جمع بندی چرا در آیه قرآن نمیفرماید جلباب بپوشید میفرماید یدنین؟

بسم الله الرحمن الرحیم

عرض ادب و سلام خدمت شما دوست گرامی؛

پیش از پاسخ به سوال شما ؛ بخشی از سوال شما برای بنده نامفهوم بود لطفا بیشتر توضیح دهید :

در مورد بخش دیگری از بدن تا انتهای سوال توضیح دهید ممنونم .

بسم الله الرحمن الرحیم

عرض ادب و سلام مجدد خدمت شما دوست گرامی؛

در مورد سوالی که مطرح فرمودید:

به بررسی نظر تفسیری چند تفسیر معاصر و بعد به بررسی نظرات مفسران خواهیم پرداخت:

بسم الله الرحمن الرحیم
علامه طباطبایی در تفسیر ارزشمند المیزان در مورد «جلباب» می فرمایند:
« كلمه" جلابيب" جمع جلباب است، و آن جامه‏اى است سرتاسرى كه تمامى بدن را مى‏پوشاند، و يا روسرى مخصوصى است كه صورت و سر را ساتر مى‏شود، و منظور از جمله" پيش بكشند مقدارى از جلباب خود را"، اين است كه آن را طورى بپوشند كه زير گلو و سينه‏هايشان در انظار ناظرين پيدا نباشد.( ترجمه الميزان، ج‏16، ص: 510)»
این به نظر همان فرمایش جنابعالی است:« میگوییم طوری بپوش که چادر کنار نرود و مثلا چادر را یله و رها مگذار مثل مانتوهای جلو باز...»
عبارت عربی علامه در ذیل آیه در اصل عربی تفسیر المیزان چنین است:« و قوله: «يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ» أي يتسترن بها فلا تظهر جيوبهن و صدورهن للناظرين»(الميزان في تفسير القرآن، ج‏16، ص: 339)

اما در تفسیر نور در ذیل این آیه چنین آمده است:
« جلابيب» جمع «جلباب»، به معناى مقنعه‏اى است كه سر و گردن را بپوشاند، و يا پارچه بلندى كه تمام بدن و سر و گردن را مى‏پوشاند.
در آيات گذشته سخن از اذيّت و آزار مؤمنان به دست منافقان بود. اين آيه مى‏فرمايد: براى آنكه زنان مؤمن مورد آزار افراد هرزه قرار نگيرند، به گونه‏اى خود را بپوشانند كه زمينه‏اى براى بى‏حرمتى آنان فراهم نشود.
بر اساس اين آيه، نوعى روسرى مورد استفاده‏ى زنان آن زمان بوده، لكن زنان در پوشاندن خود از نامحرم دقّت نمى‏كرده‏اند. لذا سفارش اين آيه، نزديك كردن جِلباب به خود است، نه اصل جلباب كه امرى مرسوم بوده است...( تفسير نور، ج‏9، ص: 399)»
این تفسیر نیز همان احتمال بالا را تائید می کند.
در تفسیر نمونه نیز همین برداشت از آیه صورت گرفته است:« و منظور از" يدنين" (نزديك كنند) اين است كه زنان" جلباب" را به بدن خويش نزديك سازند تا درست آنها را محفوظ دارد، نه اينكه آن را آزاد بگذارند به طورى كه گاه و بيگاه كنار رود و بدن آشكار گردد، و به تعبير ساده خودمان لباس خود را جمع و جور كنند» (تفسير نمونه، ج‏17، ص: 42)
ادامه دارد ...

بسم الله الرحمن الرحيم

اما در بررسي ادامه نظرات تفسيري مفسران به بيان ديدگاه هاي ساير مفسران خواهيم پرداخت:

صاحب تفسير مجمع البيان مرحوم طبرسي در توضيح اين آيه مي فرمايند:

يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ»
أي قل لهؤلاء فليسترن موضع الجيب بالجلباب و هو الملاءة التي تشتمل بها المرأة عن الحسن و قيل الجلباب مقنعة المرأة أي يغطين جباههن و رءوسهن إذا خرجن لحاجة بخلاف الإماء اللاتي يخرجن مكشفات الرؤوس و الجباه عن ابن عباس و مجاهد و قيل أراد بالجلابيب الثياب و القميص و الخمار و ما تستتر به المرأة عن الجبائي و أبي مسلم(تفسير مجمع البيان؛ ج8،ص581)

