و زنان فراوانى (در روى زمین) منتشر ساخت...»،[8] معتقدند: که تکثیر نسل فرزندان حضرت آدم(ع) تنها از طریق آدم و همسرش صورت گرفته و موجود سوّمی در آن دخالت نداشته است.[9] لازمه این سخن آن است که فرزندان آدم(ع) - به‌صورت برادر و خواهر- با هم ازدواج کرده باشند؛ زیرا اگر آنها با نژاد و همسران دیگری ازدواج کرده باشند، فرمایش خدا «منهما؛ از آن دو» صادق نخواهد بود.
این موضوع در احادیث متعددی وارد شده است و زیاد هم جای تعجب نیست؛ چه این‌که طبق استدلالی که در دسته‌ای از احادیث نقل شده، این ازدواج مباح بوده است؛ زیرا هنوز حکم تحریم ازواج خواهر و برادر نازل نشده بود.
بدیهی است ممنوعیت یک کار، بسته به این است که از طرف خداوند تحریم شده باشد. چه مانعی دارد که ضرورت‌ها و مصالحی ایجاب کند که در بعضی زمان‌ها کاری جایز باشد و بعداً تحریم گردد؟ همان‌طور که در حدیثی از امام سجاد(ع) (روایت چهارم) بیان شد.
ولی در مقابل؛ گروهی از مفسّران[10] موافق محتوای این دسته از احادیث هستند که فرزندان حضرت آدم(ع) هرگز با هم ازدواج نکرده‏اند، ‏بلکه آنها با حوریانی که خداوند از بهشت فرستاد، ازدواج کردند؛ مانند حدیثی که از امام صادق(ع) نقل شد (روایت سوم).
در اینجا احتمال دیگرى نیز هست که گفته شود: فرزندان آدم(ع) با بازماندگان انسان‌هاى پیشین ازدواج کرده‌اند؛ زیرا طبق روایاتى[11] آدم اولین انسان روى زمین نبوده، و قبل از حضرت آدم(ع) انسان‌های دیگری روی زمین زندگی می‌کردند. مطالعات علمى امروز نیز نشان می‌دهد که نوع انسان احتمالاً از چند میلیون سال قبل در کره زمین زندگى می‌کرده، در حالى که از تاریخ پیدایش آدم تا کنون زمان زیادى نمی‌گذرد، بنا بر این باید قبول کنیم که قبل از آدم انسان‌هاى دیگرى در زمین می‌زیسته‌اند که به هنگام پیدایش آدم در حال انقراض بوده‌اند، چه مانعى دارد که فرزندان آدم با باقیمانده یکى از نسل‌هاى پیشین ازدواج کرده باشد، ولى همان‌طور که گفتیم این احتمال با ظاهر آیه فوق چندان سازگار نیست.[12]
نتیجه این‌که نظریه اوّل مفسّران با ظاهر قرآن سازگارتر است؛ چنان‌که مفسّرانی مانند علامه طباطبائی(ره)، این احتمال اوّل را تقویت کرده و پذیرفته است.[13]

پی نوشت:

[11]. ر.ک: شیخ صدوق، التوحید، محقق و مصحح: حسینی، هاشم‏، ص 277، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1398ق؛ برای آگاهی بیشتر، ر.ک: نمایه «عمر نوع بشر از منظر قرآن و کتاب مقدس»، سؤال 516.
[12]. تفسیر نمونه، ج 3، ص 247.
[13]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 4، 135، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق.

