جمع بندی سوال در مورد رابطه ی علت و معلول

کارشناس بحث: استاد صادق

باسلام وتشکر .
در ابتدا باید گفت حکیمان بر این باورند که هر چیزی برای به وجود آمدن نیاز به چهار علت دارد. علت‌های چهارگانه در این تقسیم‌بندی عبارت‌اند از: 1. علت فاعلی، 2. علت مادی، 3. علت صوری، 4. علت غایی.
توضیح و تفسیر هر یک از این علل چهارگانه در این‌جا ممکن نیست.[1] اما در یک مثال ساده با اندکی مسامحه می‌‌توان گفت: در جریان ساخت یک صندلی، «نجّار» علت فاعلی است، «چوب» علت مادّی، «شکل صندلی» علت صوری و «نشستن» علت غایی است.[2]
مفهوم «علت تامه»، یک مفهوم بسیط است و منظور از آن مجموعه چیزهایی است که در تحقق و به وجود آمدن چیزی دخالت دارند؛ اعم از علل چهارگانه و شرایط انجام یک فعل، بلکه عدم مانع نیز در این مجموعه داخل است. اگر همه این امور مجتمع باشند به این مجموعه، «علت تامه» گفته می‌شود. قهراً منظور از مفهوم «علت ناقصه» این است که یک یا چند بخش از مجموعه‌ای که «علت تامه» را تشکیل می‌دهند، مفقود باشد. بنابراین مفهوم «علت تامه» اعم از مفهوم علت‌های چهارگانه است.
با توجه به این نکته باید گفت : علت فاعلی باید کامل تر از معلول باشد اما در سایر علل جنین شر طی مطرح نیست بخصوص علل معیده که تنها نقش زمینه سازی دارد برای تحقق معلول ونه اثری دیگر مثل خاک برای رویش گیاه که در مثال شما ذکر شده است .

باسلام وتشکر .
در ابتدا باید گفت حکیمان بر این باورند که هر چیزی برای به وجود آمدن نیاز به چهار علت دارد. علت‌های چهارگانه در این تقسیم‌بندی عبارت‌اند از: 1. علت فاعلی، 2. علت مادی، 3. علت صوری، 4. علت غایی.
توضیح و تفسیر هر یک از این علل چهارگانه در این‌جا ممکن نیست.[1] اما در یک مثال ساده با اندکی مسامحه می‌‌توان گفت: در جریان ساخت یک صندلی، «نجّار» علت فاعلی است، «چوب» علت مادّی، «شکل صندلی» علت صوری و «نشستن» علت غایی است.[2]
مفهوم «علت تامه»، یک مفهوم بسیط است و منظور از آن مجموعه چیزهایی است که در تحقق و به وجود آمدن چیزی دخالت دارند؛ اعم از علل چهارگانه و شرایط انجام یک فعل، بلکه عدم مانع نیز در این مجموعه داخل است. اگر همه این امور مجتمع باشند به این مجموعه، «علت تامه» گفته می‌شود. قهراً منظور از مفهوم «علت ناقصه» این است که یک یا چند بخش از مجموعه‌ای که «علت تامه» را تشکیل می‌دهند، مفقود باشد. بنابراین مفهوم «علت تامه» اعم از مفهوم علت‌های چهارگانه است.
با توجه به این نکته باید گفت : علت فاعلی باید کامل تر از معلول باشد اما در سایر علل جنین شر طی مطرح نیست بخصوص علل معیده که تنها نقش زمینه سازی دارد برای تحقق معلول ونه اثری دیگر مثل خاک برای رویش گیاه که در مثال شما ذکر شده است .

باسلام .
در نگاه فلسفی به طور کلی این دخل وتصرف های خدا در زمین وهمه عالم از رهگذر وسایط انجام می شود زیرا غیر از فیض نخست، سایر مخلوقات همه با واسطه خلق شده‌اند . وسایط در برخی بیش تر و در برخی کم تر است و بحث از سلسله علل، در فلسفه مطرح است. و همه یکسان مخلوق محسوب می‌شوند، یعنی نقش و تأثیرگذاری خالقیت خدا نسبت به همه یکسان است، به خصوص بر اساس مبنای حکمت متعالیه چنان که بیان شد عالم و جهان هستی از آغاز تا انجام همه عین ربط، عین فقر و نیاز نسبت به مبدأ هستی هستند.
خداوند مبدأ وجود است و وجود ماده یکی از افاضات و پرتوی از فیض وجود حق تعالى است، پس خدا آنچه را خود دارد ،یعنی وجود به ماده داده است . آنچه را خود از داشتن آن منزّه است ،یعنی ماده ،به ماده نداده است، چون ماده حد و تعیّن و ماهیت وجود ماده است . خداوند به موجودات وجود می‌دهد و نه تعیّن و ماهیت، بس خاستگاه ماده تعیّن وجودی آن است و نه اصل وجود آن که فیض الهی است. بوعلی سینا جملة معروفی دارد و گفته است: ما جعل الله المشمشة مشمشة، بل أوجدها؛ خداوند زردآلو را زردآلو نکرده ، بلکه آن را ایجاد کرده است.
شهید مطهری با اشاره به سخن بوعلی ضمن تحلیلی گفته است: زردآلو برای مثال ذکر شده است، منظور همه موجودات است. خدا اشیا اشیا را آفریده است. آنها ذاتاً متفاوتند. برخی مادی،‌برخی مادی هستند. از مجموع مباحث در آموزه‌های عقلی و وحیانی به دست می‌آید که هرچه خلقت خاص دارد و مال خود اوست، یعنی هر چیز فقط گونه‌ای خاص از وجود را می‌تواند بپذیرد، و خدا همان خلقت خاص را وجود می‌بخشد، پس نباید تصور کرد که اشیا طور دیگری بوده‌اند و خدا آنها را به صورت‌های خاص جسمانی و مادی مانند آن در آورده ، بلکه خدا فقط به آنها وجود داده است.(1)
بنابر این خداوند ذات دارای هستی بلکه مبدأ هستی است . آنچه به موجودات بخشید ،هستی است و به موجودات مادی و جسمانی نیز هستی و وجود بخشیده ، نه ماده و جسم.
ماده و جسم خصیصه ذاتی آن گونه موجودات است و فیض خدا وجود اشیا است و نه چیز دیگر.

