جمع بندی دعوت به ایمان، از راه تشویق به بهشت؟

با عرض سلام و احترام

سوال:
یکی از روش‌های تبلیغی قرآن که به انبیاء سلف نیز نسبت داده می‌شود، تبشیر است، آیا وعدۀ بهشت، می‌تواند نشان‌گر حقانیت اسلام و قرآن باشد؟ اگر خیر، پس توصیف بهشت چه سودی برای دعوت مردم به اسلام دارد؟

پاسخ:
با دقت در آیات تبشیری قرآن کریم مشخص می‌شود که عمده آن‌ها در خصوص تشویق مومنین است نه کافرین:
«وَ بَشِّرِ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهار» (1) و كسانى را كه ايمان آورده‌‏اند و كارهاى شايسته انجام داده‌‏اند، مژده ده كه براى آنان بهشت‏‌هايى است كه از زيرِ [درختانِ‏] آن نهرها جارى است‏.
«وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ جَنَّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيها وَ مَساكِنَ طَيِّبَةً في‏ جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَكْبَر» (2) خدا به مردان و زنان با ايمان بهشت‏‌هايى را وعده داده كه از زيرِ [درختانِ‏] آن نهرها جارى است در آن جاودانه‏‌اند.
یعنی در حقیقت مخاطب این آیات کسانی هستند که به نبوت پیامبر (صلی الله علیه و آله) و حقانیت قرآن ایمان دارند و آیات مذکور جهت تحریک ایشان به عمل نازل شده است، لذا در غالب موارد بر عمل صالح تأکید شده است در حالی که هنوز کافرین عمل صالحی نپذیرفته‌اند، پس این علامت می‌شود بر این که مخاطب کسانی هستند که ایمان آورده و اعمال صالح را پذیرفته‌اند.

اما در برخی آیات معدود نیز که ممکن است مخاطب کافران باشند، تبشیر برای دعوت به تفکر است، نه ایمان، یعنی با به تصویر کشیدن این نعمت‌های عظیم و عمر جاودانِ بدون رنج می‌خواهد آنها را تحریک کند که در تعالیم و ادله دین بیاندیشند؛ چرا که وقتی انسان احتمال منفعت عظیمی بدهد به راحتی از آن نمی‌گذرد، مثلا اگر به شما بگویند: یک معامله‌ای هست که اگر طبق مسیر و برنامه‌ای که به شما می‌گوییم پیش بروید سود چند میلیاردی به دنبال خواهد داشت، روشن است که شما به شنیدن برنامه آن‌ها و سنجش آن مشتاق خواهید شد، اما بدون شنیدن برنامه ایشان تصدیق نمی‌کنید، چون ممکن است زدن یک بانک را پیشنهاد کنند!

نکته دیگری که می‌توان به عنوان قرینه دیگری به آن اشاره کرد این است که اصلا وعده به نعمتی که انسان آن را باور نداشته باشد معقول نیست، یعنی من تا زمانی که نبوت پیامبری را قبول نداشته باشم هرگز جذب توصیف‌های او از بهشت نمی‌شوم چون به آنها اعتقادی ندارم، لذا پیامبران هم هرگز نگفته‌اند چون بهشت هست پس ایمان بیاورید، چون شخص کافر اصلا خود بهشت را قبول ندارد.
با این اوصاف روشن می‌شود اگر بهشت را برای کافری هم توصیف کرده باشند برای این است که او را برای شنیدن و تفکر در سخنانشان تحریک کرده باشند.

منابع:
1. بقره: 2/ 25.
2. توبه: 9/ 72.