به نظر مي رسد طبق اين بيان و با استناد مرحوم طبرسي به روايات ؛ ايشان نيز به اين قول راغب هستند که قرآن در اين آيه مفهوم « جلباب» را تغيير نداده است بلکه در پي اين مساله است که مواضع جلابيب که عبارت است از آنچه از زن در ملا عين است يعني جلوي چشم است با آن پوشانده شود. البته براي اين نوع پوشانندگي شرطي را ذکر مي کنند که عبارت است از اين که موقع خروج از خانه باشد.

اما در متن بالا به نکته مهمي اشاره شده است که مي تواند پاسخ سوال شما هم باشد و آن اين است که اين نحوه پوشش يعني پوشانندن بدن زن با جلباب بر خلاف نحوه پوششي است که اماء يا زنان کنيز دارند و به عبارتي آنچه را مسلم گرفته اند اين است که مفهوم جلباب مشخص بوده اما پوشش زنان در اين مورد به آنان تذکر داده شده است.

عين اين روايت را علامه مجلسي رضوان الله تعالي عليه در بحارالانوار ؛ ج22؛ ص186 بيان نموده اند .

بسم الله الرحمن الرحیم

بله چشم انشا الله .

بسم الله الرحمن الرحیم

عرض ادب و سلام و احترام در پاشخ سوال دوم شما د رمورد کلمه «خمر»

ابتدا به بیان آیه مربوطه می پردازیم:

«وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا يُبْدينَ زينَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى‏ جُيُوبِهِنَّ وَ لا يُبْدينَ زينَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبائِهِنَّ أَوْ آباءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنائِهِنَّ أَوْ أَبْناءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَني‏ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَني‏ أَخَواتِهِنَّ أَوْ نِسائِهِنَّ أَوْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُهُنَّ أَوِ التَّابِعينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلى‏ عَوْراتِ النِّساءِ وَ لا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ ما يُخْفينَ مِنْ زينَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَميعاً أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» (31/نور)

و به آنان با ايمان بگو چشمهاى خود را (از نگاه هوس‏آلود) فروگيرند، و دامان خويش را حفظ كنند و زينت خود را- جز آن مقدار كه نمايان است- آشكار ننمايند و (اطراف) روسرى‏هاى خود را بر سينه خود افكنند (تا گردن و سينه با آن پوشانده شود)، و زينت خود را آشكار نسازند مگر براى شوهرانشان، يا پدرانشان، يا پدر شوهرانشان، يا پسرانشان، يا پسران همسرانشان، يا برادرانشان، يا پسران برادرانشان، يا پسران خواهرانشان، يا زنان هم‏كيششان، يا بردگانشان [كنيزانشان‏]، يا افراد سفيه كه تمايلى به زن ندارند، يا كودكانى كه از امور جنسى مربوط به زنان آگاه نيستند و هنگام راه رفتن پاهاى خود را به زمين نزنند تا زينت پنهانيشان دانسته شود (و صداى خلخال كه برپا دارند به گوش رسد). و همگى بسوى خدا بازگرديد اى مؤمنان، تا رستگار شويد!

علامه طباطبایی در این مورد می فرمایند :
«...وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى‏ جُيُوبِهِنَّ"- كلمه" خمر" به دو ضمه- جمع خمار است، و" خمار" آن جامه‏اى است كه زن سر خود را با آن مى‏ پيچد، و زايد آن را به سينه‏اش آويزان مى‏ كند. و كلمه" جيوب" جمع جيب- به فتح جيم و سكون ياء است كه معنايش معروف است، و مراد از جيوب، سينه‏ ها است، و معنايش اين است كه به زنان دستور بده تا اطراف مقنعه‏ ها را به سينه‏ هاى خود انداخته، آن را بپوشانند....»(ترجمه تفسیر المیزان /ج15/ص156)

عبارت های علامه کاملا به این اشاره دارد که «ضرب خمر» به معنای نحوه پوشش است.