پی‌نوشت‌:
1. عدلی الهی، ص 172، نشر صدرا 1381ش.

باسلام وسپاس .
از روحیه حق پذیری تان تقدیر می شود .
گرامی !!
ماهیت حدی وجود است وعینیت ندارد تا نیاز به خلق وآفرینش داشته باشد
یعغنی هر موجود وقتی خلق شد یک حد وجودی دارد که که در اصطلاح علمی از آن به ماهیت = صورت علمی تعبیر می شود .
اما مادیت :
ماده مخلوق است وخالق آن خالق وجودش است ولی با دقت عقلی که مادیت فلان موجود ( مثلا سنگ . یا درخت ووو ) به تبع جعل وجودش (= خلق وجودش ) آفریده شده یعنی خدا فلان موجود مادی را سنگ آفرید .
ودر ضمن در کلام بوعلی که مطهری نقل کرده بشتر دقت کنید جالب است .

بسم الله الرحمن الرحیم

سلام ٌعلیکم
میشه پس گفت بعضی ویژگی ها که ما به مواد نسبت میدیم فقط حاصل از ویژگی هایی نیست که اون ماده داره...بلکه شامل چیزهایی هم ک ماده نداره میشن(یعنی حد داشتن مواد)
یعنی ما بعضی نداشتن ها رو هم تو تعریفمون از ماده آوردیم و یک تعریف انتزاعی و خیالی انجام دادیم؟

یعنی طول و عرض و ارتفاع داشتن یک ماده(مثلا 2*3*7 متر بودن) حاصل از اینه که ما اون رو با یک ماده دیگه مقایسه کردیم و هر ماده اگر ما با ماده دیگری مقایسه اش نکنیم ویژگی ای به اسم طول و عرض و ارتفاع نداره بلکه فقط یه ذات منحصر به خودشو داره؟
پس فقط یه سری ذات درحقیقت داریم و ما با قیاس یه ذات رو زردآلو تعریف میکنیم؟و ما با قیاس بین دو تا ذات دو تا زردآلو رو نسبت به هم و ماده ی زردآلو رو تعریف میکنیم؟

پس خدا صفت زرد بودن رو به زردآلو نداده که خود خدا بخواد نعوذبالله صفت زرد بودن رو داشته باشه...بلکه بهش ذات داده که در مقایسه با ذات دیگه ای صفت زرد بودن رو تعریف میکنیم؟

بسم الله الرحمن الرحیم

سلام ٌعلیکم
میشه پس گفت بعضی ویژگی ها که ما به مواد نسبت میدیم فقط حاصل از ویژگی هایی نیست که اون ماده داره...بلکه شامل چیزهایی هم ک ماده نداره میشن(یعنی حد داشتن مواد)
یعنی ما بعضی نداشتن ها رو هم تو تعریفمون از ماده آوردیم و یک تعریف انتزاعی و خیالی انجام دادیم؟

یعنی طول و عرض و ارتفاع داشتن یک ماده(مثلا 2*3*7 متر بودن) حاصل از اینه که ما اون رو با یک ماده دیگه مقایسه کردیم و هر ماده اگر ما با ماده دیگری مقایسه اش نکنیم ویژگی ای به اسم طول و عرض و ارتفاع نداره بلکه فقط یه ذات منحصر به خودشو داره؟
پس فقط یه سری ذات درحقیقت داریم و ما با قیاس یه ذات رو زردآلو تعریف میکنیم؟و ما با قیاس بین دو تا ذات دو تا زردآلو رو نسبت به هم و ماده ی زردآلو رو تعریف میکنیم؟

پس خدا صفت زرد بودن رو به زردآلو نداده که خود خدا بخواد نعوذبالله صفت زرد بودن رو داشته باشه...بلکه بهش ذات داده که در مقایسه با ذات دیگه ای صفت زرد بودن رو تعریف میکنیم؟

