جمع بندی چرا خداحافظی ثواب ندارد؟

با سلام به شما و همراهان محترم سایت

در قرآن کریم به سلام اهل بهشت و خداحافظی آنها(به معنای آخرین کلام) اشاره شده است.

«دَعْواهُمْ فیها سُبْحانَكَ اللَّهُمَّ وَ تَحِیَّتُهُمْ فیها سَلامٌ وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ؛ گفتار (و دعاى) آنها در بهشت این است كه: خداوندا، منزهى تو! و تحیّت آنها در آنجا: سلام و آخرین سخنشان این است كه: حمد، مخصوص پروردگار عالمیان است!»(1)

همانطوری که سلام به عنوان یک ادب اجتماعی توسط آیات و روایات مورد تایید و تاکید قرار گرفته است خداحافظی به معنای کلامی که در هنگام جدا شدن از یکدیگر و پایان گفتگو به کار برده میشود نیز مورد تاکید است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
«هَارُونُ عَنِ ابْنِ صَدَقَةَ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ علیه السلام عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ إِذَا قَامَ الرَّجُلُ مِنْ مَجْلِسِهِ فَلْیُوَدِّعْ إِخْوَانَهُ بِالسَّلَامِ فَإِنْ أَفَاضُوا فِی خَیْرٍ كَانَ شَرِیكَهُمْ وَ إِنْ أَفَاضُوا فِی بَاطِلٍ كَانَ عَلَیْهِمْ دُونَه؛ چون كسى كه از مجلس خود بپاخیزد كه برود به برادرانش سلام وداع كند تا اگر بعد از او در كار خوبى وارد شوند شریكشان باشد و اگر در بدى و باطلى وارد شدند گناهش بر خودشان باشد و نه او.»(2)

همچنین در روایت دیگری آمده است:
«إِذَا الْتـَقـَیـْتُمْ فَتَلَاقَوْا بِالتَّسْلِیمِ وَ التَّصَافُحِ وَ إِذَا تَفَرَّقْتُمْ فَتَفَرَّقُوا بِالِاسْتِغْفَارِ؛ هنگامی که همدیگر را ملاقات می کنید، با سلام کردن به همدیگر و دست دادن با یکدیگر مواجه شوید و هنگامی که می خواهید از هم جدا بشوید با طلب آمرزش از هم جدا شوید.»(3)

بنابراین با توجه به توصیه به خداحافظی و اینکه نوعی دعا برای دیگری محسوب میشود قطعا مشمول عنایت و ثواب الهی است. اما ممکن است اهمیت و فضیلت سلام و سبقت در آن به عنوان آغاز گفتگو و آشنایی در خداحافظی مطرح نباشد.

پی نوشت ها:

1. یونس، 10.
2. بحارالانوار، ج73، ص9.
3. الکافی، ج2، ص181.

با سلام خدمت شما
در پاسخ به سوال خوبی که مطرح فرمودید به تدریج روایاتی که متضمن آداب اجتماعی معاشرت است بیان میشود. برای شروع به ادبی درباره نشستن اشاره میکنیم که ظرافت آداب اسلامی در جزئی ترین مسئل روشن شود.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله):
«يَنْبَغِي لِلْجُلَسَاءِ فِي الصَّيْفِ أَنْ يَكُونَ بَيْنَ كُلِّ اثْنَيْنِ مِقْدَارُ عَظْمِ الذِّرَاعِ لِئَلَّا يَشُقَّ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ؛ شايسته است براى آنان كه در تابستان دور هم می نشينند كه ميان هر دو نفر به اندازه يك ذراع(نیم متر) فاصله باشد كه از گرما ناراحت نشوند.»(1)

پی نوشت:
1. وسائل الشيعة، ج‏12، ص14.