در تفسیر نمونه در ذیل این آیه چنین آمده است:
خمر" جمع" خمار" (بر وزن حجاب) در اصل به معنى پوشش است، ولى معمولا به چيزى گفته مى‏ شود كه زنان با آن سر خود را مى‏ پوشانند (روسرى).
" جيوب" جمع" جيب" (بر وزن غيب) به معنى يقه پيراهن است كه از آن تعبير به گريبان مى‏شود و گاه به قسمت بالاى سينه به تناسب مجاورت با آن نيز اطلاق مى‏ گردد.
از اين جمله استفاده مى‏ شود كه زنان قبل از نزول آيه، دامنه روسرى خود را به شانه‏ ها يا پشت سر مى‏ افكندند، به طورى كه گردن و كمى از سينه آنها نمايان مى ‏شد، قرآن دستور مى ‏دهد روسرى خود را بر گريبان خود بيفكنند تا هم گردن و هم آن قسمت از سينه كه بيرون است مستور گردد. (تفسیر نمونه /ج14/ص440)
در این تفسیر نیز مانند تفسیر المیزان به نحوه پوشش معنا شده است.

بسم الله الرحمن الرحیم

سلام و خسته نباشید.

اگر با نگاه عادی و عرفی به متن نگاه کنید کاملا مفهوم عبارات مشخص است. اطراف روسری را اصولا خانم ها ممکن است یا با گره زدن به شکل خاصی به جلوی سینه و یا یا انداختن لبه ها به روی شانه به هر صورت آن را از برامدگی های جلو سینه دور کنند در این آیه امر شده لبه ها را مثل کلیبس زدن های امروز به جلوی سینه بیندازند و کاملا با نگاه عرفی مفهوم مشخص است.

بله همین طور است

این فهم شما به نظر درست است.

من چنین برداشتی از تفسیر نمونه نکردم و به نظرم به همان نحوه پوشش اشاره دارد .

بله درسته

بله درست است .

بسم الله الرحمن الرحیم

عرض سلام خدمت دوستان گرامی ؛

پیرو سوالی که دوست خوبمان مطرح کردند ؛ من توضیحی کلی در مورد مفهوم و معنای کلمات «خمر» و «جلباب» عرض می کنم و در ادامه به شکل مختصر پاسخ سایر سوالات شما را خواهم داد:

راغب در مفردات ذیل ماده «خمر» می گوید: «أصل الخمر: ستر الشي‏ء، و يقال لما يستر به: خِمَار، لكن الخمار صار في التعارف اسما لما تغطّي به المرأة رأسها، و جمعه خُمُر»؛ خُمُر جمع خِمار در اصل به معنى پوشش است ولى معمولا به چيزى گفته مى‏ شود كه زنان با آن سر خود را مى‏ پوشانند مانند روسری(المفردات فی غريب القرآن، ص 298، ذیل ماده خمر.)
علاوه بر این صاحب نظران دیگر در علم لغت نیز «خمر» را به معنای پارچه ای که با آن روی سر و برجستگی های سینه را می پوشاند دانسته اند که در اصطلاح امروزین همان معنای روسری یا مقنعه را دارد.( مجمع البحرين، ج‏3، ص 292و مصباح المنير، ص 181، ذیل واژه الخمار)
در مورد آیه 31 سوره نور که این کلمه در آن آمده است؛ شان نزولی وجود دارد که این معنا را برای این کلمه به اثبات می رساند؛ روایت صحیح السند در کتاب شریف کافی آمده و می فرماید:
مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ سَعْدٍ الْإِسْكَافِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ اسْتَقْبَلَ شَابٌّ مِنَ الْأَنْصَارِ امْرَأَةً بِالْمَدِينَةِ وَ كَانَ النِّسَاءُ يَتَقَنَّعْنَ خَلْفَ آذَانِهِنَّ فَنَظَرَ إِلَيْهَا وَ هِيَ مُقْبِلَةٌ فَلَمَّا جَازَتْ نَظَرَ إِلَيْهَا وَ دَخَلَ فِي زُقَاقٍ قَدْ سَمَّاهُ بِبَنِي فُلَانٍ فَجَعَلَ يَنْظُرُ خَلْفَهَا وَ اعْتَرَضَ وَجْهَهُ عَظْمٌ فِي الْحَائِطِ أَوْ زُجَاجَةٌ فَشَقَّ وَجْهَهُ فَلَمَّا مَضَتِ الْمَرْأَةُ نَظَرَ فَإِذَا الدِّمَاءُ تَسِيلُ عَلَى صَدْرِهِ وَ ثَوْبِهِ فَقَالَ وَ اللَّهِ لآَتِيَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وَ لَأُخْبِرَنَّهُ قَالَ فَأَتَاهُ فَلَمَّا رَآهُ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ لَهُ مَا هَذَا فَأَخْبَرَهُ فَهَبَطَ جَبْرَئِيلُ ع بِهَذِهِ الْآيَةِ قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِكَ أَزْكى‏ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِما يَصْنَعُونَ‏ (الكافی، ج 5، ص 521، ح5).

