جمع بندی راه درمان حالاتی که گاهی در شرایط خاص بر نفس عارض می شود چیست؟

کارشناس بحث: استاد بصیر

[="Tahoma"][="Blue"]

باسلام و احترام
برای درمان هر رذیله ی اخلاقی، درستورالعمل خاص و راه حلی وجود دارد که باید بدان ملزم شد.
اینطور نیست که برای دفع تمام رذایل یک راه حل کلی وجود داشته باشد که درمان همه رذائل نفسانی باشد.
بله، اگر بخواهیم کلی سخن گفته باشیم و جوابی کلی داده باشیم، برای ریشه کن کردن کلیه رذایل اخلاقی باید دارای توحید ناب در همه ی موارد باشیم یعنی به این بیندیشیم که مالک اصلی خداست و ما بنده و او مولای ماست و هر چه او بگوید باید اجرا شود و بنده از خودش اختیاری ندارد، حال که چنین است بنده به این نگاه می کند که خدا از او چه طلب می کند و او را از چه نهی می نماید، منفعتی برای خود درنظر نمی گیرد، همه ی همت او این است که کارش مورد رضایت خدا قرار بگیرد هر چند با نفس مخالفت داشته باشد.
مداومت بر این فکر و عقیده، کم کم به انسان قدرتی می دهد که بتواند بر کلیه رذائل پیروز آید تا وسواس شیطانی و نفسانی، او را اذیت نکند.[/]

[="Tahoma"][="Blue"]

باسلام و احترام خدمت شما دوست گرامی
تقوای واقعی این است که اگر ببینی مجتهدی برتر و عالم تر از تو وجود دارد که می تواند زعامت شیعیان را بر عهده بگیرد، به نفع او کنار بروی و کرسی اجتهاد و فتوا را برای او باقی بگذاری.
این که عالمی از قبول مرجعیت عامه شیعیان کناره گیری کردند و آن را به عالمی دیگر واگذار نمودند، حتما شانیت و لیاقت طرف مقابل را بیشتر از خود دیده اند و الا صرف مبارزه با نفس، دلیل بر این نمی شود که مردم را از فقیه و سرپرست در امور دینی واگذاشت. حتما آن عالم دینی، بدین جهت از کرسی فتوا کناره گیری کرده اند و الا وجهی ندارد که امت را رها گذاشت به بهانه ی مبارزه با نفس. می شود با نفس مبارزه نمود و خدمت به خلق را هم رها نکرد.
ایشان وقتی دیده اند کسی دیگری هست که در مقام فتوا بنشیند، از این مسئولیت کناره گرفته اند و وقتی دیده اند که تربیت عالم دینی، مورد نیاز است به جای کرسی فتوا کرسی تربیت شاگرد دینی را برگزیده اند و اگر وی، قدرت بر کنترل نفس در حوزه مرجعیت را نداشته باشند، قوه ی کنترل نفس در تربیت شاگرد را هم نخواهند داشت.[/]

[="Tahoma"][="Blue"]

متوجه منظورتان از حالتی که الان بروز کرده و قبلا نداشته اند، نمی شوم، اگر منظورتان حالت مراقبه است که خب اگر نداشتند که متنبه نمی شدند، چون حالت مراقبه و خویشتنداری را به همراه داشته اند تا نفس احساس بهجت کرده، برای به زمین زدن آن، از ادامه امر مستحب، سر باز زده اند و به امر واجب که مبارزه با نفس است پرداخته او مسلما اگر ادامه امر، واجب بود، صرف مبارزه با نفس، مجوز قطع سخنرانی یا هر عمل خیر دیگر، نمی شد.

نه صرف، دوری از محیط، تزکیه نفس نخواهد بود. خودِ این دوری از محیط هم،گاهی می تواند نفسانی باشد یعنی برای ریاکاری و نشان دادن این مطلب که من اگر کاری باعث تحریک نفسم بشود، به خاطر خدا ترک می کنم و این هم خودش می تواند عدم اخلاص و از روی ریا باشد.