سلام و دست دادن

امام باقر(علیه السلام) میفرماید:

«إِذَا لَقِيَ أَحَدُكُمْ أَخَاهُ فَلْيُسَلِّمْ عَلَيْهِ وَ لْيُصَافِحْهُ‏ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَكْرَمَ بِذَلِكَ الْمَلَائِكَةَ فَاصْنَعُوا صُنْعَ الْمَلَائِكَةِ؛ چون يكى از شما برادرش را ملاقات كند بايد به او سلام كند و دست بدهد، زيرا خداى عز و جل فرشتگان را بدين عمل گرامى داشته، پس شما هم كار فرشته را بكنيد.»(1)

«إِذَا صَافَحَ الرَّجُلُ صَاحِبَهُ فَالَّذِي يَلْزَمُ التَّصَافُحَ أَعْظَمُ أَجْراً مِنَ الَّذِي يَدَعُ أَلَا وَ إِنَّ الذُّنُوبَ لَتَتَحَاتُّ فِيمَا بَيْنَهُمْ حَتَّى لَا يَبْقَى ذَنْبٌ؛ هر گاه مردى با دیگری دست دهد، آنكه دستش را نگه دارد، اجرش بيشتر است از آنكه رها ميكند، و آگاه باش كه گناهان از آنها بريزد تا آنجا كه گناهى باقى نماند.»(2)

پی نوشت:
1. الكافی، ج‏2، ص181.
2. همان.

معانقه

معمولا معانقه به دیده بوسی معنا میشود اما معنای دقیقی نیست. معانقه نوعی در آغوش کشیدن یکدیگر است که در آن سر به سمت شانه های یکدیگر خم میشود و گردن ها به یکدیگر می رسد. به همین خاطر به این حالت معانقه(از عنق به معنای گردن) گفته میشود.

امام صادق(علیه السلام) میفرمایند:
«إِنَّ الْمُؤْمِنَيْنِ إِذَا اعْتَنَقَا غَمَرَتْهُمَا الرَّحْمَةُ فَإِذَا الْتَزَمَا لَا يُرِيدَانِ بِذَلِكَ إِلَّا وَجْهَ اللَّهِ وَ لَا يُرِيدَانِ غَرَضاً مِنْ أَغْرَاضِ الدُّنْيَا قِيلَ لَهُمَا مَغْفُوراً لَكُمَا فَاسْتَأْنِفَا ...؛ به راستى دو مؤمن هر گاه يك ديگر را در آغوش كشند رحمت آنها را فراگيرد و هر گاه به هم چسبند و از آن جز رضاى خدا نخواهند و غرض دنيوى نداشته باشند، به آنها گفته شود: آمرزيده‏ ايد و زندگى را از سر گيريد.»(1)[=&quot]
[=&quot]
پی نوشت:
1. الکافی، ج2، ص184.

تقبیل

تقبیل به معنای بوسیدن است و بوسیدنی که در آداب اسلامی ملاقات وارد شده است بوسیدن پیشانی است. امام صادق(علیه السلام) میفرمایند:

«إِنَّ لَكُمْ لَنُوراً تُعْرَفُونَ بِهِ فِي الدُّنْيَا حَتَّى إِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا لَقِيَ أَخَاهُ قَبَّلَهُ فِي مَوْضِعِ النُّورِ مِنْ جَبْهَتِهِ؛ راستى براى شما هر آينه نورى است كه به وسيله آن در دنيا شناخته می شويد تا اينكه هر گاه يكى از شماها به برادر خود برخورد، او را در همان جاى نور كه از پيشانى او است می بوسد.»(1)

البته در روایتی بوسیدن گونه نیز آمده است:
«مَنْ قَبَّلَ لِلرَّحِمِ ذَا قَرَابَةٍ فَلَيْسَ عَلَيْهِ شَيْ‏ءٌ وَ قُبْلَةُ الْأَخِ عَلَى الْخَدِّ وَ قُبْلَةُ الْإِمَامِ بَيْنَ عَيْنَيْهِ؛ هر كه خويشاوندى را به خاطر رابطه خویشاوندی ببوسد چيزى بر او نيست؛ بوسه برادر بر گونه است و بوسه امام ميان دو چشمِ او است.»(2)

از بوسیدن لب در روایات نهی شده است:
«لَيْسَ الْقُبْلَةُ عَلَى الْفَمِ إِلَّا لِلزَّوْجَةِ أَوِ الْوَلَدِ الصَّغِيرِ؛ بوسيدن دهان سزاوار نيست جز نسبت به همسر يا فرزند خردسال.»(3)[=&quot]

[=&quot]
پی نوشت ها:
1. الکافی، ج2، ص185.
2. همان، ص186.
3. همان.