پرسش اول :
مراد ازخلق منها زوجها چه کسی است...با توجه به اینکه من نفس واحده حضرت ادم است ایا می توان گفت که منظور حضرت حواست با چه ادله ای؟که ایه میگوید از ین نفس واحد زوج آنرا آفریدیم
پاسخ :
يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً كَثِيراً وَ نِساءً وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلَيْكُمْ رَقِيباً (نساء -1))
اى مردم از پروردگارتان بپرهيزيد كه همه شما را از يك انسان آفريد، و همسر او را (نيز) از جنس او آفريد، و از آن دو، مردان و زنان فراوانى (در روى زمين) منتشر ساخت. و از خدايى بپرهيزيد كه (همگى به عظمت او معترفيد و) هنگامى كه چيزى از يكديگر مى‏خواهيد نام او را مى‏بريد، (و نيز) از خويشاوندان خود (يعنى قطع ارتباط با آنها) پرهيز كنيد، زيرا خداوند مراقب شما است .
1- بی شک خداوند اول آدم را آفرید و سپس همسر او حوا را و این مطلب از آیات متعددی قابل استفاده است .
برای روشن شدن این مطلب باید دید منظور از نَفْسٍ واحِدَةٍ درآیه فوق كيست؟
آيا منظور از نفس واحده يك فرد شخصى است يا يك واحد نوعى (يعنى جنس مذكر) شكى نيست كه ظاهر اين تعبير همان واحد شخصى را مى رساند و اشاره به نخستين انسانى است كه قرآن او را به نام آدم پدر انسان هاى امروز معرفى كرده و تعبير بنى آدم كه در آيات فراوانى از قرآن وارد شده نيز اشاره به همين است و احتمال اينكه منظور وحدت نوعى بوده باشد از ظاهر آيه بسيار دور است ..
2- وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها اين جمله مي گويد همسر آدم از او آفريده شد بعضى از مفسران از اين تعبير، چنين فهميده‏ اند كه همسر آدم، حوا از بدن آدم آفريده شده و پاره‏ اى از روايات غير معتبر را كه مي گويد: حوا از يكى از دنده‏ هاى آدم آفريده شده شاهد بر آن گرفته‏ اند (در فصل دوم از سفر تكوين تورات نيز به اين معنى تصريح شده است).
ولى با توجه به ساير آيات قرآن هر گونه ابهامى از تفسير اين آيه برداشته مي شود و معلوم مي شود كه منظور از آن اين است كه خداوند همسر او را از جنس او (جنس بشر) آفريد.
در آيه 21 سوره روم مى‏ خوانيم: وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها:از نشانه‏ هاى قدرت خدا اين است كه همسران شما را از جنس شما قرار داد تا به وسيله آنها آرامش بيابيد و در آيه 72 سوره نحل ميفرمايد: وَ اللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً: خداوند همسران شما را از جنس شما قرار داد ..
روشن است اينكه در اين آيات مي خوانيم همسران شما را از شما قرار داد معنى آن اين است كه از جنس شما قرار داد نه از اعضاى بدن شما.
و طبق روايتى كه از امام باقر ع در تفسير عياشى نقل شده، خلقت حوا از يكى از دنده‏ هاى آدم شديدا تكذيب شده و تصريح گرديده كه حوا از باقى مانده خاك آدم آفريده شده است .
تفسير نمونه، ج‏3، ص: 245

سؤال:
با توجه به آیه «يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذي خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً کَثيراً وَ نِساءً وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذي تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلَيْکُمْ رَقيباً» مراد از «خلق منها زوجها» چه کسی است؟ با توجه به این که ازدواج با محارم (خواهر وبرادر) حرام است آیا از ازدواج خواهر وبرارد باهم روی داده است؟

