جمع بندی لوح محفوظ و اختیار انسان

کارشناس بحث: استاد جلیل

با عرض سلام و خسته نباشید.

تحقق موجودات و حوادث مختلف جهان دو مرحله دارد: يكى مرحله قطعيت كه هيچگونه دگرگونى در آن راه ندارد و ديگرى مرحله غير قطعى یا « مشروط» است. در اين مرحله دگرگونى راه دارد، و از آن به مرحله محو و اثبات تعبير مى‏ شود.(دعا در این مرحله سبب تغییر و تحول می شود)

گاهى نيز از اين دو، تعبير به «لوح‏ محفوظ» و «لوح محو و اثبات» مى‏ شود، گويى در يكى از اين دو لوح، آنچه نوشته شده است به هيچوجه دگرگونى در آن راه ندارد و كاملا محفوظ است و اما ديگرى ممكن است، چيزى در آن نوشته شود و سپس محو گردد و بجاى آن چيز ديگرى نوشته شود. – تفسیر نمونه ج 10 ص 241-

از آنچه ذکر شد به قضا و قدر حتمی و غیر حتمی نیز تعبیر می شود.
از آنجا که انسان یک موجود مادی است به طور طبیعی در مسیر زندگی و سرنوشت او هزاران اگر وجود دارد که انتخاب هر یک از آنها می تواند سرنوشت دیگری را برای او رقم زند به این معنا که اگر انسان فلان کار را انجام دهد یک سرنوشت دارد و اگر کار دیگر را انجام دهد سرنوشتی دیگر. مثلا اگر فرد بیمار سم بخورد، خواهد مرد اما اگر دارو بخورد خوب خواهد شد و به زندگی ادامه خواهد داد. (این موارد در لوح محو و اثبات ثبت و ضبط می شود)
با توجه به آنچه بیان شد مشخص می شود که علت ها و انتخاب آنها، در سرنوشت و تغییر آن دخالت دارند.
در میان این علت ها، نباید از علل غیر مادی غافل بود. این علت ها نیز همانند علل مادی در سرنوشت انسان تاثیرگذار است. فردی که انفاق می کند، استغفار می کند، دعا می کند و... سبب می شود تا سرنوشت او به سمت دیگری که مصلحت ایجاب می کند هدایت شود (و این مساله سبب می شود تا در سرنوشت او که در لوح محو و اثبات ثبت بود تغییر حاصل شود.)
البته این تغییر در سرنوشت به این معنا نیست که خداوند جهل به این سرنوشت داشته باشد. بلکه خداوند علم به سرنوشت انسان، بر اساس انتخاب خود انسان دارد و حتی می توان گفت آنچه در لوح محفوظ ثبت و ضبط است و قابلیت تغییر را ندارد همان علم الهی به سرنوشت نهائی انسان است که بر اساس اختیارها و انتخاب ها و اعمال خود او (همانند دعا و ...) رقم خورد است.
یعنی چون خداوند می داند فلان فرد در فلان روز با اختیار خود چه مسیری را انتخاب می کند و سرنوشت او چه خواهد شد، همان را در لوح محفوظ ثبت می کند. به همین جهت گفته می شود که آنچه در لوح محفوظ ثبت می شود، نتیجه حوادث با توجه به علت تامه آنهاست.

تحقق موجودات و حوادث مختلف جهان دو مرحله دارد: يكى مرحله قطعيت كه هيچگونه دگرگونى در آن راه ندارد و ديگرى مرحله غير قطعى یا « مشروط» است. در اين مرحله دگرگونى راه دارد و از آن به مرحله محو و اثبات تعبير مى‏ شود.(دعا در این مرحله سبب تغییر و تحول می شود.) گاهى از اين دو مرحله، تعبير به «لوح‏ محفوظ» و «لوح محو و اثبات» مى‏ شود؛ گويى در يكى از اين دو لوح، آنچه نوشته شده است به هيچوجه دگرگونى در آن راه ندارد و كاملا محفوظ است و اما ديگرى ممكن است، چيزى در آن نوشته شود و سپس محو گردد و بجاى آن چيز ديگرى نوشته شود.[1] از آنجا که انسان یک موجود مادی است به طور طبیعی در مسیر زندگی و سرنوشت او هزاران اگر وجود دارد که انتخاب هر یک از آنها می تواند سرنوشت دیگری را برای او رقم زند به این معنا که اگر انسان فلان کار را انجام دهد یک سرنوشت دارد و اگر کار دیگر را انجام دهد سرنوشتی دیگر. مثلا اگر فرد بیمار سم بخورد، خواهد مرد اما اگر دارو بخورد خوب خواهد شد و به زندگی ادامه خواهد داد. (این موارد در لوح محو و اثبات ثبت و ضبط می شود)
با توجه به آنچه بیان شد مشخص می شود که علت ها و انتخاب آنها، در سرنوشت و تغییر آن دخالت دارند.
در میان این علت ها، نباید از علل غیر مادی غافل بود. این علت ها نیز همانند علل مادی در سرنوشت انسان تاثیرگذار است. فردی که انفاق می کند، استغفار می کند، دعا می کند و... سبب می شود تا سرنوشت او به سمت دیگری که مصلحت ایجاب می کند هدایت شود (و این مساله سبب می شود تا در سرنوشت او که در لوح محو و اثبات ثبت بود تغییر حاصل شود) البته این تغییر در سرنوشت به این معنا نیست که خداوند جهل به این سرنوشت داشته باشد. بلکه خداوند علم به سرنوشت انسان، بر اساس انتخاب خود انسان دارد و حتی می توان گفت آنچه در لوح محفوظ ثبت و ضبط است و قابلیت تغییر را ندارد همان علم الهی به سرنوشت نهائی انسان است که بر اساس اختیارها و انتخاب ها و اعمال خود او (همانند دعا و ...) رقم خورد است. یعنی چون خداوند می داند فلان فرد در فلان روز با اختیار خود چه مسیری را انتخاب می کند و سرنوشت او چه خواهد شد، همان را در لوح محفوظ ثبت می کند. به همین جهت گفته می شود که آنچه در لوح محفوظ ثبت می شود، نتیجه حوادث با توجه به علت تامه آنهاست.