از امام باقر (علیه السلام) نقل شده است كه جوانى از انصار در مسير خود با زنى روبرو شد. در آن زمان، زنان مقنعه خود را در پشت گوش ها قرار مى‏ دادند [که طبعا گردن و مقدارى از سينه آنها نمايان مى‏ شد]. چهره آن زن نظر آن جوان را به خود جلب كرد و چشم خود را به او دوخت. هنگامى كه زن گذشت، جوان هم چنان با چشمان خود او را بدرقه مى‏ كرد در حالى كه راه خود را ادامه مى‏ داد تا اينكه وارد كوچه تنگى شد و باز همچنان به پشت سر خود نگاه مى‏ كرد! ناگهان صورتش به ديوار خورد و تيزى استخوان يا قطعه شيشه‏ اى كه در ديوار بود، صورتش را شكافت! هنگامى كه زن گذشت، جوان به خود آمد و ديد خون از صورتش جارى است و به لباس و سينه‏ اش ريخته! با خود گفت به خدا سوگند، من خدمت پيامبر مى‏ روم و اين ماجرا را بازگو مى‏ كنم. هنگامى كه چشم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به او افتاد، فرمود: چه شده؟ و جوان ماجرا را نقل كرد. در اين هنگام جبرئيل نازل شد و این آيه را آورد که: قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ ...( ترجمه از: تفسير نمونه، ج‏ 14، ص 435 و 436.)

شاهد این روایت، عبارت «و كان النساء يتقنعن خلف آذانهن» است که حجاب زنان زمان نزول را _پیش از نزول این آیات_ گزارش می دهد و می فرماید: زنان اینگونه بودند که روسری ها و مقنعه های خود را پشت گوششان می انداختند (که طبعا گردن و قسمت بالای سینه هویدا می شد). آیه 31 سوره نور دستور داد که این قسمت را هم با بستن روسری بپوشانند.

صرفنظر از این قراین، از خود آیه کریمه که می فرماید: «وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى‏ جُيُوبِهِنَّ» هم استفاده مى‏ شود كه زنان قبل از نزول آيه، دامنه روسرى خود را به شانه‏ ها يا پشت سر مى‌افكندند، طورى كه گردن و كمى از سينه آنها نمايان مى‏ شد. قرآن دستور مى‏ دهد روسرى خود را بر گريبان خود بيفكنند تا گردن و آن قسمت از سينه كه بيرون است پوشیده گردد.( تفسير نمونه، ج‏ 14، ص 440.)