پاسخ:
«يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً كَثِيراً وَ نِساءً وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلَيْكُمْ رَقِيباً» (1)
اى مردم! از پروردگارتان بپرهيزيد كه همه شما را از يک انسان آفريد، و همسر او را (نيز) از جنس او آفريد، و از آن دو، مردان و زنان فراوانى (در روى زمين) منتشر ساخت. و از خدايى بپرهيزيد كه (همگى به عظمت او معترف هستيد و) هنگامى كه چيزى از يكديگر مى‌‏خواهيد نام او را مى‌‏بريد (و نيز) از خويشاوندان خود (يعنى قطع ارتباط با آن‌ها) پرهيز كنيد؛ زيرا خداوند مراقب شما است.
1. بی‌شک خداوند اول آدم را آفرید و سپس همسر او حوا را و این مطلب از آیات متعددی قابل استفاده است.
برای روشن شدن این مطلب باید دید منظور از نَفْسٍ واحِدَةٍ در آیه فوق كيست؟
آيا منظور از نفس واحده يك فرد شخصى است يا يك واحد نوعى (يعنى جنس مذكر) شكى نيست كه ظاهر اين تعبير همان واحد شخصى را مى رساند و اشاره به نخستين انسانى است كه قرآن او را به نام آدم پدر انسان هاى امروز معرفى كرده و تعبير بنى آدم كه در آيات فراوانى از قرآن وارد شده نيز اشاره به همين است و احتمال اين كه منظور وحدت نوعى بوده باشد از ظاهر آيه بسيار دور است.
2. «وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها» اين جمله می‌گويد همسر آدم از او آفريده شد بعضى از مفسران از اين تعبير، چنين فهميده‏‌اند كه همسر آدم، حوا از بدن آدم آفريده شده و پاره‏‌اى از روايات غير معتبر را كه می‌گويد: حوا از يكى از دنده‏‌هاى آدم آفريده شده شاهد بر آن گرفته‏‌اند (در فصل دوم از سفر تكوين تورات نيز به اين معنى تصريح شده است).

ولى با توجه به ساير آيات قرآن هر گونه ابهامى از تفسير اين آيه برداشته می‌شود و معلوم می‌شود كه منظور از آن اين است كه خداوند همسر او را از جنس او (جنس بشر) آفريد.
در آيه 21 سوره روم مى‏ خوانيم: «وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها»؛ از نشانه‏‌هاى قدرت خدا اين است كه همسران شما را از جنس شما قرار داد تا به وسيله آن‌ها آرامش بيابيد و در آيه 72 سوره نحل مي‌فرمايد: «وَ اللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً»؛ خداوند همسران شما را از جنس شما قرار داد.
روشن است اين كه در اين آيات می‌خوانيم همسران شما را از شما قرار داد معنى آن اين است كه از جنس شما قرار داد نه از اعضاء بدن شما.
و طبق روايتى كه از امام باقر (علیه السلام) در تفسير عياشى نقل شده، خلقت حوا از يكى از دنده‏‌هاى آدم شديدا تكذيب شده و تصريح گرديده كه حوا (علیها السلام) از باقى مانده خاک آدم آفريده شده است . (2)
در مورد استمرار نسل انسان و ازدواج فرزندان حضرت آدم (علیه السلام) اختلاف نظر وجود دارد. علت اصلی این اختلافات، وجود روایات مختلف و گاه متناقض است که سبب اختلاف آراء در این موضوع گشته است. در این جا برای نمونه، به ذکر چند روایت بسنده می‌شود.

استمرار نسل انسان و ازدواج فرزندان حضرت آدم (ع) از نگاه روایات
1. روایتی که می‌فرماید فرزندان آدم در ابتدا با حوریان بهشتی و سپس با اجنّه ازدواج کرده‌اند؛ امام باقر (علیه السلام) فرمود: «برای حضرت آدم (علیه السلام) چهار فرزند پسر به دنیا آمدند. پس خداوند برای هر یک از این چهار پسر، یک حور العین بهشتی فرستاد. اینان با یکدیگر ازدواج کردند و فرزندانی از این ازدواج به وجود آمد. سپس خداوند این حوریه‌ها را گرفت و این چهار فرزند را با چهار تن از جنّیان تزویج داد و این‌گونه نسلی در میان آن‌ها پدید آمد. پس هر آن چه از حلم و بردباری در میان فرزندان آدم وجود دارد از حضرت آدم (علیه السلام) است، هر آنچه از جمال و زیبایی در میان بشر است، از جانب حور العین‌ها است و آن چه از افعال قبیح و سوء رفتار در میان بشر یافت می‌شود از جنّیان است» (3) همین ازدواج به نحو دیگری نیز ذکر شده که یک فرزند با حور العین ازدواج کرد و دیگری با جنّ (4) و روایت دیگری در همین موضوع تنها با کمی اختلاف نقل شده‌اند. (5)

