جمع بندی جبار بودن خدا

پرسش:
با توجه به این که خداوند، اصل و علت وجود موجودات است، آیا خلقت موجودات هوشمندی مثل انسان توسط خدا یک جور بی عدالتی و جبر نیست؟

پاسخ:
در این که خداوند علت تمام هستی از جمله انسان است شکی وجود ندارد اما خلقت یک موجود هوشمند و مختار مثل انسان چرا جبر و بی عدالتی باشد؟ آنچه که از خداوند صادر می شود فقط وجود و هستی بوده و خیر محض است، شروری که در حاشیه ی این وجود ایجاد میشود به سوء اختیار انسان بر می گردد وگرنه خداوند چیزی جز خیر نیافریده تا بی عدالتی کرده باشد.
برای توضیح بیشتر میتوان این خلقت را از دو جهت جبر و عدالت بررسی کرد:

در مورد جبر:
خب خالقی که انسان را خلق می کند قدرتش را دارد که هم او را مختار بیافریند و هم او را مجبور! اگر خود آن خالق که قدرتش نامحدود است تصمیم بگیرد موجودی بیافریند که آن موجود خودش هوشمند و تصمیم گیرنده باشد چه مشکلی در این بین وجود دارد؟
به عبارت دیگر مخلوق بودن با مجبور بودن تلازمی ندارد، و اینطور نیست که هر چیزی که مخلوق باشد مجبور هم باشد! بلکه بستگی دارد خالق او ساخت چه چیزی را اراده کرده باشد؛ اگر ساخت یک موجود هوشمند و با اختیار را اراده کرده باشد خب همان را می سازد، این که با اراده ی او در تعارض نیست، خودش خواسته مخلوقش اختیار داشته باشد پس این اختیار مخلوق، درست همان چیزی است که خالق خواسته و اراده کرده است، بنابراین نمیتوان گفت مخلوق مختار موجب میشود که آن خالق دیگر علت و تصمیم گیرنده نباشد.

و اما در مورد عدالت:
در این خصوص باید دقت کرد که اتفاقا در صورتی خلق نمودن چنین موجودی که قرار است حسابرسی شود بی عدالتی خواهد بود که اختیار نداشته باشد! چون اگر انسان اختیار نداشته باشد بردن انسان های خطاکار به سمت جهنم ناعادلانه خواهد بود، چرا که آنها اختیاری در انجام این امور نداشته اند، همانطور که بهشت رفتن نیکوکاران هم ارزشی برای آنها تلقی نخواهد شد چون اعمال نیک آنها از روی جبر بوده است!
اما اینکه انسان هوشمند و مختار آفریده شود دیگر امر خلقت و حسابرسی پس از آن کاملا عادلانه خواهد بود.