reshveh

در قرآن كريم صريحاً از اكل مال به باطل نهي و از آن مذمّت شده است؛ از مصاديق روشن اكل مال به باطل رشوه و ربا است كه در آيات و رواياتي چند از آن ها نكوهش به عمل آمده و از گرفتاري هاي دنيوي و عذاب هاي اخروي آن ها بحث شده است. در آغاز مناسب است معناي رشوه و ربا را روشن كرده تا فرق آن دو معلوم شود، آن گاه به تحليل و بررسي حرمت آن ها از ديدگاه قرآن و سنّت بپردازيم؛ بنابراين بحث را در بخش هاي زير پي مي گيريم:
بخش اوّل: تعريف رشوه
محقق اردبيلي ره مي گويد: رشوه در اصطلاح فقهي، مقدار مالي است كه براي حكم (به حق يا باطل) به قاضي داده مي شود.
محقق نراقي(ره) مي گويد: رشوه مالي است كه قاضي از يكي از دو طرف دعوي يا از هر دو يا از غير مي گيرد تا عليه طرف ديگر حكم صادر كند.
بخش دوم: تعريف ربا
قطب الدين راوندي(ره) آورده است: ربا در لغت زيادي است و در اصطلاح زيادي بر اصل مال از همان جنس يا مثل آن است، همانند زيادي بر مقدار قرض به خاطر مدّت، يا دادن يك درهم و يك دينار در مقابل دو درهم و دو دينار.
تا اين جا معلوم شد كه ربا سود پول يا سود مال در قرض به خاطر مدّت زماني است كه پول يا مال در اختيار قرض گيرنده است و رشوه مقدار مالي است كه براي حكم كردن، قاضي آن را از يكي از طرفين دعوي يا از هر دو مي گيرد تا عليه طرف مقابل حكم صادر كند.
يادآوري دو نكته ضروري است:
1ـ امروزه ميان مردم گاهي به جاي رشوه از عناويني همچون هديه يا انعام ياد مي شود؛ روشن است كه تغيير اسم سبب واقعيّت رشوه نمي شود.
2ـ گر چه اصل رشوه پرداخت مقداري مال در محكمه به قاضي است، ولي امروزه به پرداخت هر گونه مال حتي به غير قاضي براي تسريع در راه اندازي، عنوان رشوه اطلاق مي شود.