2. از امام رضا (علیه السلام) پرسیده شد که چگونه نسل مردم از آدم (علیه السلام) به وجود آمد؟ امام (علیه السلام) فرمود: «حوا در یک زایمان هابیل را به همراه دختری زایید. سپس در زایمان دوم قابیل را با یک دختر به دنیا آورد. هابیل با دختری که با قابیل به دنیا آمده بود ازدواج کرد و قابیل نیز با دختری که با هابیل به دنیا آمده بود ازدواج کرد. و بعد از این ازدواج‌ها بود که ازدواج خواهر و برادر تحریم شد». (6)
3. دسته‌ای از احادیث تصریح دارند که فرزندان حضرت آدم (علیه السلام) هرگز با هم ازدواج نکرده‌‏اند، ‏بلکه آن‌ها با حوریانی که خداوند از بهشت فرستاد، ازدواج کردند؛ مانند این‌ که، از امام صادق (علیه السلام) پرسیدند: پیدایش نسل از فرزندان حضرت آدم (علیه السلام) چگونه بوده است؟ زیرا بعضى از مردم می‌گویند به حضرت آدم وحى رسید که دختران خود را به پسران خود تزویج نماید و اصل و ریشه تمامى مردم از آن برادرها و خواهران است. امام صادق (علیه السلام)

در پاسخ فرمود: «حق تعالى منزّه و برتر از این است که گوینده‌اى درباره حضرتش چنین بگوید، آیا پیامبران، فرستادگان، مؤمنین و مؤمنات و مسلمین و مسلمات را از حرام آفریده و قدرت نداشته آن‌ها را از طریق حلال بیافریند و با این‌ که از خود این مردم عهد و پیمان بر حلال و پاک و پاکیزگى گرفته است. سپس حضرت امام صادق (علیه السلام) به شرح و بیان ابتداى نسل از فرزندان حضرت آدم (علیه السلام) پرداخت تا این‌که فرمود: «وقتی قابیل، هابیل را کشت، حضرت آدم (علیه السلام) از داغ جوانش هابیل فزع و جزع نمود و خداوند حضرت شیث (علیه السلام) را به تنهایى بدون توأم با خواهرى به آدم عنایت فرمود، و اسم شیث، هبة اللَّه است و آن‌حضرت اول کسى است که از آدمیان در زمین وصى و جانشین پیغمبر شد و بعد از حضرت شیث (علیه السلام) خداوند یافث را به آدم مرحمت فرمود و یافث هم بدون همزاد متولد گردید، و چون‏ به حد بلوغ و رشد رسیدند،

و اراده نمود خداوند که نسل زیاد شود چنان که می‌بینید (زیاد شده‌اند) و تزویج خواهر با برادر حرام بود از این جهت حق تعالى حوریه‌اى به نام نَزلَه در عصر روز پنجشنبه از بهشت فرستاد و امر فرمود به آدم که او را تزویج و همسر شیث نماید، سپس در عصر روز بعد حوریه‌ دیگری به نام مَنزِلَه فرستاد و به آدم (علیه السلام) امر فرمود که به یافث تزویج نماید پس از آن‌ که حضرت آدم آن‌ها را بدو فرزند خود تزویج نمود براى حضرت شیث پسرى متولد گردید و براى یافث دخترى متولد شد و چون به حد بلوغ و رشد رسیدند خداى تعالى امر فرمود به آدم که دختر یافث را به پسر شیث تزویج کند و حضرت آدم اطاعت امر کرد و آنها را همسر یکدیگر نمود، و از ایشان، پیامبران و فرستادگان الهی و برگزیدگان و نسل آنها متولد شدند...» (7)

