جمع بندی آیا جز پیامبر اسلام وحضرت ابراهیم پیامبران دیگری هم به امامت رسیدند؟

پرسش:
آیا جز پیامبر اسلام و حضرت ابراهیم پیامبران دیگری هم به امامت رسیدند.؟

پاسخ:
برای پاسخ به این سوال نخست بايد دانست كه قرآن كريم هر جا نامى از امامت مى‏ برد، به دنبال آن بحث هدایت را مطرح می‌کند، گویا به این وسیله به نوعی می‌خواهد کلمه امامت را تفسير كند. مثلا در ضمن داستان هاى ابراهيم مى ‏فرمايد: «وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ نافِلَةً، وَ كُلًّا جَعَلْنا صالِحِينَ، وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا»؛ ما به ابراهيم، اسحاق را داديم، و علاوه بر او يعقوب هم داديم، و همه را صالح قرار داديم، و مقرر كرديم امامانى باشند که به امر ما هدايت كنند.(1)
همچنین مى‏فرمايد: «وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا، وَ كانُوا بِآياتِنا يُوقِنُونَ»؛ و ما از ايشان امامانى قرار داديم كه به امر ما هدايت مى‏ كردند، و اين مقام را بدان جهت يافتند كه صبر مى ‏كردند، و به آيات ما يقين مي داشتند.(2)
از اين دو آيه بر مى‏ آيد وصفى كه از امامت كرده، وصف تعريف است و مي خواهد آن را به مقام هدايت معرفى كند از سوى ديگر همه جا اين هدايت را مقيد به امر كرده، و با اين قيد فهمانده كه امامت به معناى هر نوع هدايتی نيست، بلكه به معناى هدايتى است كه با امر خدا صورت مى‏ گيرد.

و اين امر هم همان است كه در يك جا در باره‏ اش فرموده: «إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَيْئاً أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ، فَسُبْحانَ الَّذِي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْ‏ءٍ»: امر او وقتى اراده چيزى كند تنها همين است كه بان چيز بگويد باش، و او هست شود، پس منزه است خدايى كه ملكوت هر چيز به دست او است.(3)
و نيز فرموده: «وَ ما أَمْرُنا إِلَّا واحِدَةٌ كَلَمْحٍ بِالْبَصَرِ»؛ امر ما جز يكى نيست آن هم چون چشم بر هم زدن.(4)
امام هدايت كننده‏ اى است كه با امرى ملكوتى كه در اختيار دارد هدايت مى‏ كند، پس امامت از نظر باطن يك نحوه ولايتى است كه امام در اعمال مردم دارد، و هدايتش چون هدايت انبياء و رسولان و مؤمنين صرف راهنمايى از طريق نصيحت و موعظه حسنه و بالأخره صرف آدرس دادن نيست، بلكه هدايت امام دست خلق گرفتن و به راه حق رساندن است.

تا این جا مشخص شد که امامت مقامی است والا که در نتیجه صبر به کسی اعطا می‌شود و این مقام به هر کسی داده شود، هدایت مردم به دست اوست و او مردم را هدایت می کند و به حق می رساند. این مقام به حضرت ابراهیم و اسحاق و یعقوب (علیهم السلام) داده شده است. همان طور که به رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) و امامان شیعه اعطا شده است.
بر اساس سوال حضرت ابراهیم از خداوند مبنی بر این که امامت را در نسل وی نیز قرار می‌دهد یا نه و پاسخ خداوند، معلوم می‌شود که امامت در نسل ایشان به کسانی می‌رسد که ظالم نباشند و غیرظالم کسی است که در طول عمر خود هیچ خطا و گناهی نکرده باشد و کوچک ترین لغزشی در راه حق نداشته باشد، زیرا مقام امامت والاتر از مقام نبوت است و به هر کسی نمی‌رسد.
حال چه اين كه آن ظلم شرك باشد، و چه معصيت، چه اين كه در تمامى عمر ظالمند، و يا در اول عمر ظالم و در آخر توبه‏ كارند، و يا بالعكس، در اول صالح، و در آخر ظالم باشند، هيچ يك از اين افراد نمى ‏توانند امام باشند، پس امام تنها كسى است كه در تمامى عمرش حتى كوچكترين ظلمى را مرتكب نشده باشد.(5)

بنا بر این هر چند مصادیق پیامبرانی که امام بوده‌اند چندان برای ما روشن نیست و فقط اطلاع از امامت حضرت ابراهیم، اسحاق، یعقوب و پیامبر اکرم را داریم اما می دانیم برخی از ذریه و نسل حضرت ابراهیم، به این مقام رسیده اند.

__________
(1) انبياء/ 73.
(2) سجده/ 24.
(3) یس/ 82-83.
(4) قمر/ 50.
(5) تفسیر المیزان، همان، ص276-279 (نرم افزار جامع التفاسیر).