چرا می شود. در مطالب قبلی توضیح دادم.[/]

بسمه المالک

با سلام و عرض ادب خدمت استاد بصیر گرامی و تشکر از مطالب بسیار خوبشان

و عرض سلام خدمت پرسشگر گرامی

به نظر می رسد در دفع و رفع رذائل قلبی مثل غرور و تبختر حاصل از درک کمال در خویش

ابتدا تقویت توحید:اینکه بدانیم هیچ چیز نیستیم جز صرف الربط به حق و آئینه ای مکدّر و خُرد و ناچیز

که باید وجه معبود ازلی و ابدی را نشان دهیم، نمودیم نه بود،و این با تفکر دائم و مستمر و همینطور

عمل مطابق آن تثبیت می شود بإذن الله.

تضرع در پیشگاه خداوند و استعانت جستن از منبع خیرات برای رفع این رذائل

و دائما و در هر حال این تضرع باطنی و قلبی را حفظ نمودن.

و توسل به ذوات مقدسه ی چهارده نور مقدس صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین.

و مراقبت و محاسبه ی مستمر و البته دوری ذهنی و قلبی و گاهی اگر به انجام تکالیف اجتماعی

و خانوادگی لطمه نمی خورد حتی دوری قالبی و عدم حضور در جاهایی که به تقویّت این رذائل کمک می کنند.

اینها مواردی است که حقیر شنیده و مطالعه کرده ام،خداوند توفیق عمل دهد.

بسمه سریع الرضا

قال الصادق علیه السلام:

اذا هممت بشي ء من الخير فلا تؤخره ، فان الله عز و جل ربما أطلع علي العبد و هو علي شيء من الطاعة فيقول :

و عزتي و جلالي لا أعذبك بعدها أبدا و اذا هممت بسيئة فلا تعملها فانه ربما اطلع الله علي العبد و هو علي شيء من المعصية فيقول :

و عزتي و جلالي لا أغفر لك بعدها أبدا .

امام جعفر صادق (ع) : وقتي اراده كار خيري نمودي تأخيرش مينداز زيرا خداي متعال گاهي بر بنده مشرف مي شود كه او مشغول طاعتي است

پس مي فرمايد : به عزت و جلالم سوگند كه تو را پس از اين هرگز عذاب نكنم و چون اراده گناهي كردي انجام مده ، زيرا گاهي خدا بر بنده مشرف

مي شود كه او معصيتي انجام دهد ، پس مي فرمايد : به عزت و جلالم كه تو را بعد از اين ديگر نخواهم آمرزيد .

اصول كافي ، ج 3 ، ص 213

شاید هم شیطان لعین در انسان حالت تسویف را القاء کند و با تأخیر و کوتاهی در تسریع به عمل خیر، به کلّی انسان را از انجام

آن غافل و یا پشیمان نماید تا مانع خیری شود که از آن عمل نصیب انسان می شود.

بسمه الخبیر

عنایت دارید که حالات نفوس و ظرفیّت قلوب مؤمنین ذو مراتب است،شاید برای حضرت علّامه اینگونه بوده و برای شخصی

که مراتب پائین تری در معنویّات دارد وسوسه ای از سوی ابلیس لعین در کار باشد.

به قول مولانا:

کار نیکان را قیاس از خود مگیر

گرچه در تحریر باشد شیر شیر

جمله عالم زین سبب گمراه شد

کم کسی ز ابدال حق آگاه شد

همسری با انبیا برداشتند

اولیا را همچو خود پنداشتند

گفته اینک ما بشر ایشان بشر

ما و ایشان بستهٔ خوابیم و خور

این ندانستند ایشان از عمی

هست فرقی درمیان بی‌منتهی

هر دو گون زنبور خوردند از محل

لیک شد زان نیش و زین دیگر عسل

هر دو گون آهو گیا خوردند و آب

زین یکی سرگین شد و زان مشک ناب

هر دو نی خوردند از یک آب‌خور

این یکی خالی و آن پر از شکر

صد هزاران این چنین اشباه بین

فرقشان هفتاد ساله راه بین

این خورد گردد پلیدی زو جدا

آن خورد گردد همه نور خدا

این خورد زاید همه بخل و حسد

وآن خورد زاید همه نور احد

این زمین پاک و آن شوره‌ست و بد

این فرشتهٔ پاک و آن دیوست و دد

هر دو صورت گر به هم ماند رواست

آب تلخ و آب شیرین را صفاست

جز که صاحب ذوق کی شناسد بیاب

او شناسد آب خوش از شوره آب

سوال:
انسان در جمعی حضور دارد که ناگهان افرادی از او تعریف و تمجید می کنند، این کار منشاء ایجاد حالتی درونی در شخص می شود که در نتیجه آن برخی از بیماری های روحی اعلام حضور می کنند در واقع چشمک می زنند که ما در درونت هستیم.
راه ریشه کن کردن آنها چیست؟
راه کلی درمان به چه صورت هست؟

باسلام و احترام
برای درمان هر رذیله ی اخلاقی، درستورالعمل خاص و راه حلی وجود دارد که باید بدان ملزم شد.
اینطور نیست که برای دفع تمام رذایل یک راه حل کلی وجود داشته باشد که درمان همه رذائل نفسانی باشد.
بله، اگر بخواهیم کلی سخن گفته باشیم و جوابی کلی داده باشیم، برای ریشه کن کردن کلیه رذایل اخلاقی باید دارای توحید ناب در همه ی موارد باشیم یعنی به این بیندیشیم که مالک اصلی خداست و ما بنده و او مولای ماست و هر چه او بگوید باید اجرا شود و بنده از خودش اختیاری ندارد، حال که چنین است بنده به این نگاه می کند که خدا از او چه طلب می کند و او را از چه نهی می نماید، منفعتی برای خود درنظر نمی گیرد، همه ی همت او این است که کارش مورد رضایت خدا قرار بگیرد هر چند با نفس مخالفت داشته باشد.
مداومت بر این فکر و عقیده، کم کم به انسان قدرتی می بشخد که بتواند بر کلیه رذائل پیروز آید تا وسواس شیطانی و نفسانی، او را اذیت نکند.

سوال:در تاریخ دیده یا شنیده ایم که یکی از بزرگان اخلاق به عنوان مرجع تقلید معرفی شد در نهایت این مسئولیت را نپذیرفتند و تا آخر عمر شریفشان به تربیت شاگردان مشغول شدند و مرجعیت را به دیگری واگذار کردند. سوال پیش می آید آیا این بزرگان که از مقام مرجعیت کناره گرفتند، آیا به خاطر این بوده که گرفتار عجب و ریا نشوند؟

تقوای واقعی این است که اگر ببینی مجتهدی برتر و عالم تر از تو وجود دارد که می تواند زعامت شیعیان را بر عهده بگیرد، به نفع او کنار بروی و کرسی اجتهاد و فتوا را برای او باقی بگذاری.
این که عالمی از قبول مرجعیت عامه شیعیان کناره گیری کردند و آن را به عالمی دیگر واگذار نمودند، حتما شانیت و لیاقت طرف مقابل را بیشتر از خود دیده اند و الا صرف مبارزه با نفس، دلیل بر این نمی شود که مردم را از فقیه و سرپرست در امور دینی واگذاشت. حتما آن عالم دینی، بدین جهت از کرسی فتوا کناره گیری کرده اند و الا وجهی ندارد که امت را رها گذاشت به بهانه ی مبارزه با نفس. می شود با نفس مبارزه نمود و خدمت به خلق را هم رها نکرد.
ایشان وقتی دیده اند کسی دیگری هست که در مقام فتوا بنشیند، از این مسئولیت کناره گرفته اند و وقتی دیده اند که تربیت عالم دینی، مورد نیاز است به جای کرسی فتوا کرسی تربیت شاگرد دینی را برگزیده اند و اگر وی، قدرت بر کنترل نفس در حوزه مرجعیت را نداشته باشند، قوه ی کنترل نفس در تربیت شاگرد را هم نخواهند داشت.