آنچه، با توجّه به كتب لغت(قاموس قرآن، قرشي، ج 2، ص 41 و 42) و گفتار مفسران شيعه مانند علامه طباطبايي(الميزان في تفسير القرآن، ج 16، ص 361) و فيض كاشاني(تفسير الصافي، فيض كاشاني، ج 4، ص 203) و اهل سنّت مانند قرطبي(الجامع لأحكام القرآن، قرطبي، ج 14؛ ص 156) صحيح‏تر به نظر مي‏رسد، آن است كه «جلباب» ملحفه و پوششي چادر مانند است نه روسري و خمار. از ابن عبّاس و ابن مسعود روايت شده كه منظور عبا است. پس جلباب لباس گشاد و پارچه‏اي است كه همه بدن را مي‏پوشاند.
در پایان باید خدمت شما عرض کنم همان طور كه مفسران بزرگ مانند شيخ طوسي و طبرسي فرموده‏اند، در گذشته دو نوع روسري براي زنان معمول بود: روسري‏هاي كوچك كه آن‏ها را «خِمار» يا «مقنعه» مي‏ناميدند و معمولاً در خانه از آن استفاده مي‏كردند؛ و روسري‏هاي بزرگ كه مخصوص بيرون خانه به شمار مي‏آمد. زنان با اين روسري بزرگ كه جلباب خوانده مي‏شد و از «مقنعه» بزرگ‏تر و از «رداء» كوچك‏تر است و به چادر امروزين شباهت دارد، مو و تمام بدن خود را مي‏پوشاندند.( التبيان في تفسير القرآن، طوسي ج 8، ص 361؛ مجمع البيان، ج 8 - 7، ص 578) به طور خلاصه در معني «جلباب» مفسران و اهل لغت چه معني ذکر کرده اند:
1-ملحفه (چادر) و پارچه بزرگي که از روي سري بلندتر است و سر و گردن و سينه ها را مي پوشاند.
-2 مقنعه و خمار (روسري)
-3 پيراهن گشاد

گرچه اين معاني با هم متفاوتند ولي قدر مشترک هم آنها اين است که بدن را به وسيله آن بپوشاند. اما بيشتر به نظر مي رسد که منظور پوششي است که از روسري بلندتر و از چادر کوچک تر است چنان چه نويسنده «لسان العرب» بر آن تکيه کرده است. (ر.ک: تفسير نمونه، ج 17، ص 428، ذيل آيه 59 از سوره احزاب ).

شاید یکی از مهمترین علت های تکرار وجوب این باشد که بیان کند لازم است تا هر دو حجاب باهم رعایت شود و یکی از آن دو کافی نیست. با توجه به اختلاف معنایی که دارند و ش اید به منظور رعایت تدریج بوده است یعنی از ابتدا حکم کلی را مطرح نکرده است بلکه به تدریج برای این که مکلفان به حکم عادت کنند و برای آن ها انجام یک باره آن سخت نباشد به تدریج حکم کلی را بیان داشته است مثل حکم نهی از خوردن شراب که در سه مرحله انجام شده است.

به نظرم بر اساس تدریجی بودن نزول هم رعایت حجاب بر اساس معنای آیه است ؛ اگر با جلباب حاصل شود که همان کافی است اما در عرف جامعه ما هم اکنون نیز خانم ها نمی توانند بدون روسری و فقط با چادر حجابشان را کامل حفظ کنند.

اتفاقا ترتیب نزول حاضر در قرآن هاو کتب قرآنی عکس ادعای شماست و ابتدا خمر نازل شده و بعد جلباب و از باب تکمیل شریعت و حکم به نظر وجوب دوم تعلیم و وجوب اول تشریع است.

بسم الله الرحمن الرحیم

عرض سلام و ادب

دوست گرامی؛ لطفا اولا وضوح مطلب را کاملا برای بنده روشن کنید که چرا اول جلباب بوده و بعد خمر آمده. ثانیا نتیجه جستجوی ساده خودتان را اعلام کنید با ادرس و منبع. متشکرم

بسم الله الرحمن الرحیم

عرض سلام و ادب

هیچ عالمی نمی گوید که برای دو موضوع دو حکم وجود دارد ؟؟؟ لطفا دلیل بیاورید در کلام علما که چنین حرفی نزده و یا رد کرده باشند .

از منابع و متون دلیل بیاورید برای کلام خودتان .

متشکرم

بسم الله الرحمن الرحيم

عرض ادب و سلام خدمت شما دوست گرامي؛

آيه اي که در آن لفظ «جلباب »‌ آمده است در سوره مبارکه احزاب آيه 59 و آيه اي که در آن لفظ «خمر» آمده است در سوره نور آيه 31 است.
در ترتيب سوره هاي قرآن هاي فعلي در فهرست سوره نور بيست و چهارمين امين سوره قرآن و سوره احزاب سي و سومين سوره قرآن است. بر اين اساس سوره نور مقدم است بر سوره احزاب؛ پس اول حکم خمرآمده ؛ سپس حکم تکميلي جلباب به دلايلي که در پست هاي قبلي بيان آن گذشت.
در مورد اين که آيا ترتيب سور هاي قرآن همان ترتيبي است که در نزول قرآن بر پيامبر از سوي خداوند انجام شده است؛ آيت الله خويي و برخي از علماي قرآني بر اين باورند که اين ترتيب همان ترتيبي بوده است که قرآن بر طبق آن نازل شده است. مي توانيد به کتاب تفسيري آيت الله خويي با عنوان «البيان في تفسير القرآن» مراجعه کنيد و در بخش جمع و نگارش قرآن نظر ايشان را ببينيد.

در هر صورت به نظرم توضيحات کافي در مورد اين که علت ذکر دو وجوب در اين دو آيه چه چيز بوده است را بيان داشتم . اگر براي تفهيم مطلب مقداري مطالعات اصول فقه و تفسيري داشته باشيد قطعا بهتر است.

بسم الله الرحمن الرحيم

عرض ادب و سلام خدمت دوستان گرامي؛‌

خدمت شما دوست گرامي بايد عرض کنم اتفاقا اين بحث در ميان دانشمندان علوم قرآني از مباحث پر اختلاف از منظر مفسران و دانشمندان علوم قرآني است. بله مقاله اي که شما در پرسمان دانشجويي ارجاع داديد تنها يک روي سکه بود و آن هم نظر بزرگاني مانند آيت الله معرفت در خصوص جمع قرآن که اين بزرگواران جمع قرآن را در زمان پس از رسول خدا صلي الله عليه و آله دانسته و بر اين اساس ترتيب قرآن هاي امروزين را با ترتيب نزول يکي نمي دانند.
اما در مقابل بزرگاني مانند آيت الله خويي و نيز آيت الله بلاغي چنين باوري ندارند و بر اين اعتقادند که رواياتي که بيان مي دارد که قرآن در زمان پس از رسول خدا نوشته و جمع شده است اعتبار ندارد.

دوست گرامي ؛ به اندازه اي که خداوند متعال توفيق داده است در محضر قرآن باشيم کتاب البيان را چند بار دقيق مطالعه کرده ام. نه تنها بنده بلکه الحمدالله تمامي کارشناسان مرکز بسيار بيشتر و بهتر از بنده به صحت ارجاعاتي که مي دهند اشراف دارند. بنابراين لازم نيست شما در اين مورد نظر خواهي جمعي بفرماييد. بنده خدمت شما عرض مي کنم عنوان اين بحث در آدرس ارجاعي شما « فکره عن جمع القرآن » است. و مباحث ذيل آن با عنوان تعارض احاديث جمع و تناقض و ..... اشاره به ادعاي اين بزرگوار دارد.

موفق وپيروز باشيد.

پرسش:
در آيات قرآن امر به پوشيدن «جلباب» و «خُمُر» شده است؛ آيا اين امر به نوع پوشش اشاره دارد و يا به اندازه پوشش؟
آيا امر به حجاب در دوبار صورت گرفته است و يا يک امر است با دو موضوع حکم؟

پاسخ:
راغب در مفردات «خمر» را جمع خِمار در اصل به معنى پوشش دانسته است که معمولا به چيزى گفته مى‏ شود كه زنان با آن سر خود را مى‏ پوشانند مانند روسری(المفردات فی غريب القرآن، ص 298، ذیل ماده خمر).
علاوه بر این صاحب نظران دیگر در علم لغت نیز «خمر» را به معنای پارچه ای که با آن روی سر و برجستگی های سینه را می پوشاند دانسته اند که در اصطلاح امروزین همان معنای روسری یا مقنعه را دارد.(1)
در مورد آیه 31 سوره نور که این کلمه در آن آمده است؛ شان نزولی وجود دارد که این معنا را برای این کلمه به اثبات می رساند؛ روایت صحیح السند در کتاب شریف کافی آمده و می فرماید:
«...مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ سَعْدٍ الْإِسْكَافِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ اسْتَقْبَلَ شَابٌّ مِنَ الْأَنْصَارِ امْرَأَةً بِالْمَدِينَةِ وَ كَانَ النِّسَاءُ يَتَقَنَّعْنَ خَلْفَ آذَانِهِنَّ فَنَظَرَ إِلَيْهَا وَ هِيَ مُقْبِلَةٌ فَلَمَّا جَازَتْ نَظَرَ إِلَيْهَا وَ دَخَلَ فِي زُقَاقٍ قَدْ سَمَّاهُ بِبَنِي فُلَانٍ فَجَعَلَ يَنْظُرُ خَلْفَهَا وَ اعْتَرَضَ وَجْهَهُ عَظْمٌ فِي الْحَائِطِ أَوْ زُجَاجَةٌ فَشَقَّ وَجْهَهُ فَلَمَّا مَضَتِ الْمَرْأَةُ نَظَرَ فَإِذَا الدِّمَاءُ تَسِيلُ عَلَى صَدْرِهِ وَ ثَوْبِهِ فَقَالَ وَ اللَّهِ لآَتِيَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وَ لَأُخْبِرَنَّهُ قَالَ فَأَتَاهُ فَلَمَّا رَآهُ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ لَهُ مَا هَذَا فَأَخْبَرَهُ فَهَبَطَ جَبْرَئِيلُ ع بِهَذِهِ الْآيَةِ قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِكَ أَزْكى‏ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِما يَصْنَعُونَ‏ »(2)

از امام باقر (علیه السلام) نقل شده است كه جوانى از انصار در مسير خود با زنى روبرو شد. در آن زمان، زنان مقنعه خود را در پشت گوش ها قرار مى‏ دادند [که طبعا گردن و مقدارى از سينه آنها نمايان مى‏ شد]. چهره آن زن نظر آن جوان را به خود جلب كرد و چشم خود را به او دوخت. هنگامى كه زن گذشت، جوان هم چنان با چشمان خود او را بدرقه مى‏ كرد در حالى كه راه خود را ادامه مى‏ داد تا اينكه وارد كوچه تنگى شد و باز همچنان به پشت سر خود نگاه مى‏ كرد! ناگهان صورتش به ديوار خورد و تيزى استخوان يا قطعه شيشه‏ اى كه در ديوار بود، صورتش را شكافت! هنگامى كه زن گذشت، جوان به خود آمد و ديد خون از صورتش جارى است و به لباس و سينه‏ اش ريخته! با خود گفت به خدا سوگند، من خدمت پيامبر مى‏ روم و اين ماجرا را بازگو مى‏ كنم. هنگامى كه چشم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به او افتاد، فرمود: چه شده؟ و جوان ماجرا را نقل كرد. در اين هنگام جبرئيل نازل شد و این آيه را آورد که: قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ ...(3)

شاهد این روایت، عبارت «و كان النساء يتقنعن خلف آذانهن» است که حجاب زنان زمان نزول را پیش از نزول این آیات گزارش می دهد و می فرماید: زنان اینگونه بودند که روسری ها و مقنعه های خود را پشت گوششان می انداختند (که طبعا گردن و قسمت بالای سینه هویدا می شد). آیه 31 سوره نور دستور داد که این قسمت را هم با بستن روسری بپوشانند.
صرفنظر از این قراین، از خود آیه کریمه که می فرماید: «وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى‏ جُيُوبِهِنَّ» هم استفاده مى‏ شود كه زنان قبل از نزول آيه، دامنه روسرى خود را به شانه‏ ها يا پشت سر مى‌افكندند، طورى كه گردن و كمى از سينه آنها نمايان مى‏ شد. قرآن دستور مى‏ دهد روسرى خود را بر گريبان خود بيفكنند تا گردن و آن قسمت از سينه كه بيرون است پوشیده گردد.( 4)
آنچه، با توجّه به كتب لغت(5) و گفتار مفسران شيعه مانند علامه طباطبايي(6) و فيض كاشاني(7) و اهل سنّت مانند قرطبي(8) صحيح‏تر به نظر مي‏رسد، آن است كه «جلباب» ملحفه و پوششي چادر مانند است نه روسري و خمار. از ابن عبّاس و ابن مسعود روايت شده كه منظور عبا است. پس جلباب لباس گشاد و پارچه‏اي است كه همه بدن را مي‏پوشاند.
مفسران بزرگ مانند شيخ طوسي و طبرسي فرموده‏اند، در گذشته دو نوع روسري براي زنان معمول بود: روسري‏هاي كوچك كه آن‏ها را «خِمار» يا «مقنعه» مي‏ناميدند و معمولاً در خانه از آن استفاده مي‏كردند؛ و روسري‏هاي بزرگ كه مخصوص بيرون خانه به شمار مي‏آمد. زنان با اين روسري بزرگ كه جلباب خوانده مي‏شد و از «مقنعه» بزرگ‏تر و از «رداء» كوچك‏تر است و به چادر امروزين شباهت دارد، مو و تمام بدن خود را مي‏پوشاندند.(9)به طور خلاصه در معني «جلباب» مفسران و اهل لغت چه معني ذکر کرده اند:
1-ملحفه (چادر) و پارچه بزرگي که از روي سري بلندتر است و سر و گردن و سينه ها را مي پوشاند.
2- مقنعه و خمار (روسري)
3- پيراهن گشاد

گرچه اين معاني با هم متفاوتند ولي قدر مشترک هم آنها اين است که بدن را به وسيله آن بپوشاند. اما بيشتر به نظر مي رسد که منظور پوششي است که از روسري بلندتر و از چادر کوچک تر است چنان چه نويسنده «لسان العرب» بر آن تکيه کرده است.(10)
همچنين بر اساس نظر مفسران بزرگواري مانند علامه طباطبايي و آيت الله مکارم ؛ هر دو کلمه به نوعي امر به چگونگي پوشش است و نه نوع پوشش.(11)
با توجه به اختلاف معنایی اين دو کلمه؛ شاید یکی از مهمترین علت های تکرار وجوب این باشد که بیان کند لازم است تا هر دو حجاب باهم رعایت شود و یکی از آن دو کافی نیست و شاید به منظور رعایت تدریج بوده است یعنی از ابتدا حکم کلی را مطرح نکرده است بلکه به تدریج برای این که مکلفان به حکم عادت کنند و برای آن ها انجام یک باره آن سخت نباشد به تدریج حکم کلی را بیان داشته است به خصوص اين که سوره نور که حکم پوشش با «خمر» آمده پيش از سوره حجرات که حکم «جلباب» آمده نازل شده است؛ مثل حکم نهی از خوردن شراب که در سه مرحله انجام شده است.

منابع :
(1)- طریحی،مجمع البحرين، ج‏3، ص فیومی،مصباح المنير، ص 181، ذیل واژه الخمار.
(2)-کلینی،محمد بن يعقوب، الكافی،دارالکتب الاسلاميه، 1407ق،چاپ چهارم، تهران،‌ ، ج 5، ص 521، ح5.
(3)- ترجمه از: تفسير نمونه، ج‏ 14، ص 435 و 436.
(4)- ناصر، مکارم شیرازی، تفسير نمونه، دار الكتب الإسلامي، 1374ش، چاپ اول، تهران،تفسير نمونه، ج‏ 14، ص 440.
(5)- قرشی،قاموس قرآن، قرشي، ج 2، ص 41 و 42.
(6)- طباطبايى سيد محمد حسين،الميزان في تفسير القرآن، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسين حوزه علميه قم ،چاپ پنجم، 1417ق،قم ،ج‏16، ج 16، ص 361.
(7)- تفسير الصافي، فيض كاشاني، ج 4، ص 203.
(8)-قرطبى محمد بن احمد، الجامع لأحكام القرآن، قرطبي، انتشارات ناصر خسرم، 1372ش،چاپ اول، تهران، ج 14؛ ص 156.
(9)- طوسی،محمد بن حسن،التبيان في تفسير القرآن، دار احياء التراث العرب، بي تا،‌بيروت، ج 8، ص 361؛ طبرسی،مجمع البيان،انتشارات ناصر خسرم، 1372ش،چاپ سوم،ج 8، ص 578.
(10)-مکارم شیرازی،ناصر، تفسير نمونه، ج 17، ص 428، ذيل آيه 59 از سوره احزاب .
(11)-موسوى همدانى سيد محمد باقر، ترجمه الميزان، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسين حوزه علميه قم،1374چاپ پنجم،قم،ج‏16، ص: 510 و الميزان في تفسير القرآن، ج‏16، ص: 339 و تفسير نمونه، ج‏17، ص: 42).