جمع بندی ایمان و عمل صالح در قرآن

معنای لغوی و اصطلاحی ایمان:

ایمان از (امن) به معنای ایمنی دادن و رفع ترس و اضطراب است.(1)

ايمان، عبارت است از جايگير شدن اعتقاد در قلب، و اين كلمه از ماده (ء- م- ن) اشتقاق يافته، چنان که شخص با ايمان، به كسى كه به درستى و راستى و پاكى وى اعتقاد پيدا كرده، امنيت مى‏ دهد، يعنى آن چنان دلگرمى و اطمينان مى ‏دهد كه هرگز در اعتقاد خودش دچار شك و ترديد نمى‏ شود، چون آفت اعتقاد و ضد آن شك و ترديد است.(2)

در اصطلاح اسلام، ايمان،تصديق به خداوند، پيامبران، ملائكه، کتب آسمانی، قیامت و بهشت و جهنم است.(3)

معنای لغوی و اصطلاحی صالح:

صالح از (صلح) مقابل و ضد فساد است. و این واژه در قرآن در مقابل فساد و نیز در مقابل سیئه به کار رفته است.(4)

صالح یعنی شايسته. آن چه يا كسي كه شايسته و خوب است و در آن فساد نيست.(5)

اعمال صالحه كارهائى است كه شرع آن ها را شخصا بيان فرموده؛ و يا هر عمل صالح مطابق عدل و انصاف مورد رضاى حق است، خواه در شرع بالخصوص بيان شده باشد يا نه، كه قطعا در آن نيز ايمان منظور است.

پس بى شك عمل صالح پيش خدا در صورتى مؤثّر و مقرب است كه توأم با ايمان به خدا باشد و در غير اين صورت پوچ و بى اثر خواهد بود.(6)

رابطه ایمان و عمل صالح

ايمان به معنى تسليم است. مؤمن كسى است كه به حق تسليم باشد و آن قهرا با عمل توأم است و بدون آن مصداق ندارد.

ايمان پس از اعتقاد است، شخص اگر پس از اعتقاد به عقيده ‏اش تسليم شد مؤمن است و گر نه منافق يا كافر می باشد.

از طرف ديگر هر قدر اعتقاد قوى باشد تسليم محكم خواهد بود، [و] شدت و ضعف ايمان و داراى مراتب بودنش از اين روشن می شود.(7)

روایت:

"وَ الْإِيمَانُ هُوَ الْإِقْرَارُ بِاللِّسَانِ وَ عَقْدٌ فِي الْقَلْبِ وَ عَمَلٌ بِالْأَرْكَان‏"

یعنی ايمان، اقرار به زبان، و استقرار در قلب، و عمل به اركان و اعضاء است.(8)

روایتی دیگر:

"الْإِيمَانُ قَوْلٌ مَقُولٌ وَ عَمَلٌ مَعْمُولٌ وَ عِرْفَانُ الْعُقُول وَ اتّباعُ الرّسول‏"

یعنی ايمان سخن و عمل و اعتقاد و پيروى از پيامبر(ص) است.(9)

__________

1. التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج ‏1، ص 149.
2. ترجمه الميزان، ج ‏1، ص 73.
3. مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‏1، ص 120.
4. المفردات في غريب القرآن، ص 489.
5. قاموس قرآن، ج ‏4، ص 142.
6. همان، ص 144.
7. قاموس قرآن، ج ‏1، ص 124.
8. الكافي، ج ‏2، ص 27.
9. مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‏1، ص 122.

سلام علیکم
ایمان
ایمان به پدیده ای است که در درون انسان اتفاق می افتد و بعد خود را در رفتار او نشان می دهد.
وقتی وعده ای و یا هشداری به شما داده می شود و یا شما آن را باور می کنید، یعنی به سخن آن شخص ایمان دارید.
خداوند وعده ها و وعیدهای زیادی داده است. آثار نیکوی کارهایی را برشمرده و از آثار زشت کارهایی دیگر سخن گفته است. این آثار هم دنیوی است و هم اخروی!
وقتی کسی آنچه را که خداوند فرموده تصدیق کند، بگوید: صدق اللله العلی العظیم، خداوند درست گفته است! حق با خداوند است! این سخن از آن خداوند است. خداوند چه حکیمانه سخن گفته است! من هم مثل خداوند فکر می کنم! سخنانی که مخالف سخنان خداوند باشد را درست نمی دانم! با آنها مخالفم! و ...
همه اینها یعنی ایمان!
ولی اگر قسمتی از حرفها را بپذیرد و قسمتی دیگر را قبول نکند، (بقره: 85؛ نساء: 150) معلوم می شود، هنوز خداوند را به عنوان این که حکیم است قبول نکرده است بلکه خود را حکیم می داند.
حال اگر در عینی که بعضی سخنان خداوند را قبول ندارد، ولی تسلیم آنها باشد و از آن تخطی نکند، آن وقت می شود گفت که این فرد مسلمان شده است ولی هنوز ایمان داخل قلبش نشده است (حجرات: 14).
عمل صالح
عمل صالح غیر از عمل خیر است. غیر از عمل خوب است. عمل صالح عمل مناسب است. مناسب شخص، مناسب زمان، مناسب مکان. عمل فاسد عمل غیر مناسب است.
ممکن است عملی خوب باشد ولی فاسد باشد.
مثلا درس خواندن کار خوبی است ولی درس خواندنِ اول وقت نماز، عمل فاسدی است. عمل نامناسبی است. ارتباط انسان را با خداوند فاسد می کند. بهم می ریزد! ولی نماز اول وقت این رابطه را سامان می دهد، اصلاح می کند.
نماز اول وقت فقط عمل خوب نیست بلکه بهترین عمل است (حی علی خیر العمل) و عمل صالح بهترین عمل است.