4. امام سجاد (علیه السلام) در گفتگویى که با مردى قرشى داشته، می‌فرماید: «هابیل با لوزا خواهر همزاد قابیل ازدواج کرد و قابیل با اقلیما، همزاد هابیل»، مرد قرشى پرسید: آیا هابیل و قابیل خواهران خود را حامله کردند؟ امام فرمود: «آرى!»، آن مرد عرضه داشت این‌که عمل مجوسیانِ امروز است، آن‌ حضرت فرمود: «مجوسیان اگر این کار را می‌کنند و ما آن را باطل می‌دانیم براى این است که بعد از تحریم خدا آن را انجام می‌دهند»، آن‌ گاه امام سجاد (علیه السلام) اضافه نمود: «منکر این مطلب نباش براى این‌که درستى این عمل در آن روز و نادرستیش در امروز حکم خدا است که چنین جارى شده، مگر خداى تعالى همسر آدم را از خود او خلق نکرد؟ در عین حال می‌بینیم که او را بر وى حلال نمود، پس این حکمِ شریعتِ آن روزِ فرزندان آدم (علیه السلام) و خاص آنان بوده و بعدها خداى تعالى حکم حرمتش را نازل فرمود» (8)

5. طبق برخی از احادیث؛ استمرار نسل انسان را از طریق فرزند سوم حضرت آدم که به نام شیث یا هبة الله که وصی آدم و ولی عهد او بوده، می‌دانند؛ چون هابیل به دست قابیل کشته شد و قابیل که در اثر عصیان و گناه مطرود شده بود، به دنبال فسق و فجور رفت و فرزندان و نسل او نیز که دنباله رو اعمال و افکار او بودند، در اثر عصیان و طغیان در حادثه طوفان حضرت نوح (علیه السلام) همه از بین رفتند. (9)
خلاصه این‌ که، مسأله ازدواج فرزندان آدم (علیه السلام) از مباحثی است که در جوامع روایی، احادیث متعارض و مختلفی را به خود اختصاص داده است.

دیدگاه مفسّران
عده‌ای از مفسّران با استفاده از آیه «اى مردم! از (مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید! همان کسى که همه شما را از یک انسان آفرید و همسر او را (نیز) از جنس او خلق کرد و از آن دو، مردان و زنان فراوانى (در روى زمین) منتشر ساخت...» (10) معتقد هستند: که تکثیر نسل فرزندان حضرت آدم (علیه السلام) تنها از طریق آدم و همسرش صورت گرفته و موجود سوّمی در آن دخالت نداشته است. (11) لازمه این سخن آن است که فرزندان آدم (علیه السلام) ـ به‌ صورت برادر و خواهر ـ با هم ازدواج کرده باشند؛ زیرا اگر آنها با نژاد و همسران دیگری ازدواج کرده باشند، فرمایش خدا «منهما؛ از آن دو» صادق نخواهد بود.

این موضوع در احادیث متعددی وارد شده است و زیاد هم جای تعجب نیست؛ چه این‌که طبق استدلالی که در دسته‌ای از احادیث نقل شده، این ازدواج مباح بوده است؛ زیرا هنوز حکم تحریم ازواج خواهر و برادر نازل نشده بود.
بدیهی است ممنوعیت یک کار، بسته به این است که از طرف خداوند تحریم شده باشد. چه مانعی دارد که ضرورت‌ها و مصالحی ایجاب کند که در بعضی زمان‌ها کاری جایز باشد و بعداً تحریم گردد؟ همان‌ طور که در حدیثی از امام سجاد (علیه السلام) (روایت چهارم) بیان شد.
ولی در مقابل؛ گروهی از مفسّران (12) موافق محتوای این دسته از احادیث هستند که فرزندان حضرت آدم (علیه السلام) هرگز با هم ازدواج نکرده‏‌اند؛ ‏بلکه آن‌ها با حوریانی که خداوند از بهشت فرستاد، ازدواج کردند؛ مانند حدیثی که از امام صادق (علیه السلام) نقل شد (روایت سوم).
در این جا احتمال دیگرى نیز هست که گفته شود: فرزندان آدم (علیه السلام) با بازماندگان انسان‌هاى پیشین ازدواج کرده‌اند؛

