آیا بت واسطه بین خدا و انسان است یا جایگزینی برای خدای اصلی یا خدا است ؟

با نام و یاد دوست

کارشناس بحث: استاد اندیشمند

با سلام خدمت شما

مشرکین زمان جاهلیت بت ها را به عنوان الله نمی پرستیدند بلکه شرک آنها شرک در عبودیت بود نه در خالقیت. شرك در عبادت: يعني پرستش كسي غير از خداوند. برخي از ملل در مرحله پرستش، چوب، سنگ، يا فلز، يا حيوان، يا ستاره، يا خورشيد، يا دريا، يا درخت را مي پرستيدند.[1] قرآن به این نکته اشاره می کند و می گوید:

وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ [2]
اگر از آنها بپرسی : چه کسی آسمانها و زمين را آفريده و آفتاب و ماه ، را رام کرده است؟خواهند گفت : خدای يکتا.

زيرا مسلم است نه بت پرستان و نه غير آنها هيچكس نمى گويد خالق زمين و آسمان و تسخير كننده خورشيد و ماه يك مشت سنگ و چوبى است كه به دست انسان ساخته و پرداخته شده است .
به تعبير ديگر: حتى بت پرستان در ((توحيد خالق )) شك نداشتند، آنها در عبادت مشرك بودند، مى گفتند ما بتها را براى اين مى پرستيم كه واسطه ميان ما و خدا شوند، چنانكه در آيه 18 سوره يونس مى خوانيم :

«وَ یَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یَضُرُّهُمْ وَ لا یَنْفَعُهُمْ وَ یَقُولُونَ هؤُلاءِ شُفَعاؤُنا عِنْدَ اللَّهِ؛ (شگفتا كه) این بت‏ پرستان به جاى خدا چیزى را مى ‏پرستند كه نه ضررى دارد و نه سودى، و مى ‏گویند: این بت‏ ها واسطه‏ هاى ما در درگاه خدایند.» [3]

بديهى است اگر بتها فرضا منشا سود و زيانى بودند ، باز هم شايسته عبوديت نبودند، ولى قرآن با اين تعبير مى خواهد اين نكته را بفهماند كه بت پرستان كوچكترين بهانه اى براى اين كار ندارند و موجوداتى را مى پرستند كه مطلقا بى خاصيتند و اين بدترين و زشتترين پرستش است .

سپس به ادعاى واهى بت پرستان پرداخته ، مى گويد ((آنها مى گويند: اين بتها شفيعان ما در پيشگاه خدا هستند، يعنى مى توانند از طريق شفاعت منشا سود و زيانى شوند، هر چند مستقلا از خودشان كارى ساخته نباشد (و يقولون هؤ لاء شفعائنا عند الله ).
اعتقاد به شفاعت بتها يكى از انگيزه هاى بت پرستى بود، و چنانكه در تواريخ آمده هنگامى كه ((عمرو بن لحى ))، بزرگ عرب ، براى استفاده از آبهاى معدنى شام و مداواى خويش به آن منطقه رفته بود، وضع بت پرستان نظر او را به خود جلب كرد، هنگامى كه دليل اين پرستش را از آنها پرسيد، به او گفتند اين بتها سبب نزول باران ، و حل مشكلات ، و شفاعت در پيشگاه خدا هستند، او كه يك مرد خرافى بود تحت تاثير قرار گرفت و خواهش كرد بعضى از بتها را در اختيار او بگذارند تا به حجاز بياورد، و به اين طريق بت پرستى در ميان مردم حجاز رواج يافت .[4]

هر نوع انديشه اي كه معتقد باشد در جهان و عالم هستي غير از خدا موجودي اعم از انسان و غير او مي تواند مستقلا و با تكيه بر قدرت خود و بدون اذن الهي كاري را اعم از كوچك و بزرگ انجام دهد، شرك است. و لذا در منطق قرآن و انبياي الهي، تأثير و سببيت و نقش داشتن مخلوقات در نظام جهان، همه با اذن الهي است. قرآن مي فرمايد: «من (حضرت عيسي) از گِل چيزي به شكل پرنده مي سازم، سپس در آن مي دمم و به فرمان خدا پرنده مي گردد، و به اذن خدا كور مادر زاد و مبتلايان به پيسي و برص را بهبودي مي بخشم، و مردگان را به اذن خداوند زنده مي كنم»[5]. در آيه ديگر به طور كلي مي فرمايد: «هيچ رسول و پيامبري نمي توانست معجزه اي بياورد، مگر به فرمان خدا».[6]

به بيان ديگر شفاعت خواهي اگر به صورت استقلالي باشد، كه شفيع در عرض خداوند قرار گيرد، شرك است و شيعه يك چنين شفاعتي را نه قائل است و نه قبول دارد، و اگر شفاعت خواهي به اين صورت باشد كه شفيع را مستقل ندانيم، بلكه مؤذون از طرف خداوند بدانيم، يعني در طول اراده و اذن خداوند، اين عين توحيد است و موافق ادله اي است كه بيان شد.

به طور كلي توسل و تسبيب به اسباب، با توجه به اين كه خداست كه سبب را سبب قرار داده است و خداست كه از ما خواسته از اين وسايل و اسباب استفاده كنيم به هيچ وجه شرك نيست، بلكه عين توحيد است و اين جهت فرق ميان اسباب مادي و روحي، ميان اسباب ظاهري و معنوي، ميان اسباب دنيوي و اخروي نيست، ‌منتهي اسباب مادي را با آزمايش و تجربه مي‌شناسيم و اسباب معنوي را از طريق دين يعني وحي و كتاب و سنت[7].