سؤال:
معنای ایمان و عمل صالح چیست؟ و در قرآن چگونه در کنار هم آمده‌اند؟

پاسخ:
معنای لغوی و اصطلاحی ایمان:
ایمان از (امن) به معنای ایمنی دادن و رفع ترس و اضطراب است. (1)
ايمان، عبارت است از جای‌گير شدن اعتقاد در قلب، و اين كلمه از ماده (ء- م- ن) گرفته شده، چنان که شخص با ايمان، به كسى كه به درستى و راستى و پاكى وى اعتقاد پيدا كرده، امنيت مى‏‌دهد، يعنى آن‌چنان دلگرمى و اطمينان مى‌دهد كه هرگز در اعتقاد خودش دچار شك و ترديد نمى‌شود، چون آفت اعتقاد و ضد آن شك و ترديد است. (2)
در اصطلاح اسلام، ايمان، تصديق به خداوند، پيامبران، ملائكه، کتب آسمانی، قیامت و بهشت و جهنم است. (3)

معنای لغوی و اصطلاحی صالح:
صالح از (صلح) مقابل و ضد فساد است. و این واژه در قرآن در مقابل فساد و نیز در مقابل سیئه به کار رفته است. (4)
صالح یعنی شايسته. آن چه يا كسی كه شايسته و خوب است و در آن فساد نيست. (5)
اعمال صالحه كارهایى است كه شرع آن‌ها را شخصا بيان فرموده؛ و يا هر عمل صالح مطابق عدل و انصاف مورد رضاى حق است، خواه در شرع بالخصوص بيان شده باشد يا نه، كه قطعا در آن نيز ايمان منظور است.
پس بى‌شك عمل صالح پيش خدا در صورتى مؤثّر و مقرب است كه توأم با ايمان به خدا باشد و در غير اين صورت پوچ و بى‎اثر خواهد بود. (6)

رابطه ایمان و عمل صالح
ايمان به معنى تسليم است. مؤمن كسى است كه به حق تسليم باشد و آن قهرا با عمل توأم است و بدون آن مصداق ندارد.
ايمان پس از اعتقاد است، شخص اگر پس از اعتقاد به عقيده‌‏اش تسليم شد مؤمن است و گر نه منافق يا كافر است.
از طرف ديگر هر قدر اعتقاد قوى باشد تسليم محكم خواهد بود، [و] شدت و ضعف ايمان و داراى مراتب بودنش از اين روشن می‌شود. (7)

روایت:
«وَ الْإِيمَانُ هُوَ الْإِقْرَارُ بِاللِّسَانِ وَ عَقْدٌ فِي الْقَلْبِ وَ عَمَلٌ بِالْأَرْكَان‏»؛ یعنی ايمان، اقرار به زبان، و استقرار در قلب، و عمل به اركان و اعضاء است. (8)
روایتی دیگر: «الْإِيمَانُ قَوْلٌ مَقُولٌ وَ عَمَلٌ مَعْمُولٌ وَ عِرْفَانُ الْعُقُول وَ اتّباعُ الرّسول»؛ یعنی ايمان سخن و عمل و اعتقاد و پيروى از پيامبر (صلی الله علیه و آله) است.(9)

منابع:
1. مصطفوی، حسن، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏1، ص 149.
2. موسوی همدانی، سید محمد باقر، ترجمه الميزان، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏1، ص 73.
3. طبرسی، فضل، مجمع البيان، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏1، ص 120.
4. راغب اصفهانی، حسین، المفردات في غريب القرآن، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ص 489.
5. قرشی، سیدعلی اکبر، قاموس قرآن، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏4، ص 142.
6. همان، ص 144.
7 . قرشی، سیدعلی اکبر، قاموس قرآن، ج ‏1، ص 124.
8.کلینی، محمد، الكافي، نرم افزار جامع الاحادیث نور، ج ‏2، ص 27.
9 .طبرسی، فضل، مجمع البيان، ج ‏1، ص 122.