معنی آیه 30 سوره انبیاء

کارشناس بحث: استاد میقات

[="Tahoma"]

«أَ وَ لَمْ يَرَ الَّذينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ كانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيْ‏ءٍ حَيٍّ أَ فَلا يُؤْمِنُونَ»
آيا كافران نديدند كه آسمانها و زمين به هم پيوسته بودند، و ما آنها را از يكديگر باز كرديم و هر چيز زنده‏اى را از آب قرار داديم؟! آيا ايمان نمى‏آورند؟! (انبیاء، 30)

با سلام و درود

«یَرَ» از ریشه «رأی» به معنای دیدن، دانستن، درک کردن و ... آمده است. (مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‏7، ص 72؛ قاموس قرآن، ج ‏3، ص 34)

راغب اصفهانی در «المفردات» می گوید ديدن بنا به نيروى نفسانى انواعى دارد: ديدن و ادراك با حواس ظاهر، ديدن با وهم و تخيّل، ديدن با تفكّر و انديشه، ديدن و ادراك با عقل و خرد.
هم چنین می گوید: در جایی که فعل "رأى" متعدّى به دو مفعول باشد اقتضاى معنى علم و دانش دارد. (المفردات في غريب القرآن، ص 374)

مراد از "رؤيت" علم فكرى است زیرا علم فكرى در هر امرى آن را مانند رؤيت محسوس مى‏سازد. (ترجمه الميزان، ج ‏14، ص 390)

بنا بر این:

لفظ «یَرَ» به دیدن با چشم اختصاص ندارد بلکه بر دیدن قلبی و یا به عبارتی به علم و دانستنی که مانند دیدن است نیز اطلاق می شود.

لذا حضور فیزیکی کافران لازم نبوده تا این تعبیر به کار برده شود بلکه چنین تعبیری برای همیشه مخاطب دارد.

بیان تفسیری

علامه طباطبایی (ره) در تفسیر این آیه آورده:

خداوند در این آیات به برخی موجودات اشاره می کند كه خلقت آن ها آميخته با تدبير است، و نتيجه گرفته كه پس تدبير از خلقت، جدا شدنى نيست، پس بالضروره آن كسى كه اين موجودات را آفريده، خود او نیز مدبر آن ها است، مانند آسمانها و زمين.

«الَّذِينَ كَفَرُوا» با توجه به سیاق، اشاره به وثنى‏ها است، كه ميان خلقت و تدبير جدايى انداخته، خلقت را به خدا، و تدبير را به آلهه نسبت دادند، و براى اين كه خطاى آنان را روشن سازد، نظرشان را معطوف به موجوداتى كرده كه ميان خلقت و تدبير آن ها جدايى تصور ندارد و هيچ كس شك نمى‏كند كه خلقت و تدبير آن ها هر دو از خدا است، مانند آسمان و زمين، كه ابتدا يكپارچه بوده‏اند، و بعد، از يكديگر جداشان كرده است، و چنين خلقتى از تدبير جدا نيست.

چگونه ممكن است خلقت آسمان و زمين از يكى باشد، آن وقت جدا سازيش از ديگرى؟!

______________
(ترجمه الميزان، ج ‏14، ص 390)

[="Tahoma"]خلقت آسمان ها و کافران

پرسش:
«أَوَلَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا ۖ وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ ۖ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ» [٢١:٣٠] مگر کسانی که کفر می‌ورزند ندیده‌اند که آسمان‌ها و زمین به هم پیوسته بودند تا ما آن‌ها را جدا کردیم؟ و از آب هر چیز زنده‌ای را آفریده‌ایدم؛ پس چرا نمی‌گروید؟
سوال: در زمانی که خداوند آسمان‌ها و زمین را جدا می‌کرد، آن کافران که در آن زمان نبودند پس چطور خداوند عادل و حکیم می‌فرماید که چرا به این موضوع ایمان نمی‌آورند؟!

پاسخ:
«أَ وَ لَمْ يَرَ الَّذينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ كانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيْ‏ءٍ حَيٍّ أَ فَلا يُؤْمِنُونَ»؛ آيا كافران نديدند كه آسمانها و زمين به هم پيوسته بودند، و ما آنها را از يكديگر باز كرديم و هر چيز زنده‏اى را از آب قرار داديم؟! آيا ايمان نمى‏آورند؟!(1)
با سلام و درود
«یَرَ» از ریشه «رأی» به معنای دیدن، دانستن، درک کردن و ... آمده است.(2)
راغب اصفهانی در «المفردات» می گوید ديدن بنا به نيروى نفسانى انواعى دارد: ديدن و ادراك با حواس ظاهر، ديدن با وهم و تخيّل، ديدن با تفكّر و انديشه، ديدن و ادراك با عقل و خرد.
هم چنین می گوید: در جایی که فعل "رأى" متعدّى به دو مفعول باشد اقتضاى معنى علم و دانش دارد.(3)
مراد از "رؤيت" علم فكرى است زیرا علم فكرى در هر امرى آن را مانند رؤيت محسوس مى‏سازد.(4)
بنا بر این:
لفظ «یَرَ» به دیدن با چشم اختصاص ندارد بلکه بر دیدن قلبی و یا به عبارتی به علم و دانستنی که مانند دیدن است نیز اطلاق می شود.
لذا حضور فیزیکی کافران لازم نبوده تا این تعبیر به کار برده شود بلکه چنین تعبیری برای همیشه مخاطب دارد.
بیان تفسیری
علامه طباطبایی (ره) در تفسیر این آیه آورده:
خداوند در این آیات به برخی موجودات اشاره می کند كه خلقت آن ها آميخته با تدبير است، و نتيجه گرفته كه پس تدبير از خلقت، جدا شدنى نيست، پس بالضروره آن كسى كه اين موجودات را آفريده، خود او نیز مدبر آن ها است، مانند آسمانها و زمين.
«الَّذِينَ كَفَرُوا» با توجه به سیاق، اشاره به وثنى‏ها است، كه ميان خلقت و تدبير جدايى انداخته، خلقت را به خدا، و تدبير را به آلهه نسبت دادند، و براى اين كه خطاى آنان را روشن سازد، نظرشان را معطوف به موجوداتى كرده كه ميان خلقت و تدبير آن ها جدايى تصور ندارد و هيچ كس شك نمى‏كند كه خلقت و تدبير آن ها هر دو از خدا است، مانند آسمان و زمين، كه ابتدا يكپارچه بوده‏اند، و بعد، از يكديگر جداشان كرده است، و چنين خلقتى از تدبير جدا نيست.
چگونه ممكن است خلقت آسمان و زمين از يكى باشد، آن وقت جدا سازيش از ديگرى؟(5)

_______________

1. انبیاء، 30.
2. مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‏7، ص 72؛ قاموس قرآن، ج ‏3، ص 34.
3. المفردات في غريب القرآن، ص 374.
4. ترجمه الميزان، ج ‏14، ص 390.
5. همان.