اساس اشتباه اين است كه تصور كرده‌اند كه اعتقاد به سلطه غيبي در افراد مطلقاً مايه شرك است و لذا گفته‌اند شيعيان بر طبق سنّت بت پرستان شفاي مريضان خود را از امامان خود طلب مي‌كنند و از خدا طلب نمي‌كنند، آنان ديگر نخواسته و يا نتوانسته‌اند كه ميان اعتقاد به سلطه متكي به سلطه خداوند كه شيعيان بر آن اعتقاد دارند، با اعتقاد به سلطه مستقل و جدا كه مادي‌گراها و بت‌‌پرستان برآنند فرق بگذارند.

بت پرستان به علل و عوامل، نگاهي استقلالي دارند و تأثيرگذاريِ آنها را صرفا ناشي از خودشان مي‌دانند، چنان چه به آياتي كه حاكي از اعتقاد آنها بود اشاره شد و اگر ما اعراب جاهلي را مشرك مي‌خوانيم، به خاطر اين است كه آنان معتقد بودند كه اداره امور جهان يا امور بندگان به خدايان آنها تفويض و واگذار شده است و آنها در تدبير امور از خود استقلال دارند... و يا لااقل قسمتي از كارهاي خدايي... به آنها واگذار شده است و آنها در اين كار استقلال كامل دارند.

اما به اعتقاد شيعيان هر گاه براي موجودي از نظر وجود يا تأثير، استقلال قايل شويم، از جاده توحيد منحرف خواهيم شد زيرا اعتقاد به استقلال، در اصل هستي، مساوي با بي‌نيازي او در هستي از خدا، مي‌باشد. چنين موجودي جز خدا كه در هستي به چيزي نياز ندارد و وجود او مربوط به خود اوست فرد ديگري نخواهد بود. و همچنين اگر وجود او را مخلوق خدا بدانيم ولي معتقد شويم كه در انجام كارهاي خود اعم از عادي و آسان و يا مشكل وغير عادي استقلال دارد در اين صورت دچار يك نوع شرك شده‌ايم، زيرا مستقل در فعل و كار سرانجام مستقل در اصل وجود و هستي نيز خواهد بود.

شيعيان معتقدند فيض خداوند گاهي از طريق عادي به انسان مي‌رسد مثل اين كه عسل باعث شفاي مريض مي‌شود كه خداوند سببيت را به او داده، گاهي از طريق غير معمول و به دور از قوانين مادي و مجرايي طبيعي انسان مشمول فيض خداوند مي‌شود، مثل اين كه حضرت مسيح مي‌تواند باذن الله با دم مسيحايي شفابخش شود و بيمار صعب العلاج را شفا ببخشد، بدون اين كه بيمار دارويي را به مصرف برساند.
بنابراين اساس، اشتباه در اين است كه تصور كرده‌اند كه اعتقاد به سلطه غيبي در افراد مطلقا مايه شرك است و موحدان را با بت پرستان مقايسه نموده‌اند. اگر اعتقاد به سلطه غيبي ملازم با اعتقاد به الوهيت طرف باشد نبايد به سلطه غيبي هيچ كس اعتقاد داشت حتي حضرت عيسي و پيامبر اسلام(ص) و ساير انبياء الهي، و اين خلاف وجدان و ضروري دين است.[8]

[1] مطهري، مرتضي، معارف اسلامي در آثار شهيد مطهري، معاونت اساتيد، چاپ اول، 1376، ج6، ص97 ـ108، سبحاني، جعفر، منشور عقايد اماميه، اصل28ـ33.
[2] عنکبوت:61.
[3] تفسیر نمونه ذیل آیه 61 سوره عنکبوت.
[4] همان،ذیل آیه 18 سوره یونس.
[5] آل عمران: 49.
[6] رعد: 38.
[7] عدل الهي،شهید مطهری، ص263.
[8] در این پاسخ از نرم افزار پاسخ بهره گرفته شده است.

[="Tahoma"]

باعرض سلام وادب سوال من اين است

1- ايا ارتباط با خداوند خارج از منابع مادي امكان پذير است يا نه ؟

[="Tahoma"]

با سلام

خداي متعال فرمود :

مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ ...بقره-255

وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُواْ أَنفُسَهُمْ جَآؤُوكَ فَاسْتَغْفَرُواْ اللّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواْ اللّهَ تَوَّابًا رَّحِيمًا {النساء/64}

مَا مِن شَفِيعٍ إِلاَّ مِن بَعْدِ إِذْنِهِ ذَلِكُمُ اللّهُ رَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ أَفَلاَ تَذَكَّرُونَ {يونس/3}

يَوْمَئِذٍ لَّا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَرَضِيَ لَهُ قَوْلًا {طه/109}

أَمْ لَهُمْ شُرَكَاء شَرَعُوا لَهُم مِّنَ الدِّينِ مَا لَمْ يَأْذَن بِهِ اللَّهُ وَلَوْلَا كَلِمَةُ الْفَصْلِ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَإِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ {الشورى/21}

و شرك يعني : اذ نسويكم برب العالمين : مساوي يا معادل خدا قراردادن : بربهم يعدلون :

اما خواندن و شفاعت ماذونين من الله مشكلي ندارد چون خواست و اذن خود الله است : فالمدبرات امرا : مگر خدا وند به تنهايي مدبر نيست : يدبرالامر: چرا جمع آورده است ؟!

تفصيل در :
https://sites.google.com/site/hojjah/doa.zip

[="Tahoma"]

[="Tahoma"]

[="Tahoma"]

[="Tahoma"]

[="Tahoma"]

[="Tahoma"]