جمع بندی سوالاتی درباره حضرت آدم(ع)

پرسش:
آیات صفحات ابتدایی سوره اعراف که داستان حضرت آدم (علیه السلام ) در آن روایت شده رو میشه کامل ترین آیات درباره داستان حضرت آدم(علیه السلام ) دونست که روایت آدم ابوالبشر (علیه السلام ) رو با جزییات نسبتا زیادی بیان کرده. اما با این وجود باز هم شبهاتی در این داستان وجود داره که شاید پاسخ دادن بهشون تفکر عمیقی نیاز داشته باشه.

برای مثال در آیه 13 و 14 شیطان با لحنی آمرانه از خدا جاودانگی تا قیامت رو طلب میکنه و خداوند هم بی چون و چرا این خواسته ابلیس رو براورده می کنه. دلیل این کار چی بود؟ یعنی چرا با اینکه شیطان هنوز نیتش رو برای بقیه آشکار نکرده بود خدا بدون چون و چرا خواسته ش رو قبول کرد؟
پاسخ :
در پاسخ به چند نکته توجه نمایید :
1. در خواست شیطان از خداوند متعال آمرانه نبود، بلکه ابلیس از خدای متعال درخواست کرد تا روز قیامت به او مهلت دهد: قرآن کریم می فرماید: «قالَ أَنْظِرْني‏ إِلى‏ يَوْمِ يُبْعَثُونَ؛ (1) گفت: مرا تا روزى كه (مردم) برانگيخته مى‏ شوند مهلت ده» خدای متعال هم اصل مهلت را پذیرفت « قالَ إِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرينَ...؛(2) فرمود: «تو از مهلت داده شدگانى..»
اما مدتش را نپذیرفت و او را نه تا روز قیامت، بلکه تا وقت معلوم که قبل از قیامت است مهلت داد:

قالَ رَبِّ فَأَنْظِرْني‏ إِلى‏ يَوْمِ يُبْعَثُونَ قالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرينَ إِلى‏ يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ ؛(3)گفت: «پروردگارا! مرا تا روز رستاخيز مهلت ده فرمود: «تو از مهلت يافتگانى تا روز آن وقت معيّن .»
2. خداوند علام الغیوب است و از نیات پنهان، همانند نیات آشکار، آگاه است و چیزی بر او پوشیده نیست
« قُلْ إِنْ تُخْفُوا ما في‏ صُدُورِكُمْ أَوْ تُبْدُوهُ يَعْلَمْهُ اللَّهُ وَ يَعْلَمُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ اللَّهُ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَديرٌ ؛(4)بگو: اگر آنچه را در سينه‏ هاى شماست، پنهان داريد يا آشكار كنيد، خداوند آن را مى‏ داند و (نيز) از آنچه در آسمان ها و زمين است، آگاه مى‏ باشد و خداوند بر هر چيزى تواناست.»

ابلیس هم پس از فرمان مهلت، سریع نیتش را برملا کرد: « قالَ فَبِما أَغْوَيْتَني‏ لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِراطَكَ الْمُسْتَقيمَ ثُمَّ لَآتِيَنَّهُمْ مِنْ بَيْنِ أَيْديهِمْ وَ مِنْ خَلْفِهِمْ وَ عَنْ أَيْمانِهِمْ وَ عَنْ شَمائِلِهِمْ وَ لا تَجِدُ أَكْثَرَهُمْ شاكِرينَ؛(5)گفت: «اكنون كه مرا گمراه ساختى، من بر سر راه مستقيم تو، در برابر آنها كمين مى كنم سپس از پيش رو و از پشت سر، و از طرف راست و از طرف چپ آنها، به سراغشان مى‏ روم و بيشتر آنها را شكرگزار نخواهى يافت.»
3.افزون بر این خداوند به شیطان مهلت داده تا امتحان انسان‌ها را تکمیل کند. ‏انسان‌ها علاوه بر عوامل درونی، شیطان را نیز در مقابل خود می‌بینند که وسیله امتحان الهی بوده و تلاش در گمراهی انسان می‌کند و انسان طبیعتاً با گذشت از این موانع می‌تواند به آنچه شایسته مقام او است، برسد.
خداوند به اقتضای عدالتش، عمل هیچ شخصی را نابود نمی‌کند؛ شیطان از جمله افرادی بود که مدت زمان طولانی، خداوند را عبادت می‌کرد. خداوند با دادن این مهلت خواسته تا عبادت طولانی او را قبل از روز قیامت به نحوی جبران کند که در آخرت جزای خیری برای او باقی نماند(6)

پی نوشت ها :

1.سوره اعراف آیه 14 .
2.سوره اعراف ،آیه 15
3.سوره حجر، آیات 36 تا 38 .
4.سوره آل عمرانآیه 29 .
5.سوره اعراف، آیه 16 و 17 .
6.خویی، میرزا حبیب الله ، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، بیروت (۱۳۷۸ش/۲۰۰۸م) ج ‏2، ص 63.