در نگاه فلسفی خداوند وعلت وجود را به اشیا می دهد خواص آنها بر اساس شرایط وجودی واقتضای ذاتی شان است .
گرچه در نگاه عرفانی موجودات هرچه دارند از ناحیه حق تعالی است واز خود هیچ ندارند .
به گفته ی حافظ :
این همه عکس می و رنگ ونگاری که نمود
یک فروغ رخ ساقی ست که در جام افتاد

http://www.askdin.com/thread51206.html
سوال :
رابطه ی علت و معلول ؟

پاسخ :
در ابتدا باید گفت حکیمان بر این باورند که هر چیزی برای به وجود آمدن نیاز به چهار علت دارد. علت‌های چهارگانه در این تقسیم‌بندی عبارت‌اند از: 1. علت فاعلی، 2. علت مادی، 3. علت صوری، 4. علت غایی.
توضیح و تفسیر هر یک از این علل چهارگانه در این‌جا ممکن نیست.[1] اما در یک مثال ساده با اندکی مسامحه می‌‌توان گفت: در جریان ساخت یک صندلی، «نجّار» علت فاعلی است، «چوب» علت مادّی، «شکل صندلی» علت صوری و «نشستن» علت غایی است.[2]
مفهوم «علت تامه»، یک مفهوم بسیط است و منظور از آن مجموعه چیزهایی است که در تحقق و به وجود آمدن چیزی دخالت دارند؛ اعم از علل چهارگانه و شرایط انجام یک فعل، بلکه عدم مانع نیز در این مجموعه داخل است. اگر همه این امور مجتمع باشند به این مجموعه، «علت تامه» گفته می‌شود. قهراً منظور از مفهوم «علت ناقصه» این است که یک یا چند بخش از مجموعه‌ای که «علت تامه» را تشکیل می‌دهند، مفقود باشد. بنابراین مفهوم «علت تامه» اعم از مفهوم علت‌های چهارگانه است.
با توجه به این نکته باید گفت : علت فاعلی باید کامل تر از معلول باشد اما در سایر علل جنین شر طی مطرح نیست بخصوص علل معیده که تنها نقش زمینه سازی دارد برای تحقق معلول ونه اثری دیگر مثل خاک برای رویش گیاه که در مثال شما ذکر شده است .
در نگاه فلسفی به طور کلی این دخل وتصرف های خدا در زمین وهمه عالم از رهگذر وسایط انجام می شود زیرا غیر از فیض نخست، سایر مخلوقات همه با واسطه خلق شده‌اند . وسایط در برخی بیش تر و در برخی کم تر است و بحث از سلسله علل، در فلسفه مطرح است. و همه یکسان مخلوق محسوب می‌شوند، یعنی نقش و تأثیرگذاری خالقیت خدا نسبت به همه یکسان است، به خصوص بر اساس مبنای حکمت متعالیه چنان که بیان شد عالم و جهان هستی از آغاز تا انجام همه عین ربط، عین فقر و نیاز نسبت به مبدأ هستی هستند.
خداوند مبدأ وجود است و وجود ماده یکی از افاضات و پرتوی از فیض وجود حق تعالى است، پس خدا آنچه را خود دارد ،یعنی وجود به ماده داده است . آنچه را خود از داشتن آن منزّه است ،یعنی ماده ،به ماده نداده است، چون ماده حد و تعیّن و ماهیت وجود ماده است . خداوند به موجودات وجود می‌دهد و نه تعیّن و ماهیت، بس خاستگاه ماده تعیّن وجودی آن است و نه اصل وجود آن که فیض الهی است. بوعلی سینا جملة معروفی دارد و گفته است: ما جعل الله المشمشة مشمشة، بل أوجدها؛ خداوند زردآلو را زردآلو نکرده ، بلکه آن را ایجاد کرده است.
شهید مطهری با اشاره به سخن بوعلی ضمن تحلیلی گفته است: زردآلو برای مثال ذکر شده است، منظور همه موجودات است. خدا اشیا اشیا را آفریده است. آنها ذاتاً متفاوتند. برخی مادی،‌برخی مادی هستند. از مجموع مباحث در آموزه‌های عقلی و وحیانی به دست می‌آید که هرچه خلقت خاص دارد و مال خود اوست، یعنی هر چیز فقط گونه‌ای خاص از وجود را می‌تواند بپذیرد، و خدا همان خلقت خاص را وجود می‌بخشد، پس نباید تصور کرد که اشیا طور دیگری بوده‌اند و خدا آنها را به صورت‌های خاص جسمانی و مادی مانند آن در آورده ، بلکه خدا فقط به آنها وجود داده است.(2)
بنابر این خداوند ذات دارای هستی بلکه مبدأ هستی است . آنچه به موجودات بخشید ،هستی است و به موجودات مادی و جسمانی نیز هستی و وجود بخشیده ، نه ماده و جسم.
ماده و جسم خصیصه ذاتی آن گونه موجودات است و فیض خدا وجود اشیا است و نه چیز دیگر.