زیرا طبق روایاتى (13) آدم اولین انسان روى زمین نبوده، و قبل از حضرت آدم (علیه السلام) انسان‌های دیگری روی زمین زندگی می‌کردند. مطالعات علمى امروز نیز نشان می‌دهد که نوع انسان احتمالاً از چند میلیون سال قبل در کره زمین زندگى می‌کرده، در حالى که از تاریخ پیدایش آدم تا کنون زمان زیادى نمی‌گذرد، بنا بر این باید قبول کنیم که قبل از آدم انسان‌هاى دیگرى در زمین می‌زیسته‌اند که به هنگام پیدایش آدم در حال انقراض بوده‌اند، چه مانعى دارد که فرزندان آدم با باقیمانده یکى از نسل‌هاى پیشین ازدواج کرده باشد؛ ولى همان‌طور که گفتیم این احتمال با ظاهر آیه فوق چندان سازگار نیست. (14)
نتیجه این‌که نظریه اوّل مفسّران با ظاهر قرآن سازگارتر است؛ چنان‌که مفسّرانی مانند علامه طباطبائی (قدس سره)، این احتمال اوّل را تقویت کرده و پذیرفته است. (15)

منابع:
1. نساء: 4/ 1.
2. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسير نمونه، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374 ش، ج‏3، ص 245.
3. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403 ق، ج11، ص 244.
4. صدوق، محمد، من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 382، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1413 ق.
5. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، ج 1، ص 215، المطبعة العلمیة، تهران، چاپ اول، 1380 ق.
6. مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج 11، ص 226.
7. صدوق، محمد، علل الشرائع، کتاب فروشی داوری، قم، چاپ اول، 1385 ش.
8. طبرسی، احمد، الإحتجاج علی أهل اللجاج، ج 2، ص 314 ـ 315، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، 1403 ق.
9. «قال سالم بن أبی الجعد لما قتل هابیل مکث آدم سنة حزینا لا یضحک ثم أتى فقیل حیاک الله و بیاک أی أضحکک قالوا و لما مضى من عمر آدم مائة و ثلاثون سنة و ذلک بعد قتل هابیل بخمس سنین ولدت له حواء شیثا و تفسیره هبة الله یعنی أنه خلف من هابیل و کان وصی آدم و ولی عهده و أما قابیل فقیل له اذهب طریدا شریدا فزعا مذعورا لا یأمن من یراه و ذهب إلى عدن من الیمن فأتاه إبلیس فقال إنما أکلت النار قربان هابیل لأنه کان یعبدها فانصب أنت أیضا نارا تکون لک و لعقبک فبنى بیت نار و هو أول من نصب النار و عبدها و اتخذ أولاده آلات اللهو من الیراع و الطنبور و المزامیر و العیدان و انهمکوا فی اللهو و شرب الخمر و عبادة النار و الزنا و الفواحش حتى غرقهم الله أیام نوح بالطوفان و بقی نسل شیث»‏ (مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 11، ص 220).
10. «یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً کَثیراً وَ نِساءً...» (نساء: 4/ 1).
11. بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، ج 2، ص 58، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ اول، 1418ق؛ فیض کاشانی، ملا محسن، الاصفی فی تفسیرالقرآن، ج 1، ص 191، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، 1418 ق؛ مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، ج 3، ص 246.
12. طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 342، انتشارات اسلام، تهران، چاپ دوم، 1378 ش؛ موسوی سبزواری، سید عبد الاعلی، مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، ج 7، ص 249 ـ 250، مؤسسه اهل بیت (علیهم السلام)، بیروت، چاپ دوم، 1409 ق.
13. صدوق، محمد، التوحید، ص 277، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1398ق؛ برای آگاهی بیشتر، ر.ک: نمایه «عمر نوع بشر از منظر قرآن و کتاب مقدس»، سؤال 516.
14. تفسیر نمونه، ج 3، ص 247.
15. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 4، 135، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417 ق.