تعليم مناسك حج به پيامبران

حضرت ابراهيم(ع) پس از بناي كعبه از خداي سبحان خواست تا چگونگي عبادت در آن خانه را به وي نشان دهد: «أَرِنا مَناسِكنا» بقره/128
پس از درخواست حضرت ابراهيم، جبرئيل(ع) به محضر آن بزرگوار رسيد و پيشاپيش وي اعمال حج (طواف، سعي، وقوفين و ...) را انجام داد و حضرت خليل نيز همان كارها را تكرار كرد. (وسائل الشيعه 8/163)
مناسك ويژة حج به مجرد تعليم لفظي، مانند اين قول خدايِ تعالي كه فرمود: «يا أيها الذين امنوا كُتب عَليكُم الصِيام» بقره/183 بر مردم واجب نشد، بلكه با تمثل خارجي و به صورت عملي متحقّق گرديده، به صورت عيني نازل شد. گواه اين سخن جملة «وأرِنا مناسكنا» بقره/128 است
امام صادق(ع) فرمود: خداوند عزّوجلّ به ابراهيم(ع) فرمود با اسماعيل حج گزارده واو را ساكن حرم كند... و با آن دو جز جبرئيل ديگري نبود. پس چون به حرم رسيدند، جبرئيل به او گفت: اي ابراهيم! هر دو پيش از ورود به حرم فرود آييد و غسل كنيد. آن دو فرود آمدند و غسل كردند و جبرئيل به آنان نماياند كه چگونه براي احرام مهيا شوند. هر دو چنان كردند.
سپس به امر جبرئيل آمادة حج شدند و آنان را فرمود تا لبيكهاي چهارگانه‎اي كه پيامبران بدانها لبيك گفته بودند، بگويند.
سپس آن دو را به صفا آورد. هر دو فرود آمدند و جبرئيل ميان آن دو، رو به روي كعبه ايستاد و تكبير گفت و هر دو تكبير گفتند.
او خدا را حمد كرد و آن دو نيز حمد كردند و جبرئيل خداي را تمجيد گفت و آن دو نيز تمجيد گفتند و او خدا را ثنا گفت و آن دو نيز چنان كردند. جبرئيل جلو آمد و آن دو نيز جلو آمدند و بر خداي عزّو جلّ ثنا فرستادند و تمجيدش كردند.
تا آنكه جبرئيل آنان را به جايگاه حجر آورد. پس جبرئيل استلام حجر كرد و به آن دو نيز دستور داد تا حجر الأسود را استلام كنند و هفت بار آن دو را به گرد كعبه طواف داد.
سپس با آن دو در مقام ابراهيم(ع) ايستاد و دو ركعت نماز گزارد و آن دو نيز نماز گزاردند. آنگاه مناسك و آنچه را بدان عمل مي‎شود، به ابراهيم و اسماعيل نشان داد. (وسائل الشيعه 8/163)
بنابر ظاهر اين روايت، جبرئيل بر اين دو پيامبر(ع) نمايان شد و مناسك را به صورت عيني و خارجي به آنها نشان داد.
اين البته امري تازه و ويژة اين دو پيغمبر نبود، بلكه آدم(ع) در اين عرصه بر اين دو پيامبر مقدم بود و جبرئيل(ع) بر او نيز ظاهر شده بود، چنانكه بر افضل انبياء و خاتم آنان(ص) نيز نمايان مي‎شد. (وسائل الشيعه 8/160 ـ 171)