لبخند زدن

امیرالمومنین(علیه السلام) میفرماید:

«إِذَا لَقِيتُمْ‏ إِخْوَانَكُمْ‏ فَتَصَافَحُوا وَ أَظْهِرُوا لَهُمُ الْبَشَاشَةَ وَ الْبِشْرَ تَتَفَرَّقُوا وَ مَا عَلَيْكُمْ مِنَ الْأَوْزَار؛ چون برادران خود را ملاقات نموديد با هم دست بدهيد و اظهار خوشروئى و خنده ‏روئى كنيد تا چون از يك ديگر جدا شويد آنچه بار گناه بر دوش شما است برداشته شده باشد.»(1)

پی نوشت:
1. الخصال(صدوق)، ج‏2، ص633.

تحیت عطسه

امیر مومنان(علیه السلام) در حدیثی که مرحوم صدوق(ره) در خصال نقل میکنند، میفرمایند:

«إِذَا عَطَسَ أَحَدُكُمْ فَسَمِّتُوهُ‏ قُولُوا يَرْحَمُكَ اللَّهُ وَ هُوَ يَقُولُ لَكُمْ يَغْفِرُ اللَّهُ لَكُمْ وَ يَرْحَمُكُم‏ .... ؛ چون يكى از شما عطسه كرد براى او دعا كنيد و بگوئيد يرحمك اللَّه: خدا تو را رحمت كند و او بشما بگويد: يغفر اللَّه لكم و يرحمكم. خداوند شما را بيامرزد و شما را رحمت كند كه خداى تبارك و تعالى ميفرمايد چون تحيتى بشما گفته شد شما بهتر از آن بگوئيد و يا همان تحيت را باز گردانيد.»(1)

پی نوشت:
1. الخصال(صدوق)، ج‏2، ص633.

پرسش: چرا خداحافظی مثل سلام ثواب ندارد؟

پاسخ: در قرآن کریم به سلام اهل بهشت و خداحافظی آنها(به معنای آخرین کلام) اشاره شده است. «دَعْواهُمْ فیها سُبْحانَكَ اللَّهُمَّ وَ تَحِیَّتُهُمْ فیها سَلامٌ وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ؛ گفتار (و دعاى) آنها در بهشت این است كه: خداوندا، منزهى تو! و تحیّت آنها در آنجا: سلام و آخرین سخنشان این است كه: حمد، مخصوص پروردگار عالمیان است!»(1) همانطوری که سلام به عنوان یک ادب اجتماعی توسط آیات و روایات مورد تایید و تاکید قرار گرفته است خداحافظی به معنای کلامی که در هنگام جدا شدن از یکدیگر و پایان گفتگو به کار برده میشود نیز مورد تاکید است. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هَارُونُ عَنِ ابْنِ صَدَقَةَ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ (علیه السلام) عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ إِذَا قَامَ الرَّجُلُ مِنْ مَجْلِسِهِ فَلْیُوَدِّعْ إِخْوَانَهُ بِالسَّلَامِ فَإِنْ أَفَاضُوا فِی خَیْرٍ كَانَ شَرِیكَهُمْ وَ إِنْ أَفَاضُوا فِی بَاطِلٍ كَانَ عَلَیْهِمْ دُونَه؛ چون كسى كه از مجلس خود بپاخیزد كه برود به برادرانش سلام وداع كند تا اگر بعد از او در كار خوبى وارد شوند شریكشان باشد و اگر در بدى و باطلى وارد شدند گناهش بر خودشان باشد و نه او.»(2) همچنین در روایت دیگری آمده است: «إِذَا الْتـَقـَیـْتُمْ فَتَلَاقَوْا بِالتَّسْلِیمِ وَ التَّصَافُحِ وَ إِذَا تَفَرَّقْتُمْ فَتَفَرَّقُوا بِالِاسْتِغْفَارِ؛ هنگامی که همدیگر را ملاقات می کنید، با سلام کردن به همدیگر و دست دادن با یکدیگر مواجه شوید و هنگامی که می خواهید از هم جدا بشوید با طلب آمرزش از هم جدا شوید.»(3) بنابراین با توجه به توصیه به خداحافظی و اینکه نوعی دعا برای دیگری محسوب میشود قطعا مشمول عنایت و ثواب الهی است. اما ممکن است اهمیت و فضیلت سلام و سبقت در آن به عنوان آغاز گفتگو و آشنایی در خداحافظی مطرح نباشد.

پی نوشت ها:

1. یونس، 10.
2. مجلسی، محمد باقر(1110ق)، بحار الانوار، بیروت، دار احیا التراث العربی، ج73، ص9.
3. کلینی، محمد بن یعقوب(329 ق)